بۇگىنگى «شالا قازاقتار» ەڭ ءجيى پايدالاناتىن سوزدەر انىقتالدى

نۇر- سۇلتان. قازاقپارات - قازاق ءتىل مەملەكەتتىك ءتىل بولىپ قابىلدانعانىنا قانشا جىل وتسە دە، قۇشاعى كەڭ قازاقتار ءبىر تۋدىڭ استىندا تۇرىپ جاتقان وزگە ۇلتتاردى ءتىل ماسەلەسىندە رەنجىتكەن ەمەس. قايتا وزگە حالىقتاردىڭ سوزدەرىن قازاقشالاپ العانى بار. ول قانداي سوزدەر؟

زۆونداۋ - پوزۆونيت

ومىرىڭىزدە ءبىر دە ءبىر رەت «مەن ەرتەڭ ساعان زۆوندايمىن» دەگەن ءسوزدى ايتپاساڭىز، سىزدە نە تەلەفون جوق، نە ءسىز تەلەفوندى قالاي قولداناتىنىن بىلمەيسىز. ورىس تىلىنەن ەنگەن بۇل ءسوز ءبىزدىڭ ءازىل شەرۋىمىزدىڭ ءبىرىنشى ورنىندا تۇرسا كەرەك. «زۆوندايمىن»- نان باسقا، بۇل ءسوزدىڭ «سوزۆاندايمىز (سوزۆونيمسيا)» دەگەن نۇسقاسى دا بار. ياعني، ءبىراز ۋاقىتتان كەيىن تەلەفونمەن قايتا سويلەسەتىننىڭ بەلگىسى.

پروبكا - پروبكا

«پروبكا» ءسوزىنىڭ رەسمي اۋدارماسى بار بولسا دا، «مەن كولىك كەپتەلىسىندە تۇرىپ قالدىم» دەپ ايتاتىن قازاق جوقتىڭ قاسى. كوپ جاعدايدا ءبىز «پروبكادا تۇرىپ قالدىم» دەگەندى قولدانامىز. مىسالى: «سەن ماعان زۆونداعاندا، مەن پروبكادا تۇرعانمىن».

براتىشكە - براتيشكا

بۇل ءسوزدىڭ پايدالانۋ جيىلىگى سونشالىق، ءتىپتى ونىڭ ورىس تىلىنەن ەنگەنىن كەيدە ۇمىتىپ تا قالامىز. ارينە، بۇل قاراتپا ءسوز تەك ەر ادامداردىڭ اراسىندا قولدانىسقا يە. وزىنەن كىشى بەيتانىس ادامنىڭ بارلىعى اۆتوماتتى تۇردە ««براتىشكە» بولىپ كەتسە، ۇلكەندەرى «برات» بولادى. ودان بولەك، بۇل ءسوزدىڭ كومەگىمەن ادامنىڭ تۇراتىن جەرىن دە انىقتاۋعا بولادى. مىسالى، «براتىشكە، اباي كوشەسىنە دەيىن الىس پا؟» دەگەن سۇراققا «بىلمەپپىن، برات» دەگەن جاۋاپ الساڭىز، دەمەك «براتىشكە» جەرگىلىكتى تۇرعىن ەمەس.

مەشات ەتپە - نە مەشاي

نەگىزى، «ەتپە» دەگەن ءسوزدىڭ الدىنا كەز- كەلگەن وزگە ءتىلدىڭ ەتىستىگىن قويا بەرۋگە بولادى: مەشات ەتپە، زاگوراجيۆات ەتپە، كراسيت ەتپە، ت. ب. نە ەكەنى بەلگىسىز، «ەتپە» ءسوزىنىڭ كومەگىمەن قۇرىلعان شالا قازاق ءتىلىن كەز- كەلگەن ادام بىردەن تۇسىنەدى. «بوگەت جاساما» دەگەن ەسكەرتۋ ءىس جۇزىندە بىرنەشە رەت قايتالاعاننان كەيىن عانا جۇزەگە اسىرىلادى. ال «ەي، مەشات ەتپەسەي» دەگەن ەسكەرتۋ بىردەن ورىندالادى. ينتوناتسياعا ءمان بەرۋدى ۇمىتپاڭىز.

ءتوپلي - تۋفلي

اياق كيىم قاي كەزدەن باستاپ «ءتوپلي»- عا اينالعانىن ەشكىم بىلمەيدى. الايدا، بۇل ءسوز تەك ادامدار ءوزارا سويلەسكەندە عانا ەمەس، كەيدە ءتىپتى رەسمي باسىلىمداردا دا ءدال سول تۇرىندە قولدانىلادى. ء»توپلي» دەگەن «تۋفلي» ءسوزىنىڭ رەسمي اۋدارماسى دەپ ويلايتىندار دا بار شىعار، كىم بىلەدى؟

باتىڭكە - بوتينكي

«ءتوپلي»- دىڭ ەكىنشى سىڭارى - «باتىنكە» ءسوزى. بۇل سوزدەردى «مۇرتىن بۇزباي» اۋدارا سالۋ، قازاقتا اياق كيىمنىڭ ونداي تۇرلەرى جوق بولعاندىقتان دەگەن تۇجىرىم بار. وعان سەنەتىن بولساق، دەمەك، قازاق دالاسىن كەزىندە كروكوديل مەن جيراف مەكەندەگەن بولۋ كەرەك. بۇل سوزدەردىڭ اۋدارماسى بار عوي.

قۇرمەتتى وقىرماندار، بۇل ماقالانى سىن كوزبەن باعالاماي، قازاق ءتىلىن قۇرتۋعا باعىتتالعان دەگەن وي تۋماسىن. ءار ءسوزدىڭ ءوز اۋدارماسى بار، سولاردى دۇرىس پايدالانا بىلەيىك دەگەن ماقساتپەن جازىلعان تۋىندى.

اۆتور: Aina Dosmakhambet