ۋيليام فولكنەر: مەن شابىتقا سەنبەيمىن
بۇل جەردە «لاتىن امەريكا ادەبيەتىنىڭ دۇركىرەۋى» دەپ ماركەس الەم ادەبيەتىندە ەلەۋلى قۇبىلىس بولعان 20 - عاسىردىڭ 60-70 -جىلدارىنداعى ادەبي قوزعالىستى ايتىپ وتىر. بۇل قوزعالىستىڭ باستاۋىندا تۇرعان حۋليو كورتاسار، ماريو ۆارگوس، حورحە لۋيس بورحەس، ەرنەستو ساباتو جانە جوعارىدا اتىن اتاعان ماركەس سياقتى اتاقتى جازۋشىلاردىڭ بارلىعى دەرلىك امەريكا ادەبيەتىنىڭ وكىلى فولكنەرگە جوعارى باعا بەرىپ، ءوز شىعارماشىلىقتارىنا تيگىزگەن اسەرى جايلى جىلى لەبىزدەرىن بىلدىرەدى. بۇل دەرەك فولكنەردىڭ ادەبيەتتەگى ءباسىن جوعارى ەتەرى ءسوزسىز.
وسى ۋيليام فولكنەردىڭ ءبىر سۇحباتىن ىقشامداپ اۋدارىپ نازارلارىڭىزعا ۇسىنباقپىز. جازۋشى 1955 -جىلى قىركۇيەك ايىندا جاپونياعا بارادى. سول ساپارىنان قايتقاندا يتالياعا سوعادى. يتاليادان انگلياعا ساپار شەگەدى. وسى ەكى ارالىقتا پاريج قالاسىندا ءبىر اپتا ايالداما جاسايدى. وسى سۇحباتتى سول جولى سينتي گرەنە ەسىمدى بيكەشكە بەرگەن ەكەن.
***
- وسى جولى پاريج سىزگە قالاي اسەر ەتتى؟
- قاتتى ۇنادى. فرانسيا مەن يتاليا - مەنىڭ سۇيىكتى ەلدەرىم. ال پاريج - مەنىڭ تۋعان قالام سياقتى. پاريج ءاربىر ادامنىڭ رۋحاني بولشەگى ىسپەتتى. بۇل مەكەندە جازۋشى بولۋ وڭاي، سەبەبى اۋادا شىعارماشىلىق اسەر بار.
- ال ءوزىڭىز پاريجدە شىعارماشىلىقپەن اينالىستىڭىز با؟
- (كۇلىپ) : جوق، ول قولىمنان كەلمەيدى- اۋ. بۇل جەر ويىن- ساۋىققا تولى.
- ءوز قاتارلاستارىڭىز بەن جاستاردىڭ شىعارماشىلىعىن وقىپ، باقىلايسىز با؟
- جوق. مەن سوڭعى 10-15 جىلدا جاڭا ەشتەڭە وقىمادىم. ءيا، ءبىرازدان بەرى مەندە بوس ۋاقىت كوپ، جانە كوپ وقيمىن دا. قازىرگى تاڭدا جارىققا شىعىپ جاتقان جاڭا كىتاپتاردى زەردەلەگىم كەلەدى. جاپونيادان وزىممەن بىرگە كوپ كىتاپتار اكەلە جاتىرمىن. يتاليادان دا جاس جازۋشىلاردىڭ كىتاپتارىن الدىم. سودان سوڭ فرانسۋزدارمەن اينالىسپاق ويىم بار. ال مەنىڭ وقىپ جۇرگەن كىتاپتارىم - بۇرىننان بەرى وقىپ جۇرگەندەرىم. كيەلى كىتاپ (ۆەتحيي زاۆەت)، ديككەنس، فلوبەر، بالزاك، دوستويەۆسكي، تولستوي، شەكسپير. ەسكى دوستارىم. ءبىراق قازىر ول دوستاردى باستان اياق وقىمايمىن. وقىعىم كەلگەندە، كەز كەلگەن جەردەن، كەز كەلگەن بەتتەن قارايمىن. «موبي ديك»، «دون كيحوت»، «گەكلبەرري فينن»، «بوۆاري حانىم»، «اعايىندى كارامازوۆتار» ، بارلىعى دەرلىك - ەسكى دوستار.
