قانداستار قونىسى ارقاسىندا ولگينو اۋلىندا قازاق مەكتەبى اشىلدى - بولات ءجۇمادىل ۇلى
پرەزيدەنت شەتەلدە تۋىپ-وسكەن قازاقتاردىڭ بارلىعى تاريحي وتانىن ماقتان تۇتاتىنىن، ولاردىڭ ەلگە كەلىپ ورنىعۋىنا بارىنشا جاعداي جاساۋ كەرەكتىگىنە نازار اۋداردى.
اسىرەسە ەلدە جۇمىس كۇشى تاپشى سولتۇستىك وڭىرلەرگە قونىستاندىرۋدىڭ ماڭىزى زور ەكەندىگىن اتاپ ءوتتى.
«وتانىنا ورالعان قانداستاردى ۇيمەن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسى تولىق شەشىمىن تاپقان جوق. ولاردىڭ تەك ءبىر جىلعا بەرىلەتىن قانداس مارتەبەسىنىڭ مەرزىمى بىتكەنشە عانا ءۇي الۋعا مۇمكىندىگى بار. ال ازاماتتىققا يە بولعان سوڭ بۇل مارتەبەسى جويىلىپ، سونىمەن بىرگە ءۇي الۋ قۇقىعىنان دا بىردەن ايىرىلادى. وسىعان وراي ازاماتتىق العان قانداستارىمىز سولتۇستىك وڭىرگە كوشسە، ۇكىمەت ولاردىڭ ءۇي كەزەگىنىڭ ساقتالۋىن قامتاماسىز ەتۋى كەرەك. بۇل شارا قانداستاردىڭ وسىنداي جۇمىس قولى تاپشى ايماقتارعا كوشىپ بارۋىنا قوسىمشا سەرپىن بەرەدى»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
شىندىعىندا، بۇل شەشىم دەموگرافيالىق ءوسىمى باياۋ ايماقتارعا قانداستاردى قونىستاندىرۋدىڭ ءتيىمدى تەتىگى.
قانداستار عانا ەمەس، پرەزيدەنت دەموگرافيا پروبلەماسى مەن ءتيىمدى قونىستاندىرۋ ساياساتى ءۇشىن وڭتۇستىكتەن سولتۇستىككە قونىس اۋدارۋشىلاردى ىنتالاندىراتىن قوسىمشا شارا رەتىندە ولارعا بەرىلەتىن جاردەماقىنىڭ مولشەرىن 2 ەسەگە كوبەيتۋدى تاپسىردى.
توقتالا كەتەتىن جايت، ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العالى اتا جۇرتقا اعىلعان كوش قازاقتىڭ سانىن ميلليوننان استام ادامعا تولىقتىردى. بۇل - ۇلتىمىزدىڭ ۇلى جەتىستىگى! ويتكەنى، كەز-كەلگەن مەملەكەت ءۇشىن باستى قۇندىلىق - حالىق.
بۇل ميلليوندار مۇنايمەن دە، توننالاعان تەمىرمەن دە سالىستىرۋعا ەش كەلمەيتىن كەمەل قازىنا. مۇنداي باعا جەتپەس قازىنا تاۋەلسىزدىكتىڭ شيرەك عاسىرى ىشىندە ەسەلەندى. ەندىگى كۇنى وتانىنا ورالاتىن قانداستارعا جاسالاتىن جاعدايدى جاقسارتا وتىرىپ، مەملەكەتتىك كوشى-قون ساياساتىن دا وڭتايلاندىرۋ كۇشەيەتىنى سەزىلەدى.
وسى ورايدا، پاۆلودار وبلىسىنىڭ ۋسپەن اۋدانىنا قاراستى ولگينو اۋلىنا قانداستار اراسىنان العاشقى بولىپ كوشىپ بارىپ، تۋعان جەرىندەي ءسىڭىسىپ اۋىلدىڭ وركەندەۋىنە سونىمەن بىرگە مەملەكەت قولعان العان ەڭبەك رەسۋرستارىنىڭ تەڭگەرىمدىلىگىن ارتتىرۋ جانە رەسپۋبليكانىڭ سولتۇستىك وڭىرلەرىنە حالىقتى قونىستاندىرۋ سىندى ۇلكەن جوباعا ءۇنسىز ۇلەس قوسىپ كەلە جاتقان بولات ءجۇمادىل ۇلى تۋرالى ايتقىمىز كەلەدى.
