اتاجۇرتقا ورالىپ، اكەمنىڭ ارمانىن ورىندادىم - گۇلجان باقىتقان
ەل تاۋەلسىزدىگىن العان جىلداردان بەرى اتاجۇرتقا ورالعان كوش ءالى كۇنگە دەيىن جالعاسىپ جاتىر.
قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ التاي ايماعىنداعى كوكتوعاي اۋدانى كۇرتى اۋىلىندا دۇنيەگە كەلىپ، ەلگە ورالعان گۇلجان باقىتقان قىزى اتاجۇرتقا كوشىپ كەلۋىنە كىمنىڭ ىقپالى بولعاندىعىن، قىتايداعى بالالىق شاعى مەن ەلدەگى كاسىبى تۋرالى سۇقبات بارىسىندا اڭگىمەلەپ بەردى.
باقىتحان گۇلجان قازاقستانعا العاش رەت 2015 -جىلى تۋعان- تۋىستارىنا قىدىرىپ كەلەدى. بالا كۇنىنەن اكەسىنىڭ اڭگىمەلەرىنەن قازاقستان تۋرالى ءجيى ەستىگەن قازاق قىزىنا ەلوردا بىردەن ۇنايدى.
- مەنىڭ وسى كۇنگە دەيىن ەسىمدە قالعانى، اكەم: «قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن الىپتى»، - دەپ تۋعان- تۋىس، اعايىندى شاقىرىپ، ۇيدە ارنايى داستارحان جايىپ، بارلىعىمىزدى جيناپ، ەرەكشە قۋانىشپەن تاريحي وتانىمىزدىڭ ەگەمەندىك العان كۇنىن تويلاعان بولاتىنبىز. ول كەزدە 9-10 جاستاعى كىشكەنتاي بالامىن. اكەم بىزگە ءار سوزىندە «بۇيىرتسا وتانىمىزعا بارساق، ەلگە قايتا ورالساق» دەپ ايتىپ وتىراتىن. مەن ءوز وتانىما كوشىپ كەلگەنىمە وكىنبەيمىن. سەبەبى، ەڭ باستىسى، اتاجۇرتقا ورالىپ، اكەمنىڭ ارمانىن ورىندادىم، - دەيدى قانداسىمىز.
گۇلجان باقىتقان قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ كوكتوعاي اۋدانىنداعى كۇرتى اۋىلىندا 1983 -جىلى دۇنيەگە كەلگەن. ورتا مەكتەپتى وقىپ، شىڭجاڭ ۇيعىر اۆتونوميالىق مەديتسينالىق ۋنيۆەرسيتەتىندە ءبىلىم العان. وقۋىن ءتامامداعاننان كەيىن 2007 -جىلدان ءۇرىمجى قالاسىندا قالالىق №3-ەمحانادا دارىگەر بولىپ جۇمىس ىستەگەن. كلينيكالىق داۋالاۋ (يگلوتەراپيا) ياعني ينەمەن ەمدەۋ ماماندىعى بويىنشا اۋىرىپ كەلگەن ادامداردىڭ دەرتىنە داۋا بولعان ول بۇگىندە قانشاما جاننىڭ العىسىنا بولەنىپ جۇرگەن اق حالاتتى ابزال جانداردىڭ ءبىرى.
- قازاقستان تۋعان جەرىمىز بولماسا دا، تاريحي وتانىمىز. مەن 2017 -جىلى كوشىپ كەلدىم. 2018 -جىلى ازاماتتىق الدىق. قۇجاتتار تاپسىرۋ بارىسىندا ەشقانداي قيىندىق تۋىنداعان جوق. قىزىم ەكەۋىمىز ازاماتتىققا تاپسىرعاننان كەيىن، ەكى جارىم اي ىشىندە قۇجات دايىن بولدى. وتانىمىزعا ورالعان جىلى جەكە مەديتسينالىق ورتالىعىمدى اشتىم. مەملەكەتىمىزگە، ەلباسىمىزعا شەت ەلدەردەگى قازاقتاردىڭ ەلگە ورالۋىنا مۇمكىندىك بەرگەندىگىنە العىسىم شەكسىز، - دەيدى قىتايدان كەلگەن قانداسىمىز.
