تاسپادا قالعان تالانت
نەگە ەكەن، بالالىق شاعىن اڭساعان كەز كەلگەن ەرەسەك سوندا - باقىتتى ساتتەرىنىڭ جارقىن ەموتسيالارى تاڭبالانعان كينوارحيۆكە ءجيى سوعىپ تۇرۋعا اسىق. ويتكەنى ءدال سول الەمدە ول بالاشا قۋانىپ، بالعىن شاعىمەن جۇزدەسە الادى.
وسى ءبىر تاماشا اسەردى تاعى ءبىر مارتە سەزىنىپ، بالا كۇنىمىزدىڭ ءتاتتى ەستەلىكتەرىن سانادا قايتا جاڭعىرتقىمىز كەلدى مە ەكەن، ءبىز دە دەمالىس كۇنىمىزدى كينولەنتادا قايتالانباس بەينەسىمەن جاتتالعان تالانتتاردىڭ تۇسىرىلىمنەن كەيىنگى تاعدىرىن زەردەلەۋگە ارنادىق.
«مەنىڭ اتىم - قوجا»، «الپامىس مەكتەپكە بارادى»، «سۇيرىك»، «كوكسەرەك»، «ادامدار اراسىنداعى بولتىرىك» سىندى تىزبەلەنىپ كەتە بەرەتىن تاماشا تۋىندىلار 1-ماۋسىم - بالالاردى قورعاۋ كۇنى قارساڭىندا ءبىزدى شىن مانىندە بالالىق شاعىمىزعا جەتەلەپ قايتا الىپ بارعانداي...
ءيا، اتالعان فيلمدەردەگى كەيىپكەرلەردىڭ ىشىندە باسپا ءسوز بەتىندە ءجيى اتالىپ، ەسكە الىنىپ جۇرگەنى دە، تاسپامەن بىرگە شاڭ باسقان ارحيۆتەردە قالعان جارقىن بەينەلەر دە بارشىلىق. ەكران ەرەكشە سۇيگەن سونداي سيرەك تالانتتىڭ ءبىرى - ساكەن سەرى ءجۇنىسوۆتىڭ «اماناي مەن زاماناي» تۋىندىسىنىڭ جەلىسى نەگىزىندە تۇسىرىلگەن رەجيسسەر بولات ءشارىپتىڭ «زامان-اي» فيلمىندەگى اماناي بەينەسى.
ەسىڭىزدە مە، سوندا اجەسىنە ەرىپ تاۋ اسىپ، تۋعان جەرىن اڭساپ، اتامەكەنىنە قايتىپ كەلە جاتاتىن اماناي ەسىمدى سۇيكىمدى ءبىر بالا بار ەدى عوي؟!. تاسپاداعى تالانتتىڭ ەكراننان تىس تابيعاتىن تانىعىمىز كەلدى. ءبىر وكىنىشتىسى، كورەرمەندەر ءۇشىن عانا ەمەس، اتا- انا، ەت جاقىندارى ساناسىندا دا ماڭگىلىك بالا بەينە كەيپىندە قالعان اكتەر ارىستانمەن كەزدەسۋ اسەرىن بالا اكتەردىڭ كوزىن كورگەندەردەن ەستەلىك جيناۋمەن الماستىرعانىمىز بولدى.. . كەيىپكەرىمىزدىڭ ماڭدايىنا ۋاقىت- اعزام نەبارى ءبىر مۇشەلدەن اسار- اسپاس قانا داۋرەن بەرىپتى. قۇيرىقتى جۇلدىزداي كەلتە قايىرىلعان قىسقا عۇمىرىندا ەل جۇرەگىنەن وشپەس ورىن الىپ ۇلگەرگەن دارىن جاسىنداي جارق ەتىپ بارىپ ءسونىپتى.
اماناي - ارىستاننىڭ اكەسى - م. اۋەزوۆ اتىنداعى اكادەميالىق دراما تەاترىنىڭ ءارتىسى، ەسىمى ونەرسۇيەر قاۋىمعا جاقسى تانىس ومار قيقىموۆ. سونىڭ اسەرى بولسا كەرەك، جاس اكتەردىڭ ونەردەگى ءومىرى دە تىم ەرتە، نەبارى 4 جاسىندا باستالىپتى. تاسپادا قالعان جارقىن بەينەنى جاقىنىراق تانىعىمىز كەلگەندەگى ءبىزدىڭ ەڭ اۋەلى ىزدەگەنىمىز دە وسى كىسى بولدى. قارعاشىنان قاپىدا كوز جازىپ قالعان اكەدەن جاس ساحناگەر جايلى سۇرادىق.
