وشاعىڭنىڭ وتىن وشىرمە
ومىردە وتاۋ قۇرۋدان جولى بولماي، وكىنىش وزەگىن تىلگەن، جىگەرىن جاسىتقان، ءتىپتى تىرشىلىكتەن ءتۇڭىلۋدىڭ از- اق الدىندا تۇرعان جاستارمەن تىلدەسسەڭىز، اجىراسۋدىڭ نەگىزگى سەبەبى - مىنەز- قۇلىقتىڭ جاراسپاۋى. ەكىنشىسى، الەۋمەتتىك- تۇرمىستىق جايت. پسيحولوگ مامانداردىڭ پايىمداۋلارىنا قاراعاندا، جاستاردىڭ بويىندا وتباسىنا دەگەن جاۋاپكەرشىلىك از. ولار تۇرمىستىڭ قيىنشىلىعىنان قاشادى. ءتىپتى كەشە عانا دۇنيەگە كەلگەن ءسابيدى كىم باعادى، سەنىڭ اتا- اناڭ با، الدە مەنىڭ اتا- انام با دەگەن ساۋالدىڭ ءوزى تىعىرىققا تىرەيتىن سىڭايلى. ودان سوڭ ۋاقتىلى باسپانالى بولا الماۋ، سابيلەرىن بالاباقشاعا ورنالاستىرا الماۋ، جالاقىنىڭ ازدىعى، تابىسى مول جۇمىس تاپپاۋ، سايىپ كەلگەندە قاراجاتتان قينالۋى، وسىنىڭ بارلىعى وشاقتىڭ وتىن سوندىرەتىن ءومىردىڭ وكپەك جەلى.
- بۇگىنگى جاستار بوركەمىك، تاعدىردىڭ سالعان ىسىنە قاراعايدىڭ قارسى بىتكەن بۇتاعىنداي قارسىلىق كورسەتە المايدى، - دەيدى ەل اعاسى الپىس ءجۇسىپوۆ.
- كەشەگى اتا- بابا داستۇرىنە قاراساڭىز، اجىراسۋ دەگەن مۇلدە بولماعان عوي. تار جول، تايعاق كەشىپ جۇرسە دە وتباسىن ساقتاپ قالعان. قۋعىن- سۇرگىن جىلدارى دا ناقاقتان سوتتالىپ كەتكەن ەرىن ىزدەپ سىبىرگە بارعانداردىڭ ءىسى ەرلىك ەمەي نەمەنە؟ ! مەنىڭ ويىمشا، جاستاردى ەڭ الدىمەن وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى ساقتاي بىلۋگە تاربيەلەۋ كەرەك. قازىر تەلەديداردى اشىپ قالساڭىز، تەلەفوندى باسىپ قالساڭىز، قاپتاعان شەتەل سەريالدارى. قامسىز، مۇڭسىز، عاجايىپ ءومىر جانە ءبىزدىڭ سۇيەگىمىزگە سىڭبەيتىن وزگەشە سالت. قوسىلعىسى كەلسە قوسىلادى، اجىراسقىسى كەلسە، اجىراسا سالادى. مىنە، وسىنداي جامان ادەت ءبىزدىڭ جاستاردىڭ دا بويىنا جۇعىپ تۇر. بۇگىندە رۋحاني جاڭعىرۋ تۋرالى ءجيى ايتىلادى. بۇل اشەيىن ناۋقاندىق جۇمىس بولماۋى كەرەك، ارىداعى اتا- بابامىزدىڭ سالت- ءداستۇرى، ولاردىڭ وتباسىن ساقتاۋداعى اسقان ادامگەرشىلىككە نەگىزدەلگەن جاۋاپكەرشىلىگى قايتا ورالسا، مۇنداي كورىنىستەر ورىن الماس ەدى.
قوعامداعى وسى ءبىر ماسەلە جان جاراسىنا اينالعان. سوڭعى جىلدارداعى اجىراسۋ دەرەكتەرىن ساراپتاساڭىز، كەلەڭسىز كورىنىستىڭ جىل سايىن كەمۋدىڭ ورنىنا وسە تۇسكەنىن بايقاۋعا بولادى. سوڭعى بەس جىل ىشىندەگى بار دەرەكتى قايتا- قايتا سالعاستىرىپ، قاراپ شىقتىق. جاس وتاۋدىڭ وشاعىنىڭ وتى ءوشۋى جانىڭدى تۇرشىكتىرەدى.