- جوعارىدا اتاعان جازۋشىلاردىڭ كەز كەلگەنىن الساق، مىسالى بالزاكتى. ونىڭ شىعارماشىلىعى ءسىزدى نەسىمەن تارتادى؟
- بالزاكتىڭ ءوزى جاساعان جەكە الەمى بار، سونىسىمەن قۇندى. ونىڭ كەيىپكەرلەرى كىتاپ بەتىندە بوستان- بوس جۇرمەيدى. كەيىپكەرلەردىڭ اراسىندا نازىك قاتىناس، تىرشىلىكتىڭ جالعاسقان تامىرى بار، سول تامىر كىتاپتىڭ العاشقى بەتىنەن سوڭعى بەتىنە دەيىن كەيىپكەرلەردى بايلانىستا ۇستايدى.
- ال پوەزيا؟ ولەڭ وقۋدى ۇناتاسىز با؟
- ءيا. ءبىراق قازىرگى اقىنداردى ەمەس. ەسكى دوستارىمدى ۇنەمى قايتالاپ وقيمىن. كيتس، شەللي، بايرون، ەليزاۆەتتىكتەر، مارلو، توماس كەمپيون، فرانسۋزدىق ۆەرلەن مەن لافورگ. مەنىڭ ويىمشا، كەز كەلگەن جازۋشى - قالامى جۇرمەگەن اقىن. ادامدار ولەڭ جازۋعا تالپىنىس جاساپ كورەدى، سوسىن جازا المايتىنىن تۇسىنەدى. سودان كەيىن قيىندىعى تۇرعىسىنان پوەزيادان كەيىن ەكىنشى ورىندا تۇرعان اڭگىمە جانرىنا قالام تەربەيدى. وسى جانردان جەڭىلىس تاپقاننان كەيىن، روماندار جازا باستايدى.
- ءسىز وسى ويىڭىزدى بەلگىلى ءبىر اۆتورلارعا قاتىستى ايتىپ وتىرسىز با؟
- مەن ءوزىم دە جولى بولماعان اقىنمىن. جاس كەزىمدە ولەڭ جازۋعا تالپىنىس جاسادىم، تۇك شىعارا الماعان سوڭ رومان جازۋدى قولعا الدىم.
- رۇقسات ەتسەڭىز ءسىزدىڭ وقيتىن كىتاپتارىڭىزعا قاتىستى تاعى ءبىر سۇراق قويسام. ءسىز دەتەكتيۆ جانرىن وقيسىز با؟
- مەن ءساتتى شىققان دەتەكتيۆتىك شىعارمالاردى ۇناتامىن، «اعايىندى كارامازوۆتار» سياقتى.. .
- مەن «اتتىڭ ءجۇرىسىن» ايتقىم كەلگەن.. .
- سيمەنون اڭگىمەلەرىنەن كوپ نارسە الۋعا بولادى، ول اڭگىمەلەر چەحوۆ اڭگىمەلەرىنە ۇقساس.
- ولاي بولسا، چەحوۆتىڭ ءوزىن وقۋ كەرەك شىعار؟ .. ءسىز ءوزىڭىزدىڭ فەرمەر ەكەنىڭىزدى ۇنەمى ايتاسىز. ءبىراق فەرمەر- جازۋشى بولعانعا دەيىن كوپتەگەن كاسىپتىڭ باسىن شالعانعا ۇقسايسىز.
- دۇرىس ايتاسىز. مەن سىلاقشى، ۇشقىش، بۋتلەگەر (ساۋداگەر) بولدىم. اكەم ومىردەن وتكەندە، وتباسىنىڭ اۋىرتپاشىلىعى مەنىڭ يىعىما ءتۇستى. وعان دەيىن دە اقشا كەرەك بولعاندا، كەز كەلگەن جۇمىسقا قىزۋ كىرىسىپ كەتۋشى ەدىم. ءبىرىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىن اۆياتسياعا دەگەن قىزىعۋشىلىق كۇرت ارتتى. ۇشاقپەن ۇشىپ كورۋ ءۇشىن ادامدار جۇزدەگەن دوللارلارىن جۇمساۋعا ءازىر بولدى. مۇنداي كاسىپپەن اينالىسۋ ءۇشىن ليسەنزيادا كەرەك ەمەس ەدى. كەيىن ۇشاقتار كوبەيىپ، ادامدارعا ۇشاققا وتىرۋ دا قىزىقسىز بولىپ قالدى. سودان سوڭ ول كاسىپتى دە قالدىردىق.. .
