اۋعانستان: قازاقستان - تۇراقتىلىعى شايقالعان ءوڭىردىڭ ۇيىستىرۋشىسى
ايماقتىق دەڭگەيدەگى دەرجاۆالار امەريكانىڭ اۋعانستاننان اسكەرىن اكەتكەنىن پايدالانىپ، ەسكى قاقتىعىستاردىڭ قايتا ءورشۋ قاۋپىنە قاراماستان، ورتالىق ازياداعى ىقپالىن كۇشەيتۋگە كۇش سالۋدا. قازاقستان ديپلوماتياسى بۇل ىستە سيريا مەن ۋكراينا داعدارىستارى كەزىندە اراكىدىك دەلدالدىق جاساعان ءتيىمدى تاجىريبەسىن پايدالانىپ، ءوزىن تاعى دا تۇراقتاندىرۋشى ەلەمەنت رەتىندە تانىتا الار ەدى.
تاليبان كابۋلدى قايتا باسىپ العاننان بەرى ەكى اپتادان استام ۋاقىت ءوتتى. مۇسىلمان فۋندامەنتاليستەرىنىڭ قارقىندى ۇگىت- ناسيحات جۇرگىزىپ جاتقانىنا قاراماستان، اۋعانستاننىڭ بارلىق اۋماعىندا قىلاڭ بەرىپ جاتقان بەلگىلەر كۇن سايىن حاوستىڭ ەتەك الىپ كەلە جاتقانىنان حابار بەرەدى. كابۋلدىڭ جاڭا قوجايىندارى بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە ءتارتىپ پەن قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتىپ جاتقانىنا قاراماستان، مەملەكەتتە كۇيرەۋ باسىم. مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر جالاقى الىپ جاتقان جوق. ومىرلىك ماڭىزى بار ينفراقۇرىلىمداردان ءجيى اقاۋ شىعىپ، تۇتاس پروۆينتسيالار ەلەكترسىز قالۋدا. قۇرعاقشىلىق پەن اشتىق تا ءورشىپ تۇر. سالدارىنان ونداعان ميلليون اۋعانستاندىقتىڭ ومىرىنە قاۋىپ تەنگەن. ونىڭ ۇشتەن ءبىر بولىگى ازىق- تۇلىككە مۇقتاج. ب ۇ ۇ باس حاتشىسى انتونيۋ گۋتەرريش رەسمي تۇردە ەلدە «گۋمانيتارلىق اپات» ورناۋى مۇمكىن ەكەنىن مالىمدەپ، الاڭداۋشىلىق ءبىلدىردى.
اۋعانستاننىڭ داعدارىسقا باتىپ بارا جاتقانىن كورشىلەرى ءوز مۇددەسىنە پايدالانىپ قالۋعا تىرىسىپ باعۋدا. امەريكانىڭ اسكەرىن اكەتۋى ورتالىق ازيانىڭ دەرجاۆالارىنا گەوساياسي ورنىن بەكەمدەپ، الياناستار مەن ديپلوماتيالىق كوشباسشىلىققا باستايتىن تاريحي مۇمكىندىك ۇسىنىپ وتىر. پاكىستان، يران، قىتاي، رەسەي، ءۇندىستان، تۇركيا سياقتى ەلدەر قايتا- قايتا وتقا ماي قۇيىپ، ا ق ش- تىڭ كەتۋىنەن بارىنشا پايدا كورىپ قالۋعا تىرىسىپ باعۋدا. مۇنىڭ سوڭى دەلي مەن يسلاماباد دەيتىن تاۋلى كاشميردەگى يادرولىق ويىنشىلاردىڭ قاقتىعىسىن قايتا قوزدىرادى دەگەن تاۋەكەل دە جوق ەمەس.
وسىناۋ ۇلكەن گەوساياسي كۇيزەلىستەر ويىنىندا وزگەلەر اۋعان دالاسىنداعى مايدان وتىنا ماي قۇيىپ قالىپ جاتسا، وڭىردەگى جالعىز ءبىر ەلدىڭ عانا شيەلەنىستى باسەڭدەتكسى كەلەتىن سياقتى. قازاقستان جەر كولەمى بويىنشا بەس فرانتسيانى سىيعىزاتىن الىپ مەملەكەت. شىنىمەن دە بۇل ەل وسىناۋ قىم- قۋىت كەزەڭدە ءوزىن تۇراقتىلىقتىڭ فاكتورى رەتىندە كورسەتە الار ەدى. وسى وڭىردەگى فرانسيانىڭ ەڭ العاشقى جانە جالعىز سەرىكتەسى سانالاتىن قازاقستان ەۋروپانى قورعاپ تۇرعان «قاۋىپسىزدىك بەلدەۋى» جوباسىنا ۇلكەن ۇلەس قوسۋدا. ەممانۋەل ماكروننىڭ ارىپتەسى قاسىم- جومارت توقايەۆقا قوڭىراۋ شالۋى سوعان دالەل.
«پرەزيدەنتتەر اۋعانستانداعى جاعدايدى، ونىڭ ورتالىق ازياعا اسەرى تۋرالى سويلەستى. ولار وڭىردەگى قاۋىپسىزدىك پەن تۇراقتىلىق جولىندا بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋگە دايىن ەكەندەرىن ءبىلدىردى»، - دەپ جازادى ەليسەي سارايىنىڭ سايتى.
ب ۇ ۇ- نىڭ اۋعانستانداعى گۋمانيتارىق ميسسيا پەرسونالىن قازاقستاننىڭ ءىرى قالاسى - الماتىعا قونىستاندىرۋى دا سونىڭ دالەلى. بۇل جەردەن ولار ميلليونداعان مۇقتاج ادامدارعا ومىرلىك ماڭىزدى كومەك كورسەتۋدى جالعاستىرا الادى. ەگەر قازاقستان اۋعان ماسەلەسىندە قازىرگى ورنىن ساقتاپ قالسا، بۇعان دەيىنگى حالىقارالىق داعدارىستاردا ۇيىستىرۋشى رەتىندە قالىپتاستىرعان اتىنا لايىقتىعىن كورسەتەر ەدى.
2013 -جىلى يران، گەرمانيا جانە ەۋورووداق ەلدەرى يادرولىق باعدارلاما بويىنشا تاريحي كەلىسىمگە قول قويۋعا جول اشقان كەلىسسوزدەردىڭ ەكى راۋندى الماتىدا وتكەن بولاتىن. رەسەيدىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى سەرگەي لاۆروۆ كەلىسسوز الاڭىن ۇسىنعان قازاقستان، اۋستريا، شۆەيتساريا ەلدەرى ىمىراعا كەلۋدە باستى ءرول اتقارعانىن اتاعان سول كەزدە.
2017 -جىلى قازاقستاننىڭ استاناسىندا سيريا ماسەلەسى بويىنشا بەيبىت كەلىسسوزدەر باستالدى. ەلدىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى نۇرسۇتان نازاربايەۆ بۇل ماسەلەنى 2011 -جىلى سيرياداعى ازامات سوعىسى باستالعان كەزدەن باستاپ قولعا العان بولاتىن. ەلدىڭ سول كەزدەگى باسشىسى ىقپالدى كورشىلەرى ۆلاديمير پۋتين ي رەجەپ تايىپ ەردوعاندى كەلىسسوز ۇستەلىنە وتىرعىزۋ ءۇشىن شىمىلدىق سىرتىندا قىراۋار جۇمىس ىستەدى. بۇل قادام استانانىڭ الەم كانتسەليارياسىنداعى رەپۋتاتسياسىن نىعايتتى. قازاقستاننىڭ سيريا داعدارىسىن رەتتەۋگە ارالاسۋى 2014 -جىلى ۋكرايناداعى كيكىلجىڭدى شەشۋ كەزىندە فرانتسيامەن بىرلەسكەن جۇمىستارعا ۇلاستى.
ك س ر و مۇشەسى بولعان ەلدىڭ پرەزيدەنتى مينسك كەلىسسوزىندە داۋدىڭ قازىلىعىن قولىنا الىپ، ماسكەۋگە قارسى سالىنعان سانكتسيالاردى توقتاتۋ ماسەلەسىندە فرانسۋا وللاند، انگەلا مەركەل، پەتر پوروشەنكو جانە ۆلاديمير پۋتيننىڭ ىمىراعا كەلۋىنە ىقپال ەتتى. بۇل تالپىنىستار كوپۆەكتورلى ديپلوماتيانىڭ قازاقستاندىق تۇجىرىمداماسىن ومىرگە اكەلدى.
تالىپتەر اۋعانستاندا جۋىقتا عانا جەڭىسكە جەتكەنىن ەسكەرىپ، قازاقستان تاعى دا وڭىردەگى تۇراقتاندىرۋشى اگەنت رەتىندەگى ءرولىن نىعايتاتىنىن بولجاۋعا بولادى.
«قازاقستان اۋعانستاننىڭ تۇراقتى، تاۋەلسىز، ءبىرتۇتاس، حالقى بەيبىت كۇن كەشەتىن، كورشىلەرىمەن تاتۋ مەملەكەتكە اينالۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيدى. ءبىز قايعىنىڭ تالايىن كورگەن بۇل ەلدىڭ جاڭا بيلىگىمەن ءبىرىنشى كەزەكتە گۋمانيتارلىق پروبلەمالاردى شەشۋ ءۇشىن كونسترۋكتيۆتى ىسكەرلىك بايلانىس ورناتۋعا دايىنبىز.»، - دەگەن بولاتىن ق. توقايەۆ 8 -قىركۇيەكتە.
