الەمدى جۇمىسسىزدىق جايلادى
رەسەيدە ەكى قولعا ءبىر كۇرەك تاپپاي جۇرگەندەر سانى 1,5 ميلليوننان استى. ماماندار «بۇل كورسەتكىش ءالى دە ارتادى» دەيدى. ءۇندىستاندا دا جۇمىسسىزدىق ەل تاريحىندا ەڭ رەكوردتىق دەڭگەيگە جەتكەن. الەمنىڭ ەڭبەك نارىعىنداعى احۋال جايلى ارنا ءتىلشىسى جۇلدىز اتاگەلديەۆا بايانداۋعا دايىن.
جۇلدىز اتاگەلديەۆا، ءتىلشى: - بولجامدار كوڭىل كونشىتپەيدى، وكىنىشكە قاراي. بۇعان دەيىن ب ۇ ۇ بيىلعى جىلدىڭ ەكىنشى توقسانىندا «جۇمىسىنان ايىرىلعان حالىق سانى 195 ميلليونعا جەتۋى مۇمكىن» دەپ توپشىلاعان بولاتىن.
***
ەكى ايدا 36,5 ميلليون امەريكالىق جۇمىسسىز قالدى جۇمىسسىزدىق ماسەلەسى امەريكالىقتار ءۇشىن وزەكتى تۇيتكىلدەردىڭ بىرىنە اينالدى. پاندەميا باستالعالى ءار اپتا سايىن مۇندا جۇمىسسىزدىق بويىنشا جاردەماقى الۋعا ءوتىنىش بىلدىرگەندەر قاتارى ميلليونداپ ارتىپ كەلەدى. ءسويتىپ، سوڭعى ەكى ايدا 36 ميلليون 500 مىڭ ا ق ش تۇرعىنى ەكى قولعا ءبىر كۇرەك تاپپاي قالعان. ەلدە بىرتىندەپ كارانتين شارالارى جەڭىلدەتىلىپ جاتىر. ءسويتىپ، كاسىپورىندار مەن ءتۇرلى مەكەمەلەر قىزمەتىن قايتا باستادى. سوعان قاراماستان، ساراپشىلار «بيىلعى جىلدىڭ ەكىنشى توقسانىندا پاندەميا كەسىرىنەن جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى %25 كە دەيىن جەتۋى مۇمكىن» دەپ توپشىلاپ وتىر.
گرەگوري داكو، Oxford Economics كومپانياسىنىڭ وكىلى:
- ءبىر عانا ءساۋىردىڭ وزىندە 20 ميلليون ادام جۇمىسىنان ايىرىلدى. الايدا، شىندىعىندا بۇل سان ودان دا جوعارى بولۋى مۇمكىن. وكىنىشكە قاراي، بۇل كورسەتكىشتەر 2021 -جىلى قاجەتتى دەڭگەيگە دەيىن تومەندەيدى دەپ ويلامايمىن. سەبەبى ۋاقىتشا تابىس كوزىنسىز وتىرعان ازاماتتار اقىرىندا جۇمىسقا مۇلدە ورالماۋى مۇمكىن. نەگە دەيسىزدەر مە؟ ويتكەنى قىزمەتىنەن بوساتىلعان امەريكالىقتارعا جاردەماقىعا قوسىمشا ءار اپتا سايىن تاعى 600 دوللاردان تولەنىپ وتىرادى. ءسويتىپ، كەيبىرەۋلەر وسى اقشاعا كۇن كورىپ، ۇيدە وتىرا بەرگەندى ءجون سانايدى. بۇل جاعدايدا ۆيرۋستى جۇقتىرۋ قاۋپى دە تومەن. ***
ءۇندىستاندا جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى رەكوردتىق مەجەگە جەتتى ءۇندىستانداعى جاعداي دا ءماز ەمەس. ەلدەگى جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى %27 تەن اسىپ كەتىپ، رەكوردتىق مەجەگە جەتكەن. ەلدە پاندەميا سالدارىنان ساۋىردە 122 ميلليون ادام تابىس كوزىنەن ايىرىلعان. بەيرەسمي دەرەك بويىنشا بۇل سان 40 ميلليونعا جوعارى كورىنەدى. ءىرى قالالارعا اقشا تابۋعا كەلگەن ەڭبەك ميگرانتتارى ەندى ۇيلەرىنە ورالا الماي، الەككە تۇسكەن. ويتكەنى شەكتەۋ شارالارىنا بايلانىستى وڭىرلەر اراسىندا قاتىناۋعا تىيىم سالىنعان. اشىنعان جۇرت ەرەۋىلگە شىعىپ، سوڭى تارتىپسىزدىكتەرگە ۇلاسىپ جاتىر. كەيبىر ەڭبەك ميگرانتتارى تۋعان اۋىلدارىنا جاياۋ جەتپەك بولعان. الايدا، ونىڭ سوڭى قايعىلى وقيعامەن اياقتالدى. ماسەلەن، 2 اپتا بۇرىن ۇيلەرىنە قاراي جاياۋ شىققان ادامدار تۋرا تەمىر جول رەلستەرىنىڭ ۇستىندە ۇيىقتاپ قالعان بولاتىن. سالدارىنان 16 ادامدى تاۋار پويىزى باسىپ كەتكەن. مۇنداي جاعدايلاردى بولدىرماۋ ءۇشىن بيلىك ەڭبەك ميگرانتتارىنىڭ قايتۋىنا ارنايى پويىزدار مەن اۆتوبۋستار ءبولدى. الايدا، بۇل جولى دا حالىقتىڭ نارازىلىعى باسىلمادى. سەبەبى پويىز بەن اۆتوبۋستا وتىراتىن ورىن جەتپەي قالعان.