- سىلاقشى بولعانىڭىز جايلى ايتتىڭىز، بۇل كاسىپتىڭ ءسىز ءۇشىن ماڭىزى بولدى ما؟
- بۇل قورقىنىشتى ەدى، بوياۋلاردىڭ ءيىسى جۇرەگىمدى اينىتاتىن، الايدا اقشاسى جاقسى ەدى. كەيىن بۋتلەگەر بولىپ كۋبادان جاڭا ورلەانعا موتورلى قايىقپەن تازارتىلماعان سپيرت تاسىدىم. وسى كاسىپ كەزىندە شەرۆۋد اندەرسونمەن تانىستىم. كۇن سايىن ەكى- ءۇش بوتەلكە ۆيسكيىمىزدى ورتامىزعا الىپ ادامدار تۋرالى اڭگىمەلەسەتىنبىز. كەلەسى كۇنى تاڭەرتەڭ شەرۆۋد 4-5 ساعاتقا جوعالاتىن. تۇستەن كەيىن تاعى دا اڭگىمەمىزدى جالعاستىراتىنبىز. كەلەسى كۇنى تاڭەرتەڭ شەرۆۋد تاعى دا جوعالاتىن.. . سول كەزدە ناعىز ءومىر سونىكى سياقتى سەزىلدى. ءدال سول ۋاقىتتا ماعان دا جازۋ ۇنايتىنىن تۇسىنە باستاعام.
ءسويتىپ ءبىر كۇنى جازۋعا بەل بۋدىم. ءبىر اپتادان سوڭ ماعان شەرۆۋد كەلدى. ول: «ساعان نە بولدى. ماعان رەنجىدىڭ بە؟» - دەپ سۇرادى. ال مەن وعان ءوزىمنىڭ رومان جازىپ جاتقانىمدى ايتتىم. ول: «و، قۇداي» ، - دەدى دە كەتىپ قالدى. تاعى بىرنەشە اپتادان كەيىن اندەرسون حانىمدى كەزەستىردىم. ول شەرۆۋتتىڭ سالەمىن جەتكىزدى. ءوز سالەمىندە شەرۆۋد ەگەر مەن وعان ءوز رومانىمدى وقىتسام، ول ونى ءوزىنىڭ ۇسىنۋىمەن باسپاعا جىبەرەتىنىن ايتىپتى. ءۇش ايدان سوڭ مەن كىتابىمدى اياقتادىم، ال شەرۆۋد ونى باسپاعا جىبەردى...
- بۇل «جاۋىنگەردىڭ سىيى» عوي؟
- ءدال سول. كىتاپتى باسپاعا جىبەرگەن سوڭ، مەن ەۋروپاعا بارۋدى ۇيعارىپ، جاڭا ورلەاندا جۇك كەمەسىنە ماتروس بولىپ جالداندىم. ءبىر ايدان سوڭ پاريجگە كەلسەم، مەنى وندا 200 دوللارلىق تۇبىرتەك كۇتىپ تۇر ەكەن. ول ساتتە مەندە سوقىر تيىن دا جوق ەدى، ال جوعارىداعى اقشانى 3 اي بويى الا المادىم. تۇبىرتەككە ۇنەمى قاراۋمەن جانىمدا ۇستادىم.
- ءسىز قازىرگى جاس جازۋشىلاردىڭ جاعدايى تۋرالى نە ويلايسىز؟ ولارعا قىسقا ءبىر اڭگىمەسىن جارىققا شىعارۋ دا قيىنعا اينالدى عوي؟ باسپالاردىڭ سانى دا قىسقاردى.