- ءبىز تورە رۋىنانبىز. قازىرگى قازاق تاريحىنداعى تورەلەر ءبىزدىڭ اتا- بابالارىمىز. التاي دەگەن جەر قازاقستاننىڭ دا، رەسەيدىڭ دە تەريتورياسىندا بار. ءبىر باسى مىنا قىتايدا. ءبىز سول جەردىڭ جەرگىلىكتى تۇرعىندارىمىز. اتا-بابالارىمىز سول جەردە تۋىپ- وسكەن، تۋعان- تۋىستارىمىز دا ءالى كۇنگە دەيىن سول جەردە تۇرادى. قازاقستاندا انام، انامنىڭ ەكى باۋىرى جانە مەنىڭ تۋعان ءىنىم تۇرادى. مەن قازاقستانعا كوشىپ كەلۋ شەشىمىن ءوزىم قابىلدادىم. اكەمنىڭ سوزىنەن باسقا ەشكىم ماعان تۇرتكى بولعان جوق. ءبىراق قىتايدان كەتەتىن كەزدە جاقىن دوس- جاراندارىمنىڭ ىشىندە «قالادا جاقسى جۇمىسىڭ، وتباسىڭ بار «بىرەۋدى قۇداي قاڭعىرتادى، بىرەۋ قۇدايعا بوي بەرمەي قاڭعىرادى» دەگەن، ول مەملەكەتتە سەنى قارسى الاتىن ەشكىم جوق» دەپ ۇگىتتەگەندەرى دە بولدى. ءبىراق مەن ەشكىمنىڭ سوزىنە ءمان بەرگەنىم جوق. قىتايدا ءۇرىمجى قالاسىندا تۇردىق. جالاقىمىز دا جاقسى بولدى. ءبىراق ناقتى شەشىم قابىلداپ، «ەكى قولعا ءبىر كۇرەك قايدان بولسا تابىلار» دەپ ەلگە ورالىپ، ءبىلىمىم بار، ەڭبەكتەنىپ ءىسىمدى جالعاستىراتىنىما سەنىمدى بولدىم.
كەيىپكەرىمىز ءوزىنىڭ بالالىق شاعى تۋرالى ەرەكشە تەبىرەنىسپەن ايتىپ بەردى. الەمدە ورناعان پاندەمياعا بايلانىستى گۇلجاننىڭ جولداسى بۇگىندە قىتايدا ەكەن. گۇلجان ىندەت جويىلىپ، شەكارا اشىلسا، جولداسىمەن قاۋىشاتىن كۇندى اسىعا كۇتىپ وتىر. جولداسى دا ەلگە ورالىپ، قازاقستاننىڭ ازاماتتىعىن الۋ ءۇشىن قۇجاتتارىن دايىنداپ جۇرگەن كورىنەدى.
- مەنىڭ بالالىق شاعىم باقىتتى ءوتتى. ۇيدە ەكى بالا بولدىق. باۋىرىم مەننەن جەتى جاس كىشكەنتاي. مەن ءىنىم دۇنيەگە كەلگەنشە جالعىز ءوزىم ەركە قىز بولىپ ءوستىم. شەشەم اۋىلدا 30 جىل دارىگەر بولدى. اكەم وقۋ اعارتۋ سالاسىندا جۇمىس ىستەدى. وكىنىشكە وراي، اكەمىز 2001 -جىلى ومىردەن ءوتتى. قان قىسىمى جوعارى بولاتىن. ول كەزدە قالاعا 30 شاقىرىم جەردە اۋىلدا تۇراتىنبىز. دۇرىس ەم بولماي، قايتىس بولدى دەپ ەسەپتەيمىن. نەگىزى مەن بالا كۇنىمنەن اسكەري ادام بولۋدى ارماندايتىنمىن. ءبىراق اكەم ءۇشىن ءوزىمنىڭ ارماندارىمدى وزگەرتتىم. سودان وزىمە ماقسات قويىپ، مەديتسينا سالاسىندا ءبىلىم الامىن دەپ شەشىم قابىلدادىم. ادام قالاعان نارسەسىن جۇرەگىنە ۇيالاتىپ ىستەسە، بارلىق ارماندارى ورىندالادى، - دەيدى گۇلجان.
كەيىپكەرىمىزدىڭ ايتۋىنشا، قىتايدا «قازاقى ەم»، «ءداستۇرلى قازاق مەديتسيناسى» دەگەن ورتالىقتار بار ەكەن. ول جەرلەردە ءداستۇرلى ەمگە دەگەن سۇرانىس تا جوعارى.
- ينە سالعان كەزدە ادام تىتىركەنەدى. كوبىندە ينسۋلت بولعان ادامدار ەمگە ءجيى كەلىپ جاتادى. ادام دەنەسىندە ميلليونداعان كلەتكا بار. كۇندە ادامنىڭ اعزاسىندا زات الماسۋ بولادى. ەگەر ادام ءالسىز، تابەتى بولماسا ونداي ادامداردىڭ زات الماسۋعا قۋاتى جەتپەيدى. سول كەزدە ينە سالىپ، ول ادامدى وياتاسىڭ. ينە دەنەگەن كىرگەن كەزدە ادامنىڭ جۇيكە جۇيەلەرى ويانادى. ينەمەن ەمدەۋدىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگى وسىندا، - دەيدى گۇلجان باقىتقان قىزى.