بولات ءجۇمادىل ۇلى 1958-جىلى قىتايداعى شىنجاڭنىڭ تارباعاتاي ايماعىنا قاراستى ءدوربىلجىن اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن.
«اۋىل قىستاق ەكونوميكاسىن باسقارۋ» ماماندىعى بويىنشا جوعارى ءبىلىم يەسى. بىرنەشە مارتە وبلىسىق «ۇزدىك قىزمەتكەر» اتاعىن العان. بولات ءجۇمادىل ۇلى 2004-جىلى وتباسىن الىپ، قازاق ەلىنە ءبىرجولا قونىس اۋدارادى. ۇزاق جىلدارعى تاجىريبەسىنە سۇيەنىپ، ءناسىبىن اۋىلدان ىزدەگەن قانداسىمىز پاۆلودار وبلىسىنىڭ ورىستار كوپ قونىستانعان ولگينو اۋلىنا كوشىپ بارىپ، «بولاتتار» شارۋا قوجالىعىنىڭ نەگىزىن قالايدى. مال ءوسىرىپ، ەگىن سالىپ ەڭبەگىمەن كاسىبىن دوڭگەلەتكەن ازامات بۇل كۇندە 20 عا جۋىق ادامدى جۇمىسپەن قامتىپ وتىر.
«مەنىڭ نەگىزگى باعىتىم اۋىل شارۋاشىلىعى بولدى. اتا كاسىبىمىزدى قولعا الىپ، اسىل تۇقىمدى سيىر ءوسىردىم، جىلقى ءوسىردىم، قازاقتىڭ «ەدىلباي» تۇقىمدى قويىن باعىپ، ونىڭ جالپىلاسۋىنا ءبىراز ەڭبەك ەتتىم. «اۋىلدا جۇمىس جوق» دەگەندى كوپ ەستيمىن، نەگىزى ەرىنبەي ەڭبەك ەتكەن ادامعا اۋىلدا كوپتەگەن مۇمكىندىكتەر بار. اۋىل شارۋاشىعىن دامىتۋ - ەل ەكونوميكاسىنىڭ نەگىزى دەپ بىلەمىن. حالقىمىزدىڭ قارنى توق بولسىن دەسەك، اۋىل شارۋاشىلعىنا ءمان بەرۋىمىز، جاستاردى اۋىلعا تارتۋىمىز، ەگىندى، مالدى وسىرۋگە جەتەلەۋىمىز كەرەك. ءداستۇرلى مال باعۋ ۇدەرىسىن جاڭا زامانعا بەيىمدەپ، عىلىم-تەحنيكانى پايدالانا ءبىلۋ مال شارۋاشىلىعىنا جاڭا سەرپىن بەرەدى»، دەيدى ول .
ەرەكشە ايتا كەتەرلىگى، بولات ءجۇمادىل ۇلىنىڭ ءوزى تۇعىندارى قالاعا كوشىپ، ادام سانى كەمىپ جويىلۋعا شاق تۇرعان ولگينو اۋلىنا ەل قوندىرۋعا مۇرىندىق بولىپتى. ەل قوندىرىپ، قازاقى اۋىلدىڭ اۋقىمى كەڭىگەن.
«ءبىز بۇل اۋىلعا كوشىپ كەلگەندە قازاقشا سويلەيتىن ادامداردى كەزدەستىرە الماي قينالاتىن ەدىك. اۋىلدا ادامدار از، قازاق تىلىندە وقىتاتىن مەكتەپ تە بولمادى. بىرتىندەپ وسى اۋىلعا قانداستاردى شاقىرا باستادىم. ولاردىڭ ءۇي الۋىنا، ورنالاسۋىنا كومەكتەستىم. العاشقىلاردىڭ جاعدايى دۇرىستالعاسىن، كوشىپ كەلۋگە نيەت بىلدىرگەندەر كوبەيە باستادى. ءبىرىنشى جىلى 3 وتباسىن، كەلەسى جىلى 12 وتباسىن كوشىرىپ اكەلدىم. بۇگىنگە دەيىن 60 تان استام قانداسىمىز وسى اۋىلعا قونىس تەپتى»، - دەيدى بولات ءجۇمادىل ۇلى.
