تاۋبەگە كەلۋ - تىرىلەردىڭ ءىسى
گيتلەرلىك گەرمانيانىڭ كەڭەس وداعىنا قارسى سوعىس باستاعانىنا 80 جىل وتكەندە گەرمان فەدەراتيۆتى رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى فرانك- ۆالتەر شتانمايەر بۇرىنعى كەڭەستەر قۇرامىندا بولعان، قازىرگى تاۋەلسىز مەملەكەتتەردىڭ ديپلوماتتارى الدىندا قاساپ قىرعىن جاساپ، ميلليونداعان ادامنىڭ عۇمىرىن قيىپ، تۇتقىنعا ءتۇسۋدىڭ ازابىن وتكەرىپ، جەتىمدىك پەن جەسىرلىكتىڭ تاۋقىمەتىن تارتقىزعان الدىڭعى ۇرپاقتىڭ كۇناسى ءۇشىن كەشىرىم سۇرادى.
«نەمىستەردىڭ كەڭەس وداعىنا سوعىسى جاۋىزدىقپەن كىسى ءولتىرۋ بولدى. بىزگە قانشا اۋىر تيسە دە مۇنى ۇمىتپاۋعا ءتيىسپىز. قىلمىستان قۇرىلعان جاۋلاپ الۋ سوعىسىن ۆەرماحتىڭ اسكەري تۇلعالارى جۇرگىزدى. بۇل اۋىر قىلمىستا نەمىستىڭ قاراپايىم جاۋىنگەرىنىڭ دە كۇناسى بار. مۇنى ءتۇسىنۋ ءۇشىن بىزگە، نەمىستەرگە كوپ ۋاقىت كەرەك بولدى. فاشيستەردىڭ «وست» جانە «اشتىق» نەمەسە «باككە» جوسپارلارىنداعى ادامداردى اياۋسىز قىرۋدى پرينتسيپ دارەجەسىنە كوتەرگەن اسكەر قاناۋدى، اشتىقپەن ازاپتاۋدى، تۇرعان جەرلەرىنەن كۇشتەپ ايداۋدى، قۇل مەن كۇڭ ەتۋدى، اقىرىندا قىرىپ- جويۋدى ماقسات ەتتى.
كەڭەس وداعىنىڭ بۇكىل ەۋروپالىق ايماعى - ۋكراينا، بەلورۋسسيانىڭ تۇتاس وبلىستارى جەرمەن- جەكسەن ەتىلىپ، كەلەشەكتەگى نەمىس كولونيزاتسياسى ءۇشىن تازارتىلۋى ءتيىس- ءتىن. ال ميلليوندىق قالالار - سانكت- پەتەربۋرگ، ماسكەۋ، كييەۆ تولىق جويىلۋى كەرەك بولاتىن. قولعا تۇسكەن تۇتقىندار ادام ەسەبىنە جاتقىزىلمادى. ولاردىڭ ادام دەپ اتالۋىنا قۇقىعى بولمادى. گەرمان گەنەراليتەتى بولسا، گيتلەردىڭ ۆەرماحتى وسىنداي قىلمىستاردى اتقارۋشى ەتۋىنە ەش قارسىلىق بىلدىرمەدى.
.. .بۇگىنگى كورمەدە ءبىر سۋرەت بار. بىلاي قاراساڭ، كوككە شانشىلعان جۇزدەگەن اعاشتى كورەسىڭ، ءبىراق ءبارى جاپ- جالاڭاش. نە جاپىراعى، نە بۇتاقتارى، نە قابىعى جوق. كەڭەستىك اسكەري تۇتقىندار اشتان ولمەس ءۇشىن جالاڭ ساۋساقتارىمەن اعاشتاردى قابىعىنا دەيىن سىدىرىپ العان» ، دەپ فرانك- ۆالتەر شتانمايەر سوعىس سۇمدىعىن ايتتى.
ادامزات تاريحىندا ميلليونداعان ادامداردىڭ ءومىرىن جالماعان سوعىس - ءبىر بۇل ەمەس. قانشاما عاسىر وتسە دە جاڭعىرىعى ۇرپاقتار جۇرەگىن ءدىر ەتكىزەتىن قانتوگىس - «كرەست جورىقتارى». ورتا عاسىرلاردا 300 جىلدىڭ ىشىندە سايلانىپ الدەنەشە رەت جورىققا شىققاندا سوعىستىڭ قۇرباندارى شامامەن 9 ميلليونعا جەتكەن. اراعا ۇزىن- سونار 10 عاسىرعا جۋىق ۋاقىت وتكەندە عانا ريم پاپاسى يوانن پاۆەل II ادامزاتقا ءدىننىڭ اتىن جامىلىپ جاساعان زۇلمات ءۇشىن كەشىرىم سۇراعان.