ينە سالۋدىڭ دا وزىندىك ءتاسىلى بار. گۇلجان باقىتقان ونى جوعارى وقۋ ورنىندا 6 جىل وقىپ، ءبىر جىل پراكتيكا جۇزىندە ۇيرەنگەن. بۇگىندە ءوز ەڭبەگىنىڭ جەمىسىن جەپ، حالىقتىڭ ريزاشىلىعى مەن العىسىنا بولەنىپ ءجۇر.
- ءبىز تەك ينەمەن ەمدەپ قانا قويماي، نۇكتەلى ماسساج جاسايمىز. سونىمەن قاتار، ايتياۋ دەگەن ءتۇرلى شوپتەردىڭ قوسپاسىنان جاسالعان ەمدەۋ ءتۇرى بار. باستىسى، ونىڭ ىشىندە ەرمەن ءشوبى بولادى. ءبىز سول ەرمەننىڭ قوسپاسى بار ءدارىنى وتپەن تۇتاتىپ، ادامداردىڭ دەنەسىندەگى ارناۋلى نۇكتەلەرگە قىزدىرۋ ارقىلى باسامىز. بۇل ەمنىڭ ەرەكشەلىگى ول دەنەدەگى سۋىقتى شىعارادى. جانە اعزاداعى ىستىق پەن سۋىقتى تەڭەستىرەدى. ەكىنشى ءبىر ەم ءتۇرى - چيلياۋ. كىندىك ارقىلى ەمدەۋ. ءار نارسەنىڭ ورتالىعى بولادى. ال ادامنىڭ ورتالىعى كىندىك. كىندىك ارقىلى ەم الۋ دا ادام اعزاسى ءۇشىن پايدالى، - دەيدى قازاق قىزى.
سونىمەن قاتار، كەيىپكەرىمىز كوپتەگەن دەرتكە داۋا ينەمەن ەمدەۋدىڭ ەرەكشەلىكتەرىن دە اتاپ ءوتتى. ءبىر كۇنى جەتپىس جاستاعى قارت اجەي كەلىپتى. اۋزى قيسايعاندىقتان، ەمحاناداعى دارىگەرلەر دەر كەزىندە ينەمەن ەمدەۋ كومەكتەسەتىندىگىن ايتىپتى. راسىندا دا ءبىرشاما كۇن وتكەننەن كەيىن قاريانىڭ بەتى بەرى قاراپتى. سوندىقتان دارىگەر گۇلجان باقىتقان ول كىسىنىڭ اۋرۋدىڭ ەندى باستالعان ۋاقىتىندا كەلگەنى دەنساۋلىعىن قالپىنا كەلتىرۋگە وڭتايلى بولاتىنىن ايتتى.
- قىتايداعى قازاقتاردىڭ بارلىعى قازاقشا سويلەيدى. مەن قازاق تىلىندە ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتە وقىعانمىن. بۇرىن مەن ءبىلىم العان جىلدارى ءبارى قازاقشا بولاتىن. ۋنيۆەرسيتەتكە تۇسكەندە عانا ارناۋلى ءبىر جىل عانا قىتاي ءتىلىن وقيتىنبىز. قازىرگى كەزدە مەكتەپتە بالالار قىتاي جانە قازاق تىلىندە ءبىلىم الادى. بۇرىنعى قازاق تىلىندەگى ءبىرىڭعاي وقۋلىقتاردىڭ بارلىعى توقتاتىلعان.
مەن تۋىپ- وسكەن كوكتوعاي اۋدانىندا 60 مىڭعا جۋىق قازاق تۇرادى. ءبىز سالت-ءداستۇردى ۇستانامىز. قىز ۇزاتىپ، كەلىن تۇسىرەمىز، سۇندەت توي جاسايمىز. ءبىراق ەندى زاماننىڭ دامۋىنا قاراي ەشكىم بۇرىنعىداي ات ءمىنىپ جۇرمەيدى...
التاي ايماعىندا تۇراتىن قازاقتاردىڭ 60 پايىزى مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسادى. مال باققانعا نامىستانبايمىز. سەبەبى، ول اتا كاسىپ. ءبىز كوشىپ- قونىپ جۇرەتىن حالىقپىز. جايىلىمداعى مال ءشوپتىڭ شۇيگىنىن جەيدى، سۋدىڭ تۇنىعىن ىشەدى. دارىلىك شوپتەردى جەيدى. ورىستە جايىلىپ وسكەن مالدىڭ ەتىنىڭ ءدامدى ەكەنىن قىتايلاردىڭ ءوزى دە بىلەدى. قىتايداعى %40 ەت ءونىمىن قازاقتار قامدايدى. جايىلىمداعى مال مەن قورادا ۇستاعان مالدىڭ ايىرماشىلىعى بولادى، - دەيدى گۇلجان باقىتقان.
شەت ەلدە جۇرگەن قانشاما باۋىرلارىمىزدىڭ ارمانى بولعان اتا-بابانىڭ تۋعان توپىراعىنا تابانى تيگەن قانداستارىمىزدىڭ ىستەرى وڭ ءارى بەرەكەلى بولسىن دەيمىز!
