تيتانيككە ارنالعان نيۋ-يوركتەگى ەسكەرتكىش
جوسپار بويىنشا تيتانيك نيۋ-يوركتىڭ كەمە ايلاعىنا كىرۋى كەرەك ەدى، ءبىراق 18- ءساۋىر كۇنى بۇل جەرگە 713 جولاۋشىنى قۇتقارعان كارپاتيا كەمەسى عانا كەلدى. تيتانيكتە شەندى-شەكپەندى دە، باي-قۋاتتى دا، قاراپايىم دا، تانىمال ەمەس تە نيۋ-يورك تۇرعىندارى كوپ ەدى. «كەمەدەگىنىڭ جانى ءبىر» دەگەن ءسوزدىڭ تۋرا ماعىناسىن وسى وقيعادان كورسەك بولادى.
ءدال قازىر نيۋ-يوركتە بۇل اپات تۋرالى كوپتەگەن دالەلدەنگەن نە دالەلدەنبەگەن دەرەكتەر كوپ. ءبىراق دالەلدەۋدى قاجەت ەتپەيتىن، ءار ادامعا وسى قايعىلى جايتتى ەسكە سالىپ تۇراتىن باستى ەسكەرتكىش بار.
قالا تۇرعىندارىنا قايعىلى جاعدايدان كەيىن قازا تاپقانداردى ەسكە الۋ ءۇشىن قالا ىشىندە ەسكەرتكىش ۇيىمداستىرۋ تۋرالى اقىلداسادى. سان ءتۇرلى يدەيالار ايتىلادى: الىپ كەمە مەن مۇزتاۋدىڭ ماكەتىن جاسايىق دەۋشىلەر دە بولعان. اقىرعى كەلىسىمگە كەلە الماعاندارى سونشا - ۇلكەن داۋدان كەيىن ەسكەرتكىش كوميسسياسى تاراپ كەتەدى.
اپاتتان كەيىن ءبىر جىل وتكەن سوڭ، نيۋ-يوركتە تەڭىز سەمينارياسىنىڭ (تەڭىزشىلەردى دايىندايتىن وقۋ ورنى) شاتىرىندا شامشىراق (ماياك) ورناتىلادى.
شامشىراق 50 جىل بويى جاسىل تۇسكە بويالىپ، جانىپ تۇراتىن، ال تۋرا تۇسكى ۋاقىتتا ايلاقتا تۇرعان كەمەلەرگە دىبىستىق حابارلاما جولدايتىن. شامشىراقتىڭ مەحانيزمى ۆاشينگتوندا ورنالاسقان اسكەري-تەڭىز وبسەرۆاتورياسىنان باسقارىلاتىن. ونىڭ پروجەكتورىنىڭ جارىعى قويۋ بولعانى سونشالىق نيۋ-دجەرسي شتاتىنا كورىنەتىن.
اكىمشىلىك 1968-جىلى سەميناريا عيماراتىن بۇزىپ، شاتىرىنداعى شامشىراقتى تەمىر قابىلدايتىن زاۋىتقا جىبەرەدى. ءبىراق جەرگىلىكتى تاريحشىلار مەن تۇرعىندار شامشىراقتى زاۋىتتان اكەلىپ، قايتادان رەتتەپ، 1976-جىلى جاڭا ورىنعا - تەڭىز پورتىنا اكەلىپ ورنالاستىرادى. وكىنىشكە وراي، قازىر جاسىل شام مەن دىبىستىق حابارلاما تاراتۋ جۇيەسى ىستەمەيدى.
وسىلاي، تاريحشىلار ايلاققا ورالماعان كەمە تۋرالى ەستەلىكتى ساقتاپ قالعان.
بولاشاق شامشىراق ماكەتى (titaniclighthouse.org)
ءتۇرلى قوعامدىق ۇيىمدار بىرىگىپ، «ءۇمىت شامشىراعىنا» (قازىرگى اتاۋى) قايىرىمدىلىق اكسياسىن ۇيىمداستىرعان. قازا تاپقان 1496 جانعا ارناپ شامشىراقتى رەستاۆراتسيادان وتكىزبەكشى. 2022-جىلى 15- ساۋىردە جاڭا شامشىراقتىڭ تۇساۋكەسەرى وتپەك.
massaget.kz