ومىردەن وزعان سوڭ «اۋليەلەر» قاتارىنا جاتقىزىلعان يوانن پاۆەل II- ءنىڭ بۇل كاتوليك دىنىنە قاتىستى العاشقى كەشىرىم سۇراۋى ەمەس- ءتىن. ورتاعاسىرلىق ينكۆيزيتسيانىڭ بارشا قۇرباندارى الدىندا باسىن ءيىپ، 350 جىلدان سوڭ عىلىمنىڭ جولىندا قاسقايىپ تۇرىپ تۇجىرىمىنان تانباي، ءولىمدى قارسى العان گاليلەو گاليلەيدى اقتادى. 1997 -جىلى 1572 -جىلعى پروتەستانتتاردى قويشا قىرعان ۆارفولومەي تۇنىندەگى قاساپ ءۇشىن، ال 2000 -جىلى كاتوليك شىركەۋلەرىنىڭ قاتىسى بار بارلىق زۇلىمدىق ىستەر ءۇشىن تاۋبەگە كەلگەن.
قاراپايىم كوپتىڭ ءبىرى ەمەس، ەل باستاعان سەركەنىڭ، ءسوز باستاعان كوسەمنىڭ بۇلايشا تاۋبەگە كەلۋى - تۇتاس ۇرپاقتى، الدەنەشە بۋىندى كۇنادان تازارتاتىن، ءسويتىپ بۇلتسىز، جادىراعان ەرتەڭگە قادام باستىراتىن، عيبراتى عاسىرلارعا جەتەتىن وتە ۇلكەن دۇنيە. ۇعىنباي جۇرگەندەرگە ساباق، كەلەشەككە قولبايلاۋ بولاتىن جاماندىقتان ارىلۋ. قۇدايعا جاعار امال جاساۋ ارقىلى ۇلتتىڭ تازارۋىنا، بولاشاعىنىڭ جارقىن بولۋى مەن كەمەلدىككە جەتۋىندەگى كەدەرگىلەردى جولدان الىپ تاستايتىن وتە ءبىر ساۋاپتى، يگىلىكتى قادام. ءبىراق ادام بالاسى وكىنىشسىز بولا ما؟ تاريح بەتىن اقتارعاندا وكىنەتىن تۇستار كوپ. سولاردىڭ بارلىعىنا كەشىرىم سۇرالار ما؟ فرانك- ۆالتەر شتانمايەر مەن كارول يۋزەف ۆويتىلا سىندى تۇلعالار قاتارى كوبەيەر مە ەكەن؟
ءباسپاسوز بەتتەرىندە، قوعام مۇشەلەرى اراسىندا بولشيەۆيكتەر مەن ولاردىڭ جالعاسى كوممۋنيستەر جاساعان زۇلماتتارى ءۇشىن كەشىرىم سۇراۋى ءتيىس دەگەن ويلار ايتىلىپ ءجۇر. الايدا ونداي پەيىلدىڭ ءىزى دە بىلىنبەيدى. ناقاقتان اتىلعان ارىستار، اشتىقتان قىرىلعان حالىق كيەسى قويسىن با، 70 جىلدان استام بيلىگىن جۇرگىزگەن، فاشيستىك گەرمانيا جەڭە الماعان كەڭەس وداعى ءبىر وق شىعارىلماستان قابىرعاسى قاقىراپ، وزدىگىنەن قۇلادى. قابىرلەر ۇستىنە قۇرىلعان ۇكىمەت عۇمىرى عاسىرعا جەتە المادى.
«كىمگە دە وتكەن سۇمدىقتى ەسكە الۋ وڭاي ەمەس. ءبىراق ونى ۇمىتقانسىپ، كۇنانى مويىنداماۋدان ول ەشقاشان جەڭىلدەمەيدى. قايتا ول اۋىرلاي تۇسپەك»، دەيدى فرانك- ۆالتەر شتانمايەر
. ولگەندەر جاساعان كۇنالار ءۇشىن تاۋبەگە كەلۋ - ءتىرىنىڭ ءىسى. ءبىراق ونى جاساۋعا ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ ورەسىنىڭ جەتۋى قايدا؟ ..
انار تولەۋحان قىزى
egemen.kz