بليتس 1:
- ءبىز مىندا تاڭعى تورتتەن بەرى تۇرمىز. نە سۋ، نە تاماق بەرگەن جوق. تەزىرەك ۇيىمىزگە قايتساق ەكەن ءوزى.
بليتس 2:
- ءبىز نەگىزى جۇمىس بەرۋشىلەرىمىزدەن ۇيگە قايتۋ ماسەلەسى بويىنشا كومەك سۇراعان بولاتىنبىز. الايدا، ولار «بىلگەندەرىڭدى ىستەڭدەر» دەپ قويا بەردى. ءبىز مىنا جەردە تاماق سۇراپ، استىڭ ورنىنا تاياق جەۋگە ءماجبۇرمىز.
بليتس 3:
- ءبىز تىركەلگەن ميگرانتتار ءۇشىن اۆتوبۋستار ۇيىمداستىردىق. الايدا، بۇل جەرگە قوسىمشا تاعى 600-700 ادام كەلدى. سوندىقتان قوسىمشا اۆتوبۋستار الدىرۋعا ءماجبۇر بولدىق. ولاردى زارارسىزداندىرۋ كەرەك. بۇل ۋاقىتتى قاجەت ەتەدى.
***
ۇلى بريتانيادا جۇمىسسىزدار سانى 2 ميلليوننان استى ۇلى بريتانيادا ءساۋىر ايىندا كورونوۆيرۋستىڭ كەسىرىنەن جۇمىسسىزدار سانى 856500 ادامعا كوبەيىپ، جالپى سانى 2 ميلليوننان استى. بۇل تۋرالى جەرگىلىكتى ۇلتتىق ستاتيستيكا باسقارماسى حابارلادى.
عالىمجان قارامان ۇلى، ءتىلشى:
- قازىر مەن Jobcentre Plus جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعى جانىندا تۇرمىن. بۇل - ۇلىبريتانيانىڭ ەڭبەك جانە زەينەتاقى دەپارتامەنتىنە قاراستى مەكەمە. لوكداۋنعا بايلانىستى ونىڭ ەسىكتەرى قازىر جابىق، ءبىراق وتىنىشتەردى ونلاين قابىلداپ جاتىر. مەملەكەتتىك باعدارلاما 7,5 ميلليونعا جۋىق جۇمىس ورىندارىن ساقتاپ قالۋعا كومەكتەستى. قازان ايىنىنىڭ سوڭىنا دەيىن جۇمىسشىلار ۇيدە وتىرىپ، جالاقىسىنىڭ %80 ىنە دەيىن الا الادى. ءبىراق ول 2500 ستەرلينگ فۋنتىنان اسپاۋى كەرەك. بۇل اقىسى تولەنەتىن ەڭبەك دەمالىسىنداعى جۇمىسشىلارعا قاتىسى جوق. دەگەنمەن، ۇكىمەت بيزنەستى دە، جۇمىسسىزداردى دا بارىنشا قولدايمىز دەپ وتىر.
ريشي سۋناك، ۇلىبريتانيا قارجى ءمينيسترى:
- ءبىز قولىمىزدى قۋسىرىپ، قاراپ وتىرمايمىز. سوندىقتان بيزنەستى قولداۋعا باعىتتالعان بۇرىن- سوڭدى بولماعان شارالاردى جۇزەگە اسىردىق. جۇمىس بەرۋشىلەر 10 نەمەسە 25 مىڭ ستەرلينگ فۋنتى كولەمىندە قارجىلاي سۋبسيديا الا الادى. سونداي- اق پروتسەنتتىك مولشەرلەمەسى تومەن نەسيەگە قول جەتكىزىپ، سالىق تولەۋدى كەيىنگە شەگەرۋىنە بولادى. مۇنىڭ ءبارى داعدارىستان مۇمكىندىگىنشە امان شىعۋعا ىقپال ەتپەك. جاعداي جاقسارعاندا جۇمىسشىلار دا قاتارعا قوسىلا الادى.
وسى ايدىڭ باسىندا جۇرگىزىلگەن جانە بۇگىن جاريالانعان Resolution Foundation قورىنىڭ مالىمەتىنشە، 24 جاسقا دەيىنگە ازاماتتار مەن 60 جاستاعى ەرەسەك كىسىلەردىڭ كوبى جۇمىسسىز قالعانى بەلگىلى بولدى. ەكونوميستەر «ۇكىمەت دەر كەزىندە شارا قولدانباعاندا جاعداي بۇدان دا سوراقى بولۋى مۇمكىن ەدى» دەيدى.
***
رەسەيدەگى جۇمىسسىزدار سانى 2,5 ميلليونعا دەيىن جەتۋى مۇمكىن كورشى مەملەكەت - رەسەيدەگى جاعداي دا وڭىپ تۇرعان جوق. مۇندا رەسمي تىركەلگەن جۇمىسسىزدار سانى 1,5 ميلليوننان اسىپ كەتتى. ءبىر اي بۇرىن عانا بۇل كورسەتكىش ەكى ەسە از بولعان ەدى. ەڭبەك مينيسترلىگى «الداعى ۋاقىتتا تابىس كوزىنەن ايىرىلعانداردىڭ سانى تاعى ءبىر ميلليونعا ارتىپ، ەكى جارىم ميلليونعا جەتۋى مۇمكىن» دەپ ەسكەرتىپ وتىر.
www.24.kz
