جاپونياداعى كولىك ساتۋمەن اينالىساتىن قازاق قىزىمەن سۇحبات

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - جادىرا سەمباي - موڭعوليانىڭ بايان-ولگەي قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن قازاق قىزى.

مەكتەپتى ءتامامداعان سوڭ وتباسىمەن جاپونياعا قونىس اۋدارىپ، جوعارى ءبىلىمدى توكيو قالاسىندا جالعاستىرعان. وقي ءجۇرىپ، ءوزىنىڭ شاعىن كاسىبىن اشىپ، بۇگىندە ۇلكەن بيزنەستى دوڭگەلەتىپ وتىر.

12 جىلدان بەرى سول جاقتا تۇرادى. موڭعولياعا كولىك ساتۋمەن، قازاقستانعا اۆتوبولشەكتەر تاسىمالداۋمەن اينالىسادى. وتانىنان جىراقتا دۇنيەگە كەلىپ، اتامەكەنىنەن الىپ جۇرسە دە جۇرەگى قازاقستان دەپ سوعادى. قامشى ءتىلشىسى كۇنشىعىس ەلىندە كاسىپ جاساپ جۇرگەن قازاق قىزىنىڭ الماتىعا كەلگەنىن پايدالانىپ، اڭگىمەگە تارتتى.

جادىرا موڭعوليادا 10- سىنىپتى ءبىتىرىپ، توكيوعا وقۋعا تاپسىرماقشى بولعانىندا جەرگىلىكتى ءتارتىپ بويىنشا جوعارى وقۋ ورنىنا ءتۇسۋ ءۇشىن جاپونيادا 11، 12-سىنىپتاردى وقۋعا ءماجبۇر بولعان. ونى ءتامامداعاننان كەيىن عانا ۋنيۆەرسيتەتكە تاپسىرا العان.

- العاش كەلگەندە جاپون ءتىلىن اسا بىلمەيتىنمىن. ءبىراق اعىلشىنشام جاقسى ەدى. سول مەنى العا جەتەلەپ، كۇش بەردى. جاپونيادا 2 جىل مەكتەپتە وقۋ مىندەتتى بولعاندىقتان، سول جەردە ءجۇرىپ جاپون ءتىلىن ۇيرەندىم. ارينە، باستاپقىدا قينالدىم. ءبىراق جاپون ءتىلىنىڭ گرامماتيكاسى قازاق تىلىنىكىنە ۇقساس بولعاندىقتان، كەيىن ءتىلدى تەز مەڭگەرىپ كەتتىم. باكالاۆرياتتى ساياساتتانۋ ماماندىعى بويىنشا وقىپ، ەكى بىردەي ماگيسترلىك دارەجەنى اياقتادىم. ماگيستراتۋراداعى العاشقى ماماندىعىم - قوعامدىق قىزمەت كورسەتۋ (مۇقتاج جاندارعا كومەكتەسۋ) بولسا، ەكىنشىسى - بيزنەس جانە مەنەدجمەنت. ول جاقتا تۇلەك مەكتەپ بىتىرگەننەن كەيىن گرانتقا تۇسكىسى كەلسە، وعان ءارتۇرلى ۋنيۆەرسيتەتكە قۇجات تاپسىرۋعا 3 مۇمكىندىك بەرىلەدى. بىرىنشىسىندە تۇسە الماسا، قالعان ەكى ۋنيۆەرسيتەتكە باعىن سىناپ كورە الادى. ەگەر ۇشەۋىندە دە وقۋعا تۇسە الماسا، وندا بۇل - تالاپكەر ءبىلىمىنىڭ تومەندىگىنىڭ كورسەتكىشى بولىپ سانالادى. ال قازاقستاندا ءبىر جامانى گرانت بويىنشا بىرنەشە ۋنيۆەرسيتەتتى تاڭداۋ مۇمكىندىگى ءبىر-اق رەت بەرىلەدى. وسىنىڭ سالدارىنان سىناقتان سۇرىنگەن بالالار ساعى سىنىپ، ءتۇرلى تەرىس جاعدايلارعا ۇشىراپ جاتادى، - دەيدى ول.