- تىم جاس، نەبارى ون بەس جاسىندا قايتىس بولدى. اللانىڭ پەشەنەسىنە جازعان عۇمىرى وسى ەكەن. ومىردەن ءوتىپ كەتكەننەن كەيىن قاراسام، بالكىم جاستىعىم شىعار، قاسىندا اكەسى بولا ءجۇرىپ ادامگەرشىلىك مىنەزدەرىنە، ادامي بولمىسىنا كوپ كوڭىل بولە قويماپپىن. بالام باقيلىق بولعان سوڭ كوزىن كورگەن ادامدار: «ەرەكشە جانىپ تۇراتىن. ءاي، مىنا بالا ۇزاققا بارمايدى»، دەۋشى ەدىك ىشتەي» دەپ ايتىپ جاتتى. بالكىم، ول جاتتىڭ كوزىنە انىق بايقالعان شىعار، مەنىڭ قاپەرىمە ونداي وي كىرىپ تە شىقپاپتى. ءتىل- كوز دەگەننىڭ ءوزى دە قويمايتىن سياقتى عوي...
جاڭادان شاڭىراق كوتەرگەن كەزىمىزدە تەاترعا جاقىن جەردەگى جاتاقحانادا تۇردىق. ارىستاندى ەس ءبىلىپ قالعان كەزىنەن باستاپ وزىممەن بىرگە جۇمىسقا ەرتىپ كەلىپ ءجۇردىم. سونىڭ اسەرى بولسا كەرەك، تەاترعا، ساحناعا دەگەن ماحابباتى ايرىقشا ەدى. ونەر دەسە جانىپ تۇسەتىن. ساحناداعى تۇساۋى شىڭعىس ايتماتوۆتىڭ «انا - جەر- انا» قويىلىمىمەن كەسىلدى. ودان كەيىن «اق كەمە»، «مەدەيا»، «قان مەن تەر»، «ءوتتىڭ، دۇنيە»، «ۇزىلگەن بەسىك جىرى»، «جەتىنشى پالاتا» سىندى باس- اياعى ون بەسكە تارتا سپەكتاكلدە وينادى.
اسىرەسە، ەستە ەرەكشە قالعانى «ءوتتىڭ، دۇنيە» قويىلىمىنداعى سومداعان وبرازى بولدى. سوندا اناسىن جاۋلار اتىپ تاستاعاندا، قولىن قان- قان ەتىپ: «جاۋىز، ولتىرەم!» دەپ ۇمتىلاتىن كورىنىس بار.
ارىستاننىڭ وسى ويىنىن تاماشالاۋ ءۇشىن دايىندىق بارىسىندا دا، سپەكتاكل كەزىندە دە تەاتردىڭ بارلىق قىزمەتكەرلەرى زالعا كەلەتىن. ال ارىستاننىڭ ءوزى بولسا، قويىلىم بىتكەن سوڭ، ساحنانىڭ سىرتىندا وكسىپ- وكسىپ ۇزاق جىلايتىن. كوڭىلىنە شىن الىپ قالاتىن بولۋى كەرەك، كوپكە دەيىن وكسىگىن باسا الماۋشى ەدى. بالا بولسا دا كەيىپكەرىنە دەگەن ادالدىعى عوي بۇل، - دەدى ۇزاق ۇنسىزدىكتەن سوڭ اكتەر پەرزەنتىنە دەگەن ساعىنىشى - جانارىنا ءمولت ەتىپ تۇنعان كوز جاسىن جاسىرىپ.
ارىستاننىڭ ەسىمىن ونەر الەمىندە ماڭگىلىك ەتكەن تۋىندى - «زامان-اي» فيلمىندەگى اماناي بەينەسى دەسەك، ەشكىم قارسى داۋ ايتا قويماس. 30 بالانىڭ ىشىنەن تاڭدالىپ الىنعان جاس اكتەرگە بۇل ءرول ۇلكەن سەنىممەن قاتار، زور جاۋاپكەرشىلىك تە جۇكتەدى.