- بىلتىر نەكە بۇزعان 301 وتباسى تىركەلدى، - دەيدى كوكشەتاۋ قالالىق ازاماتتىق حال اكتىلەرىن تىركەۋ ءبولىمىنىڭ مامانى كۇليا سىزدىقوۆا، - بيىلعى ەكى ايدا 30 وتباسىنان ءوتىنىش ءتۇستى.
جاعداي ۋشىعىپ تۇر. ەندى نە ىستەمەك كەرەك؟ بۇل ورايدا ارينە، الەۋمەتتىك- تۇرمىستىق ماسەلەلەردىڭ شەشىلۋى، ءار وتباسىنىڭ تولىمدى تابىسقا يە بولۋى تۇسىنىكتى. «ارقادا قىس جايلى بولسا، ارقار اۋىپ نەسى بار؟» دەمەكشى، كۇنى كەشە ۇلكەن ومىرگە قول ۇستاسىپ بىرگە اتتانعان جاستاردىڭ ورتا جولدا اينىپ قالۋ سەبەبى جاۋاپكەرشىلىكتىڭ ازدىعىنان دەدىك قوي. وسى پىكىردى جانداندىرۋ ءۇشىن ءبىر مىسال كەلتىرە كەتەلىك.
بىرەر جىل بۇرىن وبلىس ورتالىعىنداعى ۇيلەنۋ تويىنا شاقىرىلعانبىز. بەلگىلەنگەن ۋاقىتتا توي يەلەرىنىڭ دە، سالتاناتقا سەبەپكەر بولعان جاستاردىڭ دا قاراسى كورىنبەدى. الدەن ۋاقىتتا جاستار تويعا كەلمەيدى دەگەن حابار جەتكەن. ءمان- جايدى كەيىن بىلدىك. تويعا دەيىن قالىڭدىقتىڭ قۇلاعىنا سىرعاسى تاعىلعان، ەكى جاق ءبىرىن- ءبىرى قۇدالىققا شاقىرىپ، مىڭ جىلدىق قۇدا بولامىز دەپ ءتوس قاعىستىرىپ، قۇيرىق- باۋىر جەسكەن. ەندىگىسى سوڭعى ءتۇيىن، تىلەكتەس، نيەتتەس قاۋىمدى اق تۇيەنىڭ قارنى جارىلعان قۋانىشقا شاقىرىپ، ۇلكەندەردىڭ اق باتاسىن الۋى. اق تۇيەنىڭ قارنى جارىلعان قۋانىشتىڭ كول- كوسىر لەبى ءدال وسى جەرگە كەلگەندە سۋىعان. ەشكىم زورلاپ قوسقان ەمەس، ءوز ەرىكتەرىمەن تىلەكتەرى ءبىر ارنادا توعىسقان ەكى جاس نەگە ەكەنىن كىم ءبىلسىن، ءدال توي بولاتىن كۇنى اينىپ قالىپتى. ۇزىن- ىرعاسى ءۇش جۇزگە جۋىق مەيمان شاقىرىلعان. استا- توك داستارقان، بارىن كيىپ، بايلاۋىن تاققان، تويعا كەلگەن جۇرت اڭتارىلىپ قالدى. كىنارات كىمدە ەكەنى بەلگىسىز، ايتەۋىر، تويدىڭ باستالۋىنا تۋرا ءبىر ساعات قالعاندا، ەكى جاس «ءبىز ۇيلەنبەيتىن بولدىق» دەپ حابارلاعان. قۇلاق ەستىپ، كوز كورمەگەن وقيعا.
جينالعان جۇرت ەكى جاقتىڭ اتا- اناسىن اياپ جاتتى. بۇگىنگىدەي قىمباتشىلىق زاماندا بار جيعان- تەرگەنىن ءبىر توي وتكىزۋگە جۇمساعان، ءبىراق سول قۋانىشى وتپەي قالعان اتا- انانىڭ كۇيى نە بولدى ەكەن؟ ىسىراپتى ايتاسىز، مورالدىق سوققى شە؟ ەسەڭگىرەپ قالعان جۇرت قۇداي باسقا بەرمەسىن دەپ تىلەگەن. مىنە، وسىدان كەيىن كەيبىر جاستاردىڭ بويىنداعى جاۋاپكەرشىلىكتىڭ جۇقارعانىن، ناقتىراق ايتساق، جوققا ءتان ەكەنىن بايقاۋعا بولادى. ەندى نە دەرسىز؟ !
بايقال ءبايادىل
egemen.kz