ولگينو اۋلىنا قانداستاردىڭ كەلۋىمەن بىرگە اۋىلدا قازاق ءتىلدى ورتا قالىپتاسىپ، اۋىلدا العاشقى قازاق ءتىلدى مەكتەپتىڭ نەگىزى قالانىپتى.
«بالالارىمىزدىڭ قازاق تىلىندە ءبىلىم الۋىن تالاپ ەتتىك. العاشىندا قازاق تىلىندە ءبىرىنشى سىنىپ اشىپ بەردى. كەلەسى جىلى ەكىنشى سىنىپتى قوستى. بۇل كۇندە 11 سىنىپقا دەيىن تولىق قاندى قازاق ءتىلدى مەكتەپ قالىپتاستى. ءبىز ءوزىمىز قولداپ اشتىرعان سوڭ، مەكتەپتىڭ جۇمىستارىنا ەكونوميكالىق جاعىنان دا كومەكتەسىپ كەلەمىز. اتاپ ايتار بولسام، تومەنگى سىنىپتىڭ جىل بويعى ىستىق تاماعىن «بولاتتار» شارۋا قوجالىعى اتىنان قارجىلاندىرىپ كەلەمىن. سونىمەن بىرگە جىل سايىن 10 نان استام وقۋشىنىڭ مەكتەپكە قاجەتتى قۇرال-جابدىق، كيىم-كەشەكتەرىن ساتىپ الىپ بەرىپ وتىرامىن. 5 جىلدان بەرى اۋلىمىزداعى «مۇراگەر» مەدرەسەسىنىڭ كومىرىن جانە سوندا وقيتىن شاكىرتتەردىڭ تاماقتارىن ءوزىم قارجىلاندىرىپ كەلەمىن»، - دەيدى قانداسىمىز.
قاراپايىم اۋىلدىڭ ەكونوميكاسىنا، رۋحانياتىن ءۇنسىز ۇلەس قوسىپ جاتقان قانداسمىزدىڭ اڭگىمەسى جۇرەكتى جىلىتادى. اسىرەسە كەڭەس زامانىنان قالىپتاسقان ورىس ءتىلدى اۋىلعا قازاقى قان جۇگىرتىپ، ۇلتتىق سالت- ءداستۇرىمىزدىڭ جاڭعىرۋىنا كۇش سالۋ ۇلكەن ەرلىك دەپ باعالاعان ءجون بولار.
«قازىر جىل سايىن اكىمدىكپەن بىرلەسىپ، ناۋرىز مەرەكەسىن تويلاپ، ۇلتتىق سپورت تۇرلەرىنەن جارىستار وتكىزىپ تۇرامىز. وتكەن جىلى اۋلىمىزعا ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» اتتى ماقالاسى اياسىندا ۇيىمداستىرىلعان وبلىستىق ونەر كەرۋەنى كەلدى. ونەر كەرۋەنىنىڭ وسىندا ات باسىن تىرەۋىنىڭ ءبىر سەبەبى - ولگينو اۋىلىنداعى سالت-ءداستۇرىمىزدى جاڭعىرتىپ وتىرعان قانداستارىمىزدىڭ قۇرمەتى ەدى. شارا اياسىندا، جۇرتشىلىققا قازاقتىڭ ۇلتتىق تاعامدارى ۇسىنىلىپ، ايتىس، قىز قۋۋ، قازاق كۇرەسى سەكىلدى ۇلتتىق ونەرلەرىمىز كورسەتىلدى.
ەڭ اۋەلى الىستان كەلگەن قوناقتاردىڭ الدىنان قىمىز الىپ شىعىپ، كۇتىپ الدىق. سونداي-اق، اتا-اجەلەر ۇمىتىلىپ بارا جاتقان بي تۇرلەرىن بيلەپ، ەلدى قۋانىشقا بولەدى. بۇنداي مادەني شارالار جۇرتشىلىققا وسىنداعى قونىستانعان قانداستارىمىزدىڭ جاي-كۇيىنەن حاباردار ەتىپ، كوشىپ كەلگىسى كەلەتىن وتانداستارىمىزعا جول اشادى دەپ ويلايمىن»، - دەيدى بولات ءجۇمادىل ۇلى.