جادىرانىڭ جاپونياداعى العاشقى جۇمىسى - دارەتحانا جۋۋشى بولعان. ايتۋىنشا، ول جاقتا بۇل جۇمىستى ەڭبەككە جاڭا ارالاسىپ جاتقان ءار ادام ىستەيدى.

- العاشقى جۇمىسىمدا دارەتحانا تازالاعانىمدى ەستىگەندە كوبىسى تاڭقالادى. ءبىزدىڭ قوعامدا (قازاقستان قوعامى - رەد) ىدىس جۋىپ، دارەتحانا تازالايتىنداردى قارا جۇمىسشى سانايدى عوي. ال جاپونيا ءۇشىن اجەتحانا تازالاۋ كەز كەلگەن ادام اينالىساتىن قالىپتى نارسە. بۇل ادام ءوزىنىڭ ەگوسىن جەڭە ءبىلۋى ءۇشىن جاسالعان. ءارى كەز كەلگەن كومپانيادا ورلەگىڭ كەلسە، باستاپقىدا وسى جۇمىستان باستايسىڭ. ءبىر جاعىنان مۇنداي نارسە دۇنيەنىڭ قادىرىن ءبىلىپ ءجۇرۋ ءۇشىن جاسالادى، - دەيدى جادىرا.

جادىرا سەمبايدىڭ بيزنەسكە كەلۋىنە اتا-اناسى ىقپال ەتكەن. ول 7-8 جىلدان بەرى بيزنەس سالاسىندا ءجۇر.

- اتا-انام بيزنەستىڭ اينالاسىندا جۇرگەندىكتەن، بۇل سالا ماعان دا قىزىق بولدى. جاپونيادا باكالاۆردىڭ 2-كۋرسىندا وقىعانىمدا ءتۇرلى اۋكسيوندارعا قاتىسىپ ءجۇردىم. سول ۋاقىتتا جاپونيادان موڭعولياعا كولىك تاسىمالداپ، قازاقستانعا اۆتوبولشەكتەر جىبەرىپ تۇردىم. كەيىن ءوزىمنىڭ جەكە كومپانيامدى اشتىم. ءبىزدىڭ كومپانيا كولىك، اۆتوبولشەكتەردى تاسىمالداۋمەن اينالىسادى. قازىر وندا 18 ادام جۇمىس ىستەيدى. كومپانياداعى ەڭ تومەنگى ايلىق جالاقى - 1800 دوللار. ءوزىم كوپ دەگەندە ايىنا 8 مىڭ، 9 مىڭ دوللار تابامىن، - دەيدى ول.

كاسىپكەردىڭ سوزىنشە، جاپونيادا ادامدار ءار ارەكەتىن جوسپارلايدى. ۋاقىتقا كەسىرى تيمەس ءۇشىن جۇمىس ۋاقىتىندا تەلەفون ۇستامايدى.

- مەن تاڭعى 6:00 دە جۇمىسقا كەلىپ، 9:00 دە اياقتايمىن. وسى 3 ساعات بارىسىندا جۇمىسىمدى ءمىنسىز ىستەپ ءبىتۋىم كەرەك. ءتىپتى جۇمىستا ۇيدەگى پروبلەمالاردى ويلاۋعا بولمايدى. ويتكەنى ويدىڭ ءوزى وزگەنىڭ ۋاقىتىن الادى. جاپون حالقىنان ۇيرەنەرىمىز وتە كوپ. ولار ءوزىنىڭ دە، وزگەنىڭ دە ۋاقىتىن باعالايدى. بارلىق جەرگە ۋاقىتىلى بارادى، ۋاقىتىلى ىستەيدى، - دەيدى قازاق قىزى.

قازاق قىزى تۇراقتى جۇمىسى بار، ۋاقىتىن جوسپارلاي بىلەتىن ادام ءۇشىن جاپونيادا ءومىر ءسۇرۋ قيىن ەمەستىگىن، ءبىراق ءومىر ءسۇرۋ تىم قىمبات ەكەنىن ايتادى.

سونداي-اق ول جاپونيادا زاڭ وتە قاتال ەكەنىن جەتكىزدى.

