ميانمادا بابالارىمىزدان قانداي ءىز قالدى
ول 12 مىڭ اتتى اسكەرىمەن ميانمانىڭ 60 مىڭ قولىنا قارسى سوعىس اشىپ، جەڭىسكە جەتەدى.
«بابالار ىزىمەن» عىلىمي ەكسپەديسياسى ميانمانىڭ باگان قالاسىندا. 11-13 - عاسىردا بۇل جەر ەلدەگى ەڭ ءىرى كورولدىكتىڭ استاناسى بولعان. سوندىقتان بۇگىندە تاريحي جادىگەرلەرىمەن الەمگە ايگىلى. اينالاسى 40 شارشى شاقىرىمداي اۋماقتا 4 مىڭعا جۋىق عيباداتحانا ساقتالعان.
1271 -جىلى بۋددا ءدىنىن بەرىك ۇستانعان وسى كورولدىككە قۇبىلاي حاننان حات كەلەدى. ول باگان كورولى ناراتيحاپاتيعا يۋان يمپەرياسىن مويىنداپ، سالىق تولەۋدى مىندەتتەيدى. باگان پاتشاسى مۇنى ەلەۋسىز قالدىرادى. اراعا ەكى جىل سالىپ، قۇبىلاي حان ەكىنشى رەت ەسكەرتۋ جىبەرەدى. ناراتيحاپات بۇل جولى ەلشىلەردىڭ باسىن الادى. وسىدان كەيىن يۋان يمپەرياسى ميانماعا جورىعىن باستايدى.
ساپار ىسقاقوۆ، «بابالار ىزىمەن» عىلىمي ەكسپەديتسياسىنىڭ جەتەكشىسى:
- 1277 -جىلى 12 مىڭ قولمەن قىپشاق تايپاسىنان شىققان قولباسشى تۋتۋح ميانما ەلىنىڭ شەكاراسىن بۇزىپ كىرەدى. وعان ميانمانىڭ 60 مىڭ اسكەرى مەن 2000 پىلدەرى قارسى تۇرعان. العاشقىدا ميانمالىقتار 2 مىڭ ءپىلدى جىبەرەدى، ءارقايسىنىڭ ۇستىندە ونشاقتى ساداق اتقىشتارى بار.
ءپىلدى كورگەن ۋاقىتتا ءبىزدىڭ جاۋىنگەرلەردىڭ استىنداعى اتتار ۇركىپ، سوعىسا المايدى. دەسە دە، تەگى قىپشاق تۋتۋح باسقارعان جاۋىنگەرلەر العان بەتىنەن قايتپايدى. ولار اتتان ءتۇسىپ، الىپ پىلدەرگە ساداقتان وق جاۋدىرادى. جارالانعان جانۋارلار الاسۇرىپ، كەيىن جوسىلعاندا جولىنداعى ميانما اسكەرىنىڭ ءبىرتالايىن تاپتاپ ولتىرەدى. قالعانىن تۋتۋحتىڭ قۇرىش بىلەكتى جاۋىنگەرلەرى جەر جاستاندىرادى.
وسى سوعىسقا ۆەنەتسيالىق ساياحاتشى موركو پولو دا قاتىسقان. ونىڭ دەرەگىنشە، شايقاس كەزىندە ميانمانىڭ 60 مىڭ قولىنان 700-دەي عانا جاۋىنگەر ءتىرى قالدى. ال تۋتۋح اسكەرىنەن ءبىر- اق ادام قازا تاپقان.
كۋن مون تۆە، ەكسكۋرسيا جەتەكشىسى:
- العاشقى جورىقتا ولار باگان قالاسىنا دەيىن جەتكەن جوق. قىتايمەن شەكارالاس نانچونگ جانە حانليندى باسىپ الدى. 1283 -جىلى قايتا شابۋىلداپ، ماندالاي قالاسىنا دەيىن جەتتى. 1287 -جىلى باگان قالاسىن جاۋلاپ الدى. ءبىراق ولار ءدىني عيماراتتاردىڭ ەشبىرىنە زاقىم كەلتىرمەگەن.
قۇبىلاي حاننىڭ عيماراتتاردى بۇلدىرمەۋ تۋرالى بۇيىرعى 13 عاسىردا قالانىڭ كىرە بەرىسىنە ىلىنگەن. قىتاي جانە ميانما تىلىندە جازىلعان كوك تاس بۇگىندە باگانداعى مۋزەيدە ساقتاۋلى تۇر.
كۋن مون تۆە، ەكسكۋرسيا جەتەكشىسى:
- قامالدى قورشاپ تۇرعان قورعاننىڭ نەگىزى 10 - عاسىردا سالىنعان. ءبىراق 13 - عاسىردا موڭعول اسكەرى ميانماعا جورىقتى باستاعان كەزدە كورول ناراتيحاپاتي ونىڭ قابىرعاسىن قالىڭداتىپ، بىرنەشە مەترگە دەيىن بيىكتەتتى. سونداي- اق سىرتىنان ور قازدىردى. ءبىراق ءبارىبىر قامالدى تاستاپ قاشۋعا ءماجۇر بولدى. بۇل ۇلى قاعان اسكەرىنىڭ قۇرامىندا ميانماعا جەتكەن باتىر بابالارىمىز تروپيكالىق ىستىق اۋا رايىنا شىدامادى. سوندىقتان ەل بيلىگىن يۋان يمپەراتورىنىڭ ايتقانىمەن جۇرەتىن چوسۆاعا تاپسىرىپ، وتانىنا قايتتى.
بابالارىمىزعا قاتىستى ءبىرتالاي تاريحي مالىمەت جيعان ەكسپەديتسيا مۇشەلەرى ساپار بارىسىندا يانگون قالاسىنا دا ات باسىن بۇردى. مۇندا بۋددا ءدىنىن ۇستاناتىندار ءۇشىن ەڭ قاسيەتتى ورىن ءارى الەمدەگى ەڭ كورنەكتى ساۋلەت عيماراتارىنىڭ ءبىرى شۆەداگون پاگوداسىن ارالادى. وسىلايشا «بابالار ىزىمەن» عىلىمي ەكسپەديتسياسى وڭتۇستىك شىعىس ازيا ەلدەرىنە جاساعان ساپارىن ميانمادا اياقتادى.
اۆتورلارى: تالعاتبەك ءابدىقوجا، سامات بەكباتىروۆ