ەلدەگى، اۋىلداعى ءار-ءبىر اۋىرتپاشىلىققا بەي-جاي قاراي المايتىن ازامات كوروناۆيرۋس ىقپالىنان بولعان كارانتين قارساڭىندا جاعدايى تومەن وتباسىلارعا كومەك قولىن سوزىپ، ازىق- تۇلىك جاعىنان دا كومەكتەسىپ وتىرىپتى. سونىمەن بىرگە ۋسپەن اۋداندىق ەمحاناعا 4 جاساندى تىنىس الۋ اپپاراتىن سىيعا تارتىپتى.
«ءبارىمىزدىڭ تاعدىرىمىز وسى ەلمەن، وسى جەرمەن بىرگە. ءاربىر اۋىلداسىمنىڭ دەنساۋلىعى مەنى الاڭداتادى. اسىرەسە وسى رەتكى الەمدى جاۋلاعان كوروناۆيرۋس بىزگە تاعدىرىمىزدىڭ ءبىر- بىرىمزگە بايلاۋلى ەكەندىگىن ەسكەرتتى، بىرىگىپ كۇرەسۋگە ۇيرەتتى. سول ءۇشىن ازدا بولسا اۋداندىق ەمحاناعا ءوز كومەگىمدى جاسادىم. اۋا جەتپەي قينالىپ جاتقان ادامدارعا ءبىر جۇتىم بولسادا اۋا سىيلاعىم كەلدى. بۇل اتى جامان اۋرۋ تەزىرەك ەلىمىزدەن، الەمنەن ءبىرجولا جوعالسا ەكەن»، - دەيدى ىسكەر ازامات.
بولات ءجۇمادىل ۇلىنىڭ جان جارى باقىت قىدىرالى قىزى 4 قۇرساق كوتەرگەن باقىتتى انا. بۇل كۇندە ۇل قىزدارىنان 13 نەمەرە ءسۇيىپ وتىر. بالالارى دا ءوز كاسىبى بويىنشا بيىك بەلەستەردى باعىندىرىپ، ەلدىڭ القاۋىنا بولەنىپ جۇرگەن بىلىكتى ازاماتتار.
بولات ءجۇمادىل ۇلى - ەلگە كەلىپ ەڭبەك ەتىپ، ءوسىپ- ءونىپ وركەن جايىپ كەلە جاتقان اۋىلداعى قاراپايىم قانداستارىمىزدىڭ جارقىن ۇلگىسى.
شىن مانىندە، جاسامپاز قازاق حالقى قانشاما اۋىر بولسا دا، نارىقتىق تىرشىلىك جۇيەسىنە تەز بەيىمدەلدى. بۇندا ايتپاي كەتۋگە بولمايتىن اسا ماڭىزدى ءبىر فاكتور - نارىقتىق قاتىناستار الدەقاشان ورناعان ەلدەردەن، ماسەلەن ەۋروپا، تۇركيا جانە قىتاي ەلدەرىنەن كەلگەن قانداستارىمىز ەكونوميكانىڭ قالىپتاسۋىنا ءوز ۇلەسىن قوستى.
ورتا جانە شاعىن بيزنەس ورىندارىن اشتى، مىڭعىرتىپ مال باعىپ، جايقالتىپ ەگىن ەكتى. قىزمەت كورسەتۋ سالاسىندا دا قازاقستانعا كەلگەن مايتالمان ماماندار جەتىپ ارتىلادى. ماسەلەن الەۋمەتتىك تاماقتاندىرۋ ورىندارى مەن شاشتاراز جانە سۇلۋلىق سالوندارىندا ەلگە ورالعان قانداستارىمىزدىڭ قوماقتى بولىگى ەڭبەك ەتەدى.
ال ءوندىرۋشى كاسىپورىندار اشىپ، وتاندىق تاۋارلار وندىرۋگە اتسالىسىپ، وتاندىق ونىمگە سەرپىن بەرىپ جاتقان كاسىپكەرلەر قانشاما؟ بۇگىندە ءوز جۇمىستارىن دوڭگەلەتىپ، ەل قازىناسىنا ميلليونداعان سالىق تاپسىرىپ، سان مىڭداعان ادامعا جۇمىس بەرىپ وتىر.
اۆتور:
ريزابەك نۇسىپبەك ۇلى
