جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆتىڭ «مەنىڭ قازاقستانىم» ولەڭى تۋرالى بىرەر ءسوز
سوزگە، وتان تاريحى مەن قازاق حالقىنىڭ سالت-داستۇرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتى ۇيالاتقان وسى ادام بولاتىن. قارتپەنبەت جىراۋ مەن قوسۋان (ماحامبەت وتەمىسوۆتىڭ اناسى) ناجىمەدەنوۆتىڭ اتالارى.
10-سىنىپتى بىتىرگەننەن كەيىن جۇمەكەن كونسەرۆاتورياعا وقۋعا تۇسەدى، ءبىراق ول ءساتسىز اياقتالادى. ونىڭ الماتىدا تۋىستارى نەمەسە دوستارى بولماعان. جۇمەكەن سابىر ۇلى بەيتانىس قالادا اقشاسىز قالادى. ول قاراعاندىعا، شاحتاعا جۇمىسقا بارادى. مۇندا ناجىمەدەنوۆ كوركەم ونەرپازدار قويىلىمدارىنا قاتىسىپ، دومبىرا وينادى، ولەڭ وقىدى، سونىڭ ارقاسىندا ول ماسكەۋدە جۇمىس ىستەيتىن جاستاردىڭ كونسەرتىنە قاتىسقان توپتىڭ قۇرامىنا كىرەدى، سول جەردە جاس جىگىتتىڭ تالانتى بايقالادى. كاسىپوداق كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى اۋكەباي اقىنعا ۇسىنىستار بەرىپ، ۋنيۆەرسيتەتكە تۇسۋگە كەڭەس بەرەدى.
1956 - 1959 ج ج قازاق مەملەكەتتىك كونسەرۆاتورياسىندا وقيدى (قازىرگى قۇرمانعازى اتىنداعى قازاق ۇلتتىق كونسەرۆاتورياسى). 1971 - 1973 -جىلدارى ماسكەۋ ادەبي ينستيتۋتىندا جوعارى ادەبي كۋرستاردان ءوتتى. ناجىمەدەنوۆ ەڭبەك جولى قاراعاندى شاحتاسىندا جۇمىسشىدان باستالادى، سوسىن «جازۋشى» باسپاسىنىڭ رەداكتورى، «لەنينشىل جاس» گازەتىنىڭ ءبولىم مەڭگەرۋشىسى، قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ ادەبي كەڭەسشىسى، مەملەكەتتىك كوميسسيا رەداكتورى جانە «مەكتەپ» باسپاسىنىڭ ءبولىم مەڭگەرۋشىسىنە بولادى.
اقىننىڭ العاشقى ليريكالىق جيناعى «نيۆا» 1961 -جىلى جارىق كوردى. ءتورت جىلدان كەيىن - «جوق، ءبىز ۇمىتپاۋىمىز كەرەك» اتتى كەزەكتى جيناق شىعادى. ناجىمەدەنوۆتىڭ ومىرىندە ون ولەڭدەر مەن پوەمالار جيناعى جانە ءۇش رومان جارىق كورەدى - «اق شاعىل» (1973)، «كىشكەنتاي» (1975)، «داڭق پەن قاۋەسەت» (1978).
اقىن قايتىس بولعاننان كەيىن ولەڭدەر، پوەمالار، پوۆەستەر، ماقالالار، اۋدارمالار جانە توعىز كۇي جارىق كورەدى. ونىڭ ەڭبەكتەرى كوپتەگەن تىلدەرگە اۋدارىلىپ، وقىرماندارىمەن قاۋىشتى. جۇمەكەن سابىر ۇلى ۆوزنەسەنسكي، ەۆتۋشەنكو، حيكمەت جانە باسقالاردىڭ شىعارمالارىن قازاق تىلىنە اۋدارعان ەدى.
جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قازىرگى گيمنىنىڭ ءماتىنىنىڭ اۆتورى. «مەنىڭ قازاقستانىم» ءانىنىڭ ءماتىنىن ول ەڭبەك جولىنىڭ باسىندا، 21 جاسىندا اