قانداستار قازاقستان ەكونوميكاسىنا قانداي پايدا اكەلەدى - ساراپشى پىكىرى
بۇل تۋرالى س. سەيفۋللين اتىنداعى قازاق اگروتەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى قايرات بوداۋحان ايتىپ بەردى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.
«قانداستاردى مەملەكەت بيۋدجەتىنە ارتىق سالماق پەن قوعامداعى دەسترۋكتيۆتى كۇش دەگەن كوزقاراستى وزگەرتەتىن ۋاقىت جەتتى. موڭعوليانىڭ، قىتاي مەن وزبەكستاننىڭ قازاقتارى كوبىنەسە ءداستۇرلى شارۋاشىلىق جۇرگىزۋ داعدىلارى مەن تاسىلدەرىن ساقتاپ قالدى. شەتەلدەگى قازاقتاردىڭ تۇراتىن ەلدەرىندە تيتۋلدىق ۇلت بولماۋى جانە مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ ءتۇرلى شارالارىنا باسىمدىق تۇردە يەلىك ەتپەۋى ولاردى ەكونوميكالىق بەلسەندى بولۋعا جانە ءال- اۋقاتتى ارتتىرۋدىڭ وزىندىك ۇستانىمىن قالىپتاستىرۋعا جەتەلەدى»، - دەدى قايرات بوداۋحان «وتانداستار قورى» ك ە ا ق جانىنداعى قوعامدىق كوميسسيانىڭ وتىرىسىندا.
بۇل جاعداي شەتەلدىك قازاقتار اراسىندا نەگىزىنەن وزدەرىنىڭ ىشكى رەسۋرستارىنا جانە كاسىپكەرلىك الەۋەتتى ىسكە اسىرۋدىڭ ءوز مۇمكىندىكتەرىنە سۇيەنۋگە دەگەن كوزقاراستار جۇيەسىن قالىپتاستىردى. قانداستار مەكەندەگەن ەلدەردەگى كاسىپكەرلىك باستاماشىلىق پەن ەكونوميكالىق دەربەستىك ەرەكشەلىكتەرىنە سايكەس، شەتەلدىك قازاقتار باسەكەلەستىك ورتا مەن بيزنەس- باستامالارىن ىسكە اسىرۋعا بۇرىننان داعدىلى جانە ىنتالى.
ەلگە كەلگەن قانداستاردىڭ 62,7 پايىزى - ەڭبەككە قابىلەتتى جاستاعىلار، 30,7 پايىزى - جاسوسپىرىمدەر مەن بالالار، تەك 6,6 پايىزى عانا - زەينەت جاسىنداعىلار بولىپ وتىر. بۇل مەملەكەت ءۇشىن ەڭ ەكونوميكالىق بەلسەندى حالىق بولىپ ەسەپتەلەدى.
«قانداستار - قوعامدىق يگىلىكتەردىڭ وندىرۋشىلەرى. ولاردىڭ ەڭبەگىن، اسىرەسە «قاراپايىم زاتتار ەكونوميكاسىن» ىلگەرى جىلجىتۋدا قولدانۋعا بولادى. قانداستاردىڭ قازاقستان ەكونوميكاسىنا قوساتىن ۇلەسى رەتىندەگى ەكونوميكالىق الەۋەتىن جالپى قوسىلعان قۇن تۇرىندە قاراستىرساق، ەڭبەككە قابىلەتتى 100 مىڭ قانداس تەك اۋىل شارۋاشىلىعىندا عانا جۇمىس ىستەيدى دەپ بولجاساق، بەس جىل ىشىندە الەۋەتتى تۇردە 771 ميلليارد تەڭگە جالپى قوسىلعان قۇن مولشەرىندە تابىس اكەلەدى. وسىلايشا، تەك قانا اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىندا جۇمىس ىستەيتىن ءبىر قانداس جىل سايىن قازاقستان ەكونوميكاسىنا 2,9 ميلليون تەڭگە تابىس اكەلەدى»، - دەپ اتاپ ءوتتى ق. بوداۋحان.
ال اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىندا دا، ەكونوميكانىڭ باسقا دا سەكتورلارىندا جۇمىس ىستەيتىن قانداس ورتا ەسەپپەن جىل سايىن قازاقستان ەكونوميكاسىنا 4,8 ميلليون تەڭگە اكەلە الادى. بۇدان بولەك، حالىقتىڭ وسۋىنە بايلانىستى تۇتىنۋشىلىق نارىقتىڭ ءوسۋىن ەسكەرۋ قاجەت.
«سونىمەن بىرگە، قانداستار اعىنىنىڭ رەسپۋبليكاعا ۇلەسى تەك ەكونوميكالىق اسەرلەرمەن عانا شەكتەلمەيتىنى انىق. ونىڭ رۋحاني، مادەني جانە ۇلتتىق بولمىسىمىزدىڭ قالىپتاسۋىنا قوسىپ جاتقان ۇلەسى باعا جەتپەس. ونى ەش سيفرمەن ەسەپتەۋگە بولمايدى»، - دەدى ق. بوداۋحان.
ايتا كەتەيىك، بيىل قازاقستاننىڭ 7 وبلىسىنا 1378 ەتنيكالىق قازاققا وڭىرلىك كۆوتا بەرىلىپ وتىر. 1991 -جىلدان بەرى ەلىمىزگە 1 ميلليوننان استام قانداس كوشىپ كەلگەن .