- جاس جازۋشىعا جەتىستىك جايلى ويلاپ قينالۋدىڭ ەش كەرەگى جوق. ول جايلى مۇلدەم ويلاماۋ كەرەك. جەتىستىك - ايەل زاتى سەكىلدى. ايەل تابيعاتىنا قاتتى ۇقساس. سەن وعان قاتۋلانعان سايىن، ول ساعان مەيىرىن توگەدى، جاقسى كورەدى، سەنىڭ قامىڭدى ويلايدى. ال سەن وعان مەيىرلەنە باستاساڭ، ءبارى كەرىسىنشە بولا باستايدى. بىلەسىز بە، مەنىڭ جەكە ءبىر فوند قۇرعىم كەلەدى. قايتا ورلەۋ داۋىرىندەگى مەتسەناتتار سياقتى بولعىم كەلەدى. جاس جازۋشىلار مەن سۋرەتكەرلەرگە ارناپ ۇلكەن ءبىر ءۇي تۇرعىزسام دەيمىن. سۋرەتشىلەرگە قالاعاندارىنشا كەرەك قۇرالدارىن، ال جازۋشىلارعا قاعاز بەن جازۋ ماشينكالارىن بەرەر ەدىم. نەمەسە قالاۋلارى بويىنشا قالام نە قارىنداشتاردى. ولارى تاۋسىلسا جاڭالارىن كەپ الا السا. ءارقايسىسىنىڭ باسپاناسى، تاماعى جانە تەمەكى، ۆيسكي سەكىلدى ۇساق- تۇيەككە، سۇيىكتىلەرىنە جاڭا كويلەكتەر سىيلاۋعا ازىن- اۋلاق اقشالارى بولسا. وسى جاعدايلار جاسالعان سوڭ، ولاردان جىلىنا ءبىر رومان نەمەسە سۋرەت تالاپ ەتەر ەدىم. ودان كوپ بولسا دا بولادى، ءبىراق جىلىنا بىرەۋ مىندەتتى تۇردە. وكىنىشتىسى، بۇعان مەنىڭ قولىم قىسقا.. .
- ءسىز ءوز شىعارمالارىڭىز جايلى باسقالارمەن سىرلاسۋدى قالار ما ەدىڭىز؟
- جوق. وزىمنەن باسقا ەشكىم مەنىڭ نە جازاتىنىمدى، قالاي جازاتىنىمدى بىلگەن ەمەس. ءوزىم جاقسى جازدىم با، جامان جازدىم با ونى دا بىلەمىن، سەزەمىن. باسقا ەشكىم دە ولاي ايتا الماس ەدى. ەگەر مەن جاقسى جازدىم دەپ تاپسام، باسقالاردىڭ نە ويلاعانى ماڭىزدى بولماي قالادى.
- ال ادەبيەت سىنشىلارى مەن جازۋشىلار فولكنەرلىك ماتىندەر جايلى «سانادان تىس وي اعىنى»، «سيمۆولدىق ماعىنا» دەگەن تەرميندەردى قولدانىپ جاتادى، وسى جايلى نە ايتاسىز؟
- ولاردى ەشقاشان وقىمادىم.. . ءبىراق ولاردىڭ «مەن ءولىم قۇشقاندا.. .» سياقتى روماندارىمداعى الەۋمەتتىك بەينەلەردى تالداۋلارىن قۇلاعىم شالعاندا ازداپ كوڭىلىم تولماي قالاتىنىن دا جاسىرمايمىن.. .
- مۇمكىن، بۇل جالپىلاما سۇراق شىعار. سوندا دا سۇرايىن، سىزگە يدەيا قالاي كەلەدى؟ ءسىز شىعارمالارىڭىزدى قالاي جازاسىز؟
- بارلىعى ومىرلىك تاجىريبە، ويلار مەن وقيعالار. ءاربىر وقيعا جايلى ويلانامىن. وسى وقيعاعا ادامدار قالاي تاپ بولدى، وعان نە سەبەپشى بولدى، وسى وقيعادان سوڭ ادامدار وزدەرىن قالاي ۇستايدى - دەگەندەي. سونىڭ ءبارىن زەردەمدە ۇستايمىن. بارلىق كىتاپتارىم مەن اڭگىمەلەرىم دۇنيەگە وسىلاي كەلدى. مەن شابىتقا سەنبەيمىن. مەن بارلىعىن ءوز ومىرىمنەن جازدىم، ءوزىم كۋا بولعان، وزگەلەردەن ەستىگەن وقيعالاردان قورىتىپ. مەنىڭشە، ادەبيەتشىلەر مەنىڭ كىتاپتارىمنان مەن جازعاننان دا ۇلكەن جاڭالىقتار ىزدەيدى. ماعان ءتۇرلى وقيعالاردى، ادامداردىڭ جاعدايلارى مەن مىنەزدەرىن سۋرەتتەۋ ۇنايدى. بار بولعانى وسى.
