وتان ءۇشىن تۋعان وعلاندار
ال بۇگىن شەتەلدە دۇنيەگە كەلسە دە، تاريحي وتانىنا ورالىپ، ەل مەرەيىن سپورتتىق جارىستاردا اسقاقتاتقان دارىندى سپورتشىلارىمىز تۋرالى اڭگىمە قوزعاماقپىز.
شەتەلدە تۋىپ، ءوز وتانىنا ورالعان سپورتشىلارىمىزدى ايتقاندا، ەسىمىزگە ەڭ ءبىرىنشى مۇستافا وزتۇرىك تۇسەدى. 1954 -جىلى تۇركيانىڭ قايسەرى قالاسىندا تۋعان، ءوز ۇلتىن ولەردەي سۇيگەن ەرجۇرەك مۇستافا وزتۇرىك ەسىمىن الەمدىك تاەكۆوندو تاريحىندا التىن ارىپپەن جازىپ كەتتى دەسەك قاتەلەسپەيتىن شىعارمىز. داڭقتى سپورتشى ورتا مەكتەپتى ىستانبۇلدا ءتامامداپ، 1975 -جىلى تايبەي قالاسىنا وقۋعا اتتانعان.
سوندا تايۆان حالىقارالىق ساياسات ۋنيۆەرسيتەتىندە جۋرناليستيكا ماماندىعى بويىنشا بەس جىل جوعارى ءبىلىم الادى. تاەكۆوندومەن دە تانىستىعى ۋنيۆەرسيتەت قابىرعاسىندا باستالعان. شىعىس جەكپە- جەگىنىڭ قولمەن دە، اياقپەن دە قاتار سوققى جاساۋعا بولاتىندىعى قاتتى ۇناپتى. ۇناعانى سونشالىق، بۇل سپورت تۇرىندە قانداسىمىز التى رەت الەم چەمپيونى اتاعىنا قول جەتكىزىپ، جەتىنشى داننىڭ قازاقتان شىققان تۇڭعىش يەگەرى اتاندى. شاكىرت تاربيەلەۋدى دە ۇمىتقان جوق. بار بىلگەنىن بولىسۋگە اسىققان سپورتشى گەرمانيادا جۇمىس ىستەپ جۇرگەن جىلدارى ميۋنحەندە تاەكۆوندو مەكتەبىن اشتى. كوپ ۇزاماي ىستانبۇل بالالارى دا شىعىس جەكپە- جەگىنىڭ الىپپەسىن ۇيرەنۋگە مۇمكىندىك الدى.
ال 1990 -جىلى تاريحي وتانىنا ورالىپ، قازاق جاستارىن تاەكۆوندو سپورتىنا باۋلۋ ءۇشىن 1991 -جىلى قازاقستان تاەكۆوندو فەدەراتسياسىن قۇرادى. ارادا ءبىر جىل وتكەندە قازاقستان حالىقارالىق تاەكۆوندو فەدەراتسياسىنىڭ (WTA) مۇشەسى بولدى.
ونىڭ شاكىرتتەرى العاش رەت 1992 -جىلى تۇركياداعى حالىقارالىق جارىسقا بارىپ، ەكى التىنمەن ورالادى. سونىڭ ءبىرى - 2009-2012 -جىلدارى قازاقستان قۇراماسىنىڭ باس باپكەرى بولعان قايرات قىرعىزبايەۆ. سونىمەن قاتار وزتۇرىكتىڭ تاعى ءبىر شاكىرتى قايىر مەيىربەكوۆ الماتىدا مۇستافا وزتۇرىك مەكتەبىن اشىپ، سوندا تاەكۆوندوشىلاردى تاربيەلەيدى.
وسى مەكتەپتىڭ تۇلەكتەرى ارمان شىلمانوۆ 2008 -جىلعى بەيجىڭ وليمپياداسىندا قولا جۇلدە يەلەنگەنىن جانكۇيەر جاقسى بىلەدى. ال قايرات قىرعىزبايەۆتىڭ شاكىرتى، حالىقارالىق دارەجەدەگى سپوت شەبەرى نۇرسۇلتان مامايەۆ 2010 -جىلى سينگاپۋردە وتكەن جاسوسپىرىمدەر وليمپياداسىندا، 2014 -جىلى ينچحونداعى ازيا ويىندارىندا كۇمىس مەدال الدى. 2012 -جىلى لوندون وليمپياداسىنا قاتىسقانىمەن، ىرىكتەۋ كەزەڭىندە مىسىرلىق تامەر بايۋمنەن جەڭىلىپ، جارىستى ەرتە اياقتاۋعا ءماجبۇر بولدى.