- زاڭ وتە قاتال بولعاندىقتان، ەشكىم ەشكىمگە اگرەسسيا كورسەتپەيدى. بۇل ەلدە ءوزىڭدى قاۋىپسىز سەزىنەسىڭ. ماسەلەن، كوشەدە بىرەۋدىڭ اقشاسى ءتۇسىپ قالسا، ونى ەشكىم المايدى. ءتىپتى كورىپ تۇرسا دا الماي، كەتە بەرەدى. العان جاعداي دا پوليتسياعا اپارىپ تاپسىرادى، - دەگەن جادىرا جاپوندىقتاردىڭ بىرلىگىنە، ادەپتىلىگىنە دە قاتتى تاڭدانعانىن اتاپ ءوتتى.

- 2011-جىلى جاپونيادا تسۋنامي بولدى. ول كەزدە جاسىم 18 دە ەدى. ەندى وقىپ، جۇمىس ىستەپ جۇرگەن كەزىم. اتا-بابام كورمەگەن تسۋناميدى كوردىم. سىزدەر تەك الەۋمەتتىك جەلىدەن، جاڭالىقتاردان كورگەن اپات كوز الدىمىزدا بولدى. سول كەزدەگى حالىقتىڭ قالاي قينالعانىن ايتا المايمىن. ول كۇندى ەسكە السام، جىلاعىم كەلەدى. سول كەزدە جاپونداردىڭ بەرەكە-بىرلىگىنە ءتانتى بولدىم. سول شاقتا ەل ەكونوميكاسى قۇلدىرىپ، ءتىپتى نان، سۋ تاپشى بولىپ قالدى. سوندا حالىق قانشا قيىن جاعدايعا تاپ بولسا دا دۇربەلەڭ سالماي، دۇكەندە ءبىر-ءبىرىنىڭ ارتىندا نان كەزەگىندە تۇراتىن. تاپشىلىق بولسا دا ءبىر-ءبىرىن يتەرىپ، جاعالارىنان الىپ جاتقان ادام كورمەدىم. مەنىڭ تاڭقالعانىم، جاپونيا ەشكىمنەن كومەك الماستان، نەبارى 3 ايدا بۇرىنعى قالپىنا كەلدى. ءتىپتى حالىق ۇكىمەتكە كومەكتەسىپ، بانكتە جيناعان اقشاسىن بەرىپ جاتقانىنا كۋا بولدىم. حالىق ۇكىمەتكە سەنىم ارتقانى سونشالىق، اقشالارىن نە ءۇشىن، قايدا بەرىپ جاتقانىن سۇرامادى. ال مەن ەرىكتى بولىپ تسۋنامي كەزىندە ۇيلەرى قيراعان، اكە-شەشەلەرى قازا تاپقان بالالاردى ۇيلەرىنە بارىپ ويناتىپ، ساباقتارىن وقىتتىم، - دەيدى جادىرا.

بيزنەسمەن بيكەش كەلەشەكتە قازاقستانعا ءبىرجولا كەلىپ، العان ءبىلىمىن، جيعان تاجىريبەسىن بولىسكىسى كەلەدى.

- مەن قازىرگى بيزنەسىمدى وتباسىما بەرەمىن دەپ وتىرمىن. ءارى قاراي ءومىرىمدى اعارتۋشىلىق جولعا ارناپ، كورگەن-بىلگەنىمدى وزگەلەرگە ءبولىسىپ، ۇيرەتكىم كەلەدى. 12 جىلدا جيناعان تاجىريبەمدى بولىسەتىن ۋاقىت كەلدى دەپ ويلايمىن. ماقساتىم - جاپونياداعى ءبىلىم ساپاسىن قازاقستانعا اكەلۋ. سوسىن وقيمىن دەگەن جاستارعا ءتىل جاعىنان كومەكتەسىپ، قولداۋ ءبىلدىرۋ، - دەيدى ول.

الايدا جادىرا قازاقستانعا كەلگەندە ءتىل جاعىنان قيىندىقتارعا تاپ بولىپ، ديسكريميناتسياعا ۇشىراعان.