اۆتور ءوزىنىڭ قانداي ادەبي تەوريالار نەگىزىندە جازىپ جاتقانىن ەشقاشان بىلمەيدى، ويلامايدى دا. ءبىزدىڭ جاساعىمىز كەلەتىنى - وزىمىزگە اسەر ەتكەن ءومىر ساتتەرىن، ادامداردى، اينالانى شامامىز جەتكەنشە كوركەم تۇردە جەتكىزۋگە تالپىنىس جاساۋ. مەن ءوز كىتاپتارىمدى قايتا جازسام، ولار تىپتەن جاقسى بولىپ شىعار ەدى. ءبىراق سوندا دا ولارعا كوڭىلىم تولماس ەدى. جازۋشى ءوز شىعارماشىلىعىنا ەشقاشان تولىق رازى بولادى دەپ تە ويلامايمىن. كەرىسىنشە كوڭىلى تولعان ساتتە، ءوزىن- ءوزىن ولتىرۋدەن باسقا ەشبىر امالى قالماس ەدى. جازۋشى بولۋ - ەڭ قيىن ماماندىقتاردىڭ بىرەۋىن يگەرۋ دەگەن ءسوز. جازۋشى - قيال ادامى، سوندىقتان دا وعان توقتاۋسىز ەڭبەكتەنۋ كەرەك. بۇل جالعىزدىقتا وتەتىن قيىندىققا تولى ەڭبەك جولى، ال ناتيجە ۇنەمى قالاعانىڭداي بولمايدى. قايتا- قايتا تالپىنىس جاسايسىڭ، العا جىلجۋ ءبارىبىر وڭايعا سوقپايتىن كەزدەر بولادى. بۇل اۋىر جولدىڭ اقىسىنا جازۋشى نە الاتىنىن دا بىلمەيمىن...
- ءسىز بار بولعانى ءتۇرلى وقيعالاردى جازىپ جەتكىزۋ ۇنايدى دەدىڭىز. الايدا ءسىزدىڭ شىعارمالارىڭىزدان ءتۇرلى فيلوسوفيالىق ويلاردى دا تاۋىپ جاتامىز. بارلىق شىعارماشىلىعىڭىزدى بىرىكتىرەتىن تاقىرىپ، وي، نەمەسە باسقا ءبىر ماقسات- مۇددە بار ما؟
- مەنىڭ كىتاپتارىمنىڭ بارلىعىنا بىردەي ورتاق تاقىرىپ جوق- اۋ. ال ەگەر بار دەپ قاراساق، ول ادامعا دەگەن سەنىم، ادامنىڭ بارلىعىنا قارسى تۇرا الاتىن توزىمدىلىگى مەن تاعدىرعا باس يمەۋگە دەگەن تالپىنىسى شىعار.
- ءبىراق تا ءسىزدىڭ كوپتەگەن كەيىپكەرلەرىڭىز تاعدىر تالاۋىنا تۇسەدى عوي؟
- جوق دەگەندە ءبىر كەيىپكەر بارلىعىنا قارسى تۇرىپ، ءوز تاعدىرىن جەڭەدى.
- دەگەنمەن دە كوپتەگەن كەيىپكەرلەرىڭىز قارسى تۇرا الماي، اقىر سوڭىندا اجال قۇشادى عوي.
- ول ماڭىزدى ەمەس. ولاردىڭ ءولۋى - ەشقانداي مانگە يە ەمەس. قالاي اجال قۇشاتىندارى عانا ماعىنالى.
- سوندا قالاي اجال قۇشۋ كەرەك؟
- ءوز شامالارى جەتەتىننەن دە ۇلكەن ىستەرگە ۇمتىلىپ ءجۇرىپ ءولۋ. جەڭىلىسكە قارسى شىعۋ، ول مۇمكىن بولماسا دا.