رەجيسسەر بولات ءشارىپ ءتۇسىرىلىم الاڭىنداعى ەڭ جاس ءارتىس جايلى بىزگە ەداۋىر ماعلۇمات بەردى: - اكتەر تاڭداعاندا ارنايى بايقاۋ جاريالاعان جوقپىز، قابىلەتىنە سەنەتىن ارتىستەردى بايقاۋسىز- اق رولگە بەكىتتىك. سولاردىڭ ىشىندە ومار قيقىموۆ دەگەن دراما تەاتردىڭ دارىندى اكتەرى دە بولدى. وماردىڭ جانىندا ەرىپ كىشكەنتاي بالاسى دا جۇرەتىن. الگى بالانى كورگەننەن كەيىن باسقا ۇمىتكەرگە قاراي الماي قالدىم. سونداي وتكىر بالا ەكەن. مۇڭ دەسەڭ - مۇڭ، قۋانىش دەسەڭ - قۋانىش، ۇرەي دەسەڭ - ۇرەي - ءبارى ءسابيدىڭ وتتاي جانعان جانارىندا تۇردى. ءتىل سايراپ تۇر.
فيلمدە ۇڭگىرگە وتەتىن اجەسى ەكەۋىنىڭ ءساتى بار ەمەس پە؟ سول كورىنىستى تۇسىرەر كەزدە: «ءاي، مىنا بالا بۇل جەردى الا الار ما ەكەن؟» - دەپ ىشتەي ءوزىم كۇدىكتەنىپ ءجۇردىم. بالانىڭ كوزىنەن جاس شىعۋى كەرەك دەگەندەي. مەن ايتپاسام دا سەزىمتال بالا ءوزى سەزىپ، مەنەن: «اعا، مىنا جەردە جىلايىن با؟ - دەپ سۇرادى.
مەن: «شاماڭ كەلە مە، جاساي الاسىڭ با؟ - دەپ قايتا-قايتا سۇرايمىن. - الاڭداماڭىز، جاسايمىن. كامەراڭىزدى دايىنداڭىز! - دەدى. جالپى، مەن العاشقى دايىندىقتان- اق تۇسىرگەندى جاقسى كورەمىن. سوندىقتان ونى بىردەن تۇسىرۋگە دايىندادىم. العاشقى دۋبلدە «موتور» دەگەننەن-اق ءبارىمىز تاڭعالدىق. اجەسىنىڭ قوينىنا بارىپ، قۇشاقتاسىپ، جىلاعاندا قالايشا تەبىرەنبەسسىز. وسى ءبىر كورىنىستىڭ شىنايىلىعى سونشالىق، ءتۇسىرىلىم توبىنىڭ بارلىعى اڭ- تاڭ بولدىق تا قالدىق. شەبەرلىك، تۋما تالانت دەگەن وسى»، دەپ سىر ءبولىستى رەجيسسەر.
وكىنىشتىسى سول - الماعايىپ كەزەڭدەگى اۋىر تاعدىردى سۋرەتتەيتىن فيلم قارجىلىق قيىندىق سالدارىنان ءبىراز ۋاقىت كەشىگىپ بارىپ وندىرىسكە جىبەرىلگەندە، ارىستان اجال جاستىعىنا باس قويعان ەدى. ونىڭ ءمولدىر جانارى «زامان-اي» كينوسىنىڭ ءتۇسىرۋ الاڭىنداعى تاسپاعا عانا جازىلىپ قالعان. اجە زامزاگۇل ءشارىپوۆا مەن بالا ارىستاننىڭ تاندەمىنە قۇرىلعان كوركەم فيلمدى كورۋ ونىڭ ماڭدايىنا جازىلماپتى. 1998 -جىلدىڭ 16-مامىرى كۇنى تاعدىرى كەلتە تاسپا- عۇمىر كەنەتتەن قيىلدى. ەگەر ءتىرى بولسا، بيىل 37 جاسقا تولار ەدى. زامان-اي، دەسەڭىزشى!..
اۆتورى : نازەركە جۇماباي
«ەگەمەن قازاقستان» گازەتى