جالپى تاەكۆوندو سپورتىنان قازاقستاندىق سپورتشىلاردىڭ كەز كەلگەن جەڭىسىنىڭ، جەتىستىگىنىڭ ارتىندا مۇستافا وزتۇرىكتىڭ قاجىرلى ەڭبەگى تۇرعانىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك.
ەلىم دەپ ەلگە كەلگەن باتىر ۇلدىڭ ءبىرى - قانات يسلام. قىتايدىڭ ىلە قازاق اۆتونوميالىق وبلىسى، التاي ايماعىندا دۇنيەگە كەلگەن ول سول ەلدە ءجۇرىپ، بوكستىڭ قىر-سىرىنا قانىقتى. ءوزىنىڭ تۋعان قابا اۋدانىندا العاشقى باپكەرى مۇرات بوشاي ۇلىنىڭ قول استىندا جاتتىعىپ، ءبىراز بيىك بەلەستەردى باعىندىردى.
قانات اۋەسقوي بوكسشى رەتىندە قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق قۇراماسىندا بەيجىڭ وليمپياداسىنىڭ، ازيا ويىندارىنىڭ (2006) جانە چيكاگودا وتكەن الەم چەمپيوناتىنىڭ (2007) قولا جۇلدەگەرى اتاندى. سونىمەن قاتار 10 جىل بويى ءوز سالماعىندا قىتايدا قارسىلاس شىداتپاي، ەل چەمپيوناتىندا توپ جاردى. ءبىراق وتانداسىمىز جاڭا بەلەستەردى باعىندىرۋ ءۇشىن، قازاق ەلىنىڭ كوك بايراعى استىندا ونەر كورسەتۋدى ارمانداپ، 2010 -جىلى قازاقستانعا قونىس اۋداردى. ول قازاقستانعا لوندون وليمپياداسىنا تاريحي وتانىنىڭ اتىنان قاتىسۋدى ماقسات تۇتقان ەدى... قاناتتىڭ كوك تۋ استىندا وليمپيا ويىندارىنا قاتىسا المايتىنى بەلگىلى بولعان سوڭ، «استانا ارلاندارى» كلۋبى ساپىندا ەكى جىلعا جۋىق جۇدىرىقتاستى. الماتىداعى بالۋان شولاق اتىنداعى سپورت كەشەنىندە وتەتىن بوكس كەشتەرىندە جانكۇيەرلەردىڭ باسىم بولىگى قاناتتىڭ ونەرىن تاماشالاۋ ءۇشىن اعىلاتىنىن تالاي كوز كوردى.
ءسويتىپ ول 2012 -جىلى تۇبەگەيلى كاسىپقوي بوكسقا بەت بۇردى. بۇگىندە Qazaq لاقاپ اتىن يەلەگەن قانداسىمىز كاسىبي شارشى الاڭدا الدىنا كەلگەن قارسىلاسىن قوعاداي جاپىرىپ كەلەدى. وتانداسىمىز كاسىپقوي بوكستا 27 جەكپە-جەك وتكىزىپ، ونىڭ 21 ىندە نوكاۋتپەن جەڭىسكە جەتكەن. سونداي-اق قانات يسلام WBO Inter- Continental sper welterweight بەلدىگىنىڭ يەگەرى سانالادى.
2000 -جىلى ماسكەۋدە تۋعان مانەرلەپ سىرعاناۋدان ماقتانىشىمىز ەليزابەت تۇرسىنبايەۆا 2013 -جىلدان بەرى قازاقستان تۋى استىندا حالىقارالىق جارىستاردا ونەر كورسەتىپ كەلەدى. ەليزابەت مانەرلەپ سىرعاناۋ سپورتىنىڭ قىر-سىرىن ەڭ العاش 5 جاسىندا ماسكەۋدەگى «موسكۆيچ» سپورت مەكتەبىندە بىلىكتى باپكەرلەر ناتاليا دۋبينسكايا مەن الەكساندر شۋبيننەن ۇيرەنەدى. 2012 جانە 2013 -جىلدارى ول اتاقتى جاتتىقتىرۋشى ەتەري تۋتبەريدزەنىڭ توبىندا ءبىراز تاجىريبە جيناپ، كەيىننەن كانادادا الەمگە تانىمال باپكەر برايان ورسەردىڭ قول استىندا جاتتىقتى.