- كەلەسى ءبىر سۇراق. ءوز شىعارمالارىڭىزعا قالاي قارايسىز؟ ءوزىڭىز قاتتى جاقسى كورەتىن كىتابىڭىز بار ما؟
- مەن ءوز كىتاپتارىمدى ولاردى جازۋ بارىسىندا توگىلگەن تەر مەن ازابى ارقىلى باعالايمىن. «مەن ءولىم قۇشقاندا» كىتابىن جازۋ وڭاي بولدى، وڭاي. Tour de force (ەڭبەككە داعدىلانۋ). وعان تەك التى اپتا عانا ۋاقىت كەتتى. «ايعاي مەن اشۋ» رومانى مەنى كوپ ازاپقا سالدى. بەس جىلىمدى وسى روماندى رەتتەۋ مەن قايتا جازۋعا جۇمىسادىم. ءبىراق ءبارىبىر اياقتاي المادىم.. .
- ءسىزدىڭ قازىر وقىرماندارىڭىز كوبەيدى. ول ءسىزدىڭ جازۋىڭىزعا اسەر ەتە مە؟
- جوق... مەن جازۋ بارىسىندا كىتابىمدى باسقالار وقيتىنى جايلى مۇلدەم ويلانبايمىن. جاس كەزىمدە دە مەنى بىرەۋلەر وقيتىنى تۋرالى وي كەلمەۋشى ەدى. قازىر ءبىراز ءىس تىندىردىم عوي (كۇلىپ). ارينە، مەنىڭ كىتابىمدى باسقالاردىڭ وقيتىنى قۋانىش سىيلاۋى زاڭدىلىق، ءبىراق ول جايت مەنىڭ جازۋىما مۇلدەم اسەر ەتپەيدى.
- جاقىندا باسپا بەتتەرىندە ءسىزدىڭ امەريكا ادەبيەتىنىڭ بەس وكىلىن دارەجەلەپ اتاعانىڭىز جايلى جازدى. ولاردىڭ رەتتىك كورسەتكىشى: ۆۋلف، ءوزىڭىز، دوس پاسسوس، كولدۋەلل جانە حەمينگۋەي. سولاي ما؟
- جوق، ولاي ەمەس. مەنى دۇرىس تۇسىنبەگەن عوي. جازۋشىلاردى بۇل رەت بويىنشا قويۋ سەبەبىم مىنانداي: ولاردىڭ نە جاساعىسى كەلگەنى جانە بۇعان قانشالىقتى جەتكەنى. توم ۆۋلفتى ءبىرىنشى ورىنعا قويۋ سەبەبىم - ونىڭ ماقسات- مۇراتى وتە جوعارى ەدى. ول ءوز كىتاپتارىنا بارلىق الەمدى ەنگىزگىسى كەلدى، ءبىراق جەڭىلىس تاپتى. ونىڭ جەڭىلىسى وتە ەرەكشە ەدى. ودان سوڭ مەن. ۆۋلفتەن كەيىن مەن تالپىنىس جاساپ، جەڭىلىس تاپتىم. مەنەن كەيىن ۇلكەن ماقساتتى دوس پاسسوس، كولدۋەلل جانە حەمينگۋەي الدارىنا قويدى. حەمينگۋەي كوپتەگەن جەتىستىكتەرگە جەتتى، ءبىراق سول جەتكەن دەڭگەيىندە توقتاپ قالدى. مىنا الەمدى تولىق قامتۋدى مۇرات ەتپەدى.
- ءسىز جاس جازۋشىلارعا قانداي كەڭەس بەرەر ەدىڭىز؟
- ولارعا باستىسى - ۇزدىكسىز جازۋ. جارىققا شىعۋدى كوپ ويلاماسا دا بولادى. ءسوز قۇراپ، ونى قاعاز بەتىنە تۇسىرە بىلسە بولعانى. ءومىر سوڭىندا «مۇندا كيلروي بولدى» دەگەن تاڭبا قالسا باستىسى. قالعانى ماڭىزدى ەمەس. تابىسقا جەتۋگە كوپ كوڭىل بولۋگە بولمايدى. ايتتىم عوي، ول - ايەل زاتى سەكىلدى... ونىڭ سوڭىنا تۇسپەسىن. سوندا ول ءسىزدىڭ سوڭىڭىزدان ەرەدى. ماڭىزدىسى: سەنىڭ بىردەڭە جاساعانىڭ. فرانسۋزداردا «بابە لەتو» دەگەن تۇسىنىك جوق. وكىنىشتى.
(ىقشامدالىپ الىندى)
اۋدارعان: شايمۇرات نۇرقانات