- قازاقستانعا العاش 4-سىنىپ وقىپ جۇرگەنىمدە كەلدىم. اراعا ءبىراز جىل سالىپ بيىل الماتىعا قايتا كەلدىم. باسىندا ادامدار سۋىق قارسى الدى، سوندىقتان اتامەكەنىمدە ەمەس، ءوزىمدى بوتەن ەلدە جۇرگەندەي سەزىندىم. ورىسشا بىلمەيتىنىمدى كوبىسى ناداندىقتىڭ بەلگىسى دەپ سانادى. ءتىپتى ورىسشا بىلمەگەنىم ءۇشىن «سەن نادانسىڭ» دەگەندەر دە بولدى. وسىلاي تەك ورىسشا بىلمەگەنىم ءۇشىن كەمسىتۋگە ۇشىرادىم. ءوزىم 5 ءتىلدى مەڭگەرگەنمىن. ماعان قازاقستانداعى كوپ نارسە تۇسىنىكسىز. قازاق جەرىندە تۇرىپ، ورىس تىلىندە سويلەيتىنىمىزدى مۇلدەم تۇسىنبەيمىن. قازاقتىڭ سۋىن ءىشىپ، اۋاسىن جۇتىپ، جەرىن باسىپ جۇرگەندىكتەن ءوز تىلىمىزدە سويلەۋگە مىندەتتىمىز. وزگە ەلگە ءوزىمىزدى مويىنداتۋ ءۇشىن ەڭ ءبىرىنشى وزىمىزدەن باستاۋىمىز كەرەك. مەن مۇندا انا ءتىلىمدى جاقسى دەڭگەيگە كوتەرەمىن عوي دەپ كەلسەم. ولاي بولماي شىقتى. ءتىپتى جانىمداعى قازاق دوستارىما قازاقشا ۇيرەتىپ كەتكەن كەزىم بولدى. ءوزىم قازاقشا ەركىن سويلەي الامىن. قازاق ادەبيتىن كوپ وقىعانمىن، وقىپ تا كەلەمىن. قازىر شەرحان مۇرتازانىڭ «قىزىل جەبە» رومانىن وقىپ جاتىرمىن، - دەيدى ول.

جادىرا وسىنداي كەلەڭسىزدىكتەرگە قاراماستان، قازاقستانعا قونىس اۋدارۋ ويىنان اينىماق ەمەس. الداعى ءبىر-ەكى جىلدا جاپونياداعى جانۇياسىن وسىندا تۇگەل كوشىرىپ كەلۋدى جوسپارلاپ ءجۇر.

- وسىنداعى تانىستارىما ەلگە ءبىرجولا كوشىپ كەلۋ تۋرالى ويىمدى ايتقانىمدا: «نە ءۇشىن كەلەسىڭ؟»، «جاپونيادا ءومىر ءسۇرۋ قولايلى عوي»، «دامىعان، ادەمى ەل عوي، كەلىپ قايتەسىڭ» دەپ ايتقاندار كوپ بولدى. ءبىراق جاعدايىڭ قانشا جەردەن جاقسى بولىپ تۇرسا دا، ءوز ەلىڭدە تۇرعانعا جەتپەيتىنىن ءتۇسىندىم. شەت مەملەكەتتە ۋاقىتشا تۇرۋعا بولادى 10-15 جىل. ال تۇبەگەيلى قالۋعا قارسىمىن. ءبىز قاشانعى وزگە ەلدىڭ سۋىن ءىشىن، اۋاسىن جۇتىپ، جەرىن باسىپ جۇرە بەرەمىز؟ قاشانعى ءبىز شەتەلدە قالىپ قالا بەرەمىز؟! شەتەلدە تىنىش، مولشىلىقتا ءومىر سۇرە بەرسەك، بولاشاعىمىز نە بولادى؟ بولاشاقتا مەنىڭ بالام شەتەلدە ءوسىپ، سول ەلدىڭ تىلىندە سويلەگەنىن قالامايمىن. ءوزىم اجەمنىڭ تاربيەسىن كورگەندىكتەن، كەلەشەكتە بالالارىم دا قازاقى تاربيەگە قانىپ وسكەنىن قالايمىن، - دەيدى جادىرا سەمباي.

نۇرسۇلۋ تەمىرحان قىزى

qamshy.kz