قازاقستان اتىنان ونەر كورسەتە باستاعان 7 جىلدىڭ ىشىندە تۇرسىنبايەۆا ءوزىنىڭ ونەرىمەن الەمدى مويىنداتىپ، قارسىلاستارى قايمىعاتىن سپورتشىعا اينالدى. 2013/14 جانە 2015/16 -جىلعى ماۋسىمدا ەليزابەت جاستار اراسىنداعى ءبىرقاتار تۋرنيردە باق سىناپ، تالايىندا توپ جاردى. 2016 -جىلى نورۆەگيانىڭ ليللەحاممەر قالاسىندا وتكەن جاسوسپىرىمدەر وليمپياداسىندا رەسەيلىك سپورتشىلاردى العا جىبەرىپ، قولا جۇلدەنى قاناعات تۇتقان ەدى.
وتانداسىمىز ەرەسەكتەر دۋىنا اۋىسقاندا دا جۇلدەدەن شاشاۋ شىعارعان جوق. كەيىنگى 5 جىلدا 30 عا جۋىق تۋرنيرگە قاتىسىپ، تەڭ جارتىسىندا ۇزدىكتەر قاتارىنان كورىندى. 2019 -جىلدىڭ ناۋرىزىندا سايتامادا (جاپونيا) وتكەن مانەرلەپ سىرعاناۋدان الەم چەمپيوناتىندا كۇمىس مەدال الىپ، نەگىزگى باعدارلامادا 4-اينالىم سالحوۆ (4S) ەلەمەنتىن سەكىردى. ول ءتورت اينالىم ەلەمەنت سەكىرگەن العاشقى مانەرلەپ سىرعاناۋشى ايەل رەتىندە تاريحقا ەندى. بۇعان دەيىن مانەرلەپ سىرعاناۋ تاريحىندا 16 جاستان اسقان ايەلدەر اراسىندا ەشكىم ءتورت اينالىم ەلەمەنت سەكىرمەگەن. سونىمەن قاتار تۇرسىنبايەۆا بىلتىرعى ماۋسىمدا كراسنويارسكىدە (رەسەي) وتكەن قىسقى ۋنيۆەرسيادا مەن اناحايمدا (اقش) ۇيىمداستىرىلعان ءتورت قۇرلىق چەمپيوناتىندا ەكىنشى ورىن يەلەندى. بيىلعى ماۋسىمدا ەليزابەت جاراقاتىنا بايلانىستى ءبىر عانا جارىسپەن شەكتەلدى. Shanghai Trophy تۋرنيرىندە باق سىناعان تۇرسىنبايەۆا تۇعىردىڭ ەكىنشى ساتىسىنان كورىندى.
بوكسشىلار ەردوس جاڭابەرگەنوۆ پەن ادىلبەك نيازىمبەتوۆ تە قازاقستانعا قاراقالپاقستان رەسپۋبليكاسىنان قونىس اۋدارعان. جاڭابەرگەنوۆ 1984 -جىلى قاراقالپاقستاننىڭ حوجەلى قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1998-2001 -جىلدارى شىرشىق وليمپيا رەزەرۆى ءبىلىم ورداسىندا بوكس ۇيىرمەسىندە ءتالىم العان ەردوس جاسوسپىرىمدەر جانە جاستار اراسىندا وزبەكستان چەمپيوناتى مەن سپارتاكياداسىندا باس جۇلدەنى ولجالاعان. دارىندى بوكسشىمىز جاستار قۇراماسىندا ءجۇرىپ-اق «سپورت شەبەرى» اتاندى.
2001 -جىلى وتباسىمەن بىرگە اقتوبە قالاسىنا قونىس اۋدارعان جاڭابەرگەنوۆ قازاق جەرىندە دە بيىك بەلەستەردى باعىندىرا باستايدى. اتاپ ايتار بولساق، 2004 -جىلى قازاقستان چەمپيونى، 2005 -جىلى رەسەيدىڭ ماسكەۋ قالاسىندا ۇيىمداستىرىلعان الەم كۋبوگىندا ءۇشىنشى ورىن الىپ، جارىستىڭ «ەڭ ۇزدىك بوكسشى» دەپ تانىلدى. سونىمەن قاتار 2005 -جىلى ۆەتنامنىڭ حوشيمين قالاسىنداعى ازيا چەمپيوناتىنىڭ جەڭىمپازى، 2005 -جىلعى الەم چەمپيوناتىندا (مانيانگ) التىن مەدال، 2006 -جىلى الماتىداعى ستۋدەنتتەر اراسىنداعى الەم چەمپيوناتىندا باس جۇلدە، 2011 -جىلى ا ق ش-تاعى اسكەريلەر اراسىنداعى الەم چەمپيوناتىندا 2-ورىن يەلەنگەن. وسى جەتىستىكتەرىنىڭ ارقاسىندا وعان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن سپورت شەبەرى» اتاعى بەرىلگەن. جاڭابەرگەنوۆ نەگىزىنەن 81 كيلو سالماقتا جۇدىرىقتاستى. ەردوستىڭ بوكستاعى ناعىز كەمەلدەنگەن شاعى 2005 -جىلى ەدى. سول جىلى رەسەيدەگى الەم كۋبوگىندا كۋبالىق قارا مارجان، كاسىپقوي بوكستاعى اۋىر سالماقتاعى IBF جانە WBA Regular تۇجىرىمىنىڭ ەكس- چەمپيونى كۋبالىق يۋنەر دورتيكوستى دىڭكەلەتە ساباعانى كۇنى بۇگىنگىدەي كوز الدىمىزدا.
ادىلبەك نيازىمبەتوۆ 1989 -جىلى نوكىس قالاسىندا تۋعان. 2001 -جىلى اقتاۋ قالاسىنا كوشىپ كەلگەن سوڭ ادىلبەك بوكسقا دەن قويا باستايدى. ەكى جىل بۇرىن بوكس قولعابىن شەگەگە ىلگەن ساڭلاق سپورتتىق جولىندا ءبىرتالاي تابىسقا جەتكەن. اتاپ ايتار بولساق، 2007 -جىلى جاستار اراسىندا ازيا چەمپيوناتىنىڭ جەڭىمپازى (64 ك گ)، 2008 -جىلى تاراز قالاسىنداعى وتكەن ەل چەمپيوناتىنىڭ باس جۇلدەگەرى (69 ك گ)، 2011 -جىلى باكۋدەگى الەم چەمپيوناتىنىڭ كۇمىس مەدال يەگەرى (81 ك گ)، 2012 جانە 2016 -جىلعى وليمپيا ويىندارىنىڭ ۆيتسە- چەمپيونى (81 ك گ)، 2013 -جىلى يوردانيانىڭ استاناسى - اممان قالاسىندا ۇيىمداستىرىلعان ازيا چەمپيوناتىندا جانە الماتىداعى الەم چەمپيوناتىنىڭ كۇمىس مەدال يەگەرى (81 ك گ)، 2014 -جىلى وڭتۇستىك كورەيانىڭ ينچحون قالاسىنداعى ازيا ويىندارى (81 ك گ) مەن 2015 -جىلى تايلاندتىڭ بانكوك قالاسىنداعى ازيا چەمپيوناتىنىڭ جەڭىمپازى (81 ك گ) اتانعان. وسىنداي جەتىستىكتەرىنىڭ ارقاسىندا ادىلبەك نيازىمبەتوۆ «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن سپورت شەبەرى»، «قۇرمەت» وردەنى مەن II دارەجەلى «بارىس» وردەنىنىڭ يەگەرى جانە «دارىن» جاستار سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى اتاندى.
قورىتا ايتقاندا، كەزىندە قىپشاق دالاسىندا تۇتقىنعا الىنىپ، جات جەردە ەرەكشە ەرلىگىمەن، اسقان تالانتىمەن قۇلدىقتان قايراتكەرلىككە دەيىن كوتەرىلگەن بەيبارىس سۇلتان بابامىزدىڭ «وزگە ەلدە سۇلتان بولعانشا، ءوز ەلىڭدە ۇلتان بول» دەگەن ۇستانىمىن تۋ ەتكەن سپورتشىلارىمىزدىڭ بۇل ءىسى ءالى كوپ ادامعا ۇلگى بولارى انىق.
