قازاقتا «كۇشىك قۇدا» دەگەن بار ما؟

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - «كۇشىك كۇيەۋ» دەگەن ءسوزدى ەستىگەنىمىز انىق، ال «كۇشىك قۇدا» دەگەندى شە؟

بۇل اتاۋ، اسىرەسە، «كۇشىك قۇدا» اتتى فيلمنىڭ ءتۇسىرىلىپ جاتقانى جايىندا حابار تاراعاندا قىزۋ تالقىلانۋدا. مۇنداي اتاۋلاردىڭ ماعىنالىق جۇگى بار بولعاندىقتان، ونى قولدانۋ مەن ايتۋدىڭ ءجون- جوسىعى بار. سوندىقتان ونىڭ ماعىناسىنا ءمان بەرگەن ابزال.

ال حالقىمىزدا «كۇشىك قۇدا» ۇعىمى بار ما ەكەن، سونى قاراستىرىپ كورەلىك.

ەڭ الدىمەن، كەز كەلگەن ۇعىم مەن تۇسىنىكتى قاراستىراردا، ارينە، سوزدىك پەن عالىمداردىڭ پىكىرىنە سۇيەنەرىمىز انىق.

اسىرەسە، تۇسىندىرمە سوزدىكتەردىڭ بەرەرى ەرەكشە. ماسەلەن، اكادەميالىق باسىلىم - «قازاق ادەبي ءتىلىنىڭ سوزدىگىندە» كۇشىكەي، كۇشىك كۇيەۋ، كۇشىك اتا، كۇشىكەش ادام سىندى ۇعىمدار كەزدەسەدى. مۇندا «كۇشىك كۇيەۋ» ۇعىمىنا «ايەلىنىڭ اتا-اناسىنىڭ ۇيىندە نەمەسە ايەلىنىڭ ەلىندە تۇراتىن جىگىت» دەگەن انىقتاما بەرىلسە، «كۇشىك اتا» ۇعىمىنا «كۇيەۋ بالاسىنىڭ ۇيىندە نە اۋىلىندا تۇراتىن قايىن اتا» دەگەن انىقتاما بەرىلگەن.

ال كۇشىكەش ادام دەپ «قۋشىكەش، قۋ، الدامشى، سۋقيت ادامدى» اتايتىن كورىنەدى.

ال قازاق ءتىلىنىڭ تۇسىندىرمە سوزدىگىندە «كۇشىك» سوزىنە كەلەسىدەي انىقتاما بەرىلەدى:

1. ءيتتىڭ جانە ءيت تۇقىمداس جىرتقىش اڭداردىڭ بالاسى.

2. اۋىسپالى ماعىنادا. كىشكەنە جاس بالا.

3. ادامدى كەمسىتكەندە ايتاتىن ءسوز.

ءا. قايداردىڭ «قازاقتار انا تىلىندە» اتتى ەتنولينگۆيستيكالىق سوزدىگىندە كۇيەۋدىڭ «كۇيەۋبالا»، «كۇيەۋ جولداس»، «كۇشىك كۇيەۋ»، «وكىل كۇيەۋ» اتتى تۇرلەرى بارى ايتىلعان.

ال كۇشىك كۇيەۋدىڭ قايدان شىققانى جايىندا ەتنوگراف عالىم «بۇرىنىراق كەزدە ايەل الۋ ءۇشىن قالىڭ مالىن تولەۋگە مۇمكىندىگى بولماعان سوڭ، ونى وتەۋ ماقساتىمەن بولاشاق قايىناتاسىنىڭ قولىندا تۇرىپ ەڭبەكتەنىپ، ۇيلەنۋ تويى وتكەننەن كەيىن سول ۇيدە ءبىرجولا قالىپ قوياتىن جىگىتتىڭ ايەلىنىڭ وتباسىنا جاقىندىق قاتىناسى، بۇل ءسوزدى تىلدىك زاڭدىلىق تۇرعىدان الىپ قاراعاندا، ونىڭ دۇرىسى - «كۇش كۇيەۋ» بولۋ كەرەك. ال انىقتاۋشى ءسوزدىڭ قۇرامىنداعى قوسىمشانىڭ پايدا بولۋى - تىلدەگى كەيىنگى ىقپالدىڭ اسەرىنەن تۋعان قۇبىلىس» دەپ تۇسىندىرەدى.

اتالعان ەڭبەكتە قۇدانىڭ «امانات قۇدا»، «باس قۇدا»، «باۋىزداۋ قۇدا»، «بەل قۇدا»، «كىشى قۇدا»، «قارسى قۇدا»، «قۇدا بالا»، «قۇداي قوسقان قۇدا»، «سارى سۇيەك قۇدا»، «ۇلكەن قۇدا» سىندى تۇرلەرى بارى ايتىلعان.

ءبىراق «كۇشىك قۇدا» جايلى ءسوز جوق. قازاق ادەبي ءتىلىنىڭ سوزدىگىندە «قۇداجان»، «قۇداەكە»، «قۇداجول»، «قۇدا تاباق»، «قۇدا جورتاق» سىندى ۇعىمدار كەزدەسكەنىمەن، «كۇشىك قۇدا» تىركەسى تۋرالى جازىلماعان.

ال بايىنقول قاليەۆتىڭ «قازاق ءتىلىنىڭ تۇسىندىرمە سوزدىگى» اتتى ەڭبەگىندە «كۇشىك كۇيەۋ» ۇعىمىن ەمەس، «كۇش كۇيەۋ» ءسوزىن قولدانىپ، «ايەلىنىڭ اتا-اناسىنىڭ قولىندا تۇراتىن كۇيەۋ بالا» دەگەن تۇسىندىرمە بەرەدى.

تۇسىندىرمە سوزدىكتەرگە ەنبەي قالعان سوزدەردى قاراستىرعان بۇل ەڭبەك تە دە «كۇشىك قۇدا» جايلى ەشتەڭە ايتىلماعان.

سوزدىكتەردى قاراستىرا كەلە، كۇشىك قۇدا سوزىنە جاقىن «كۇشىك اتا» ۇعىمى ەكەنىن اڭعارۋعا بولادى. كۇشىك قۇدا دەگەن تۇسىنىك قازاقتا بولماعان. ونى اۋىسپالى، جاناما ماعىنادا اتالمىش تۇسىنىكتىڭ «كۇيەۋ بالاسىنىڭ قولىندا تۇراتىن قايىن اتا» دەگەندى بىلدىرەتىنىن بايقاۋ وڭاي.

Massaget.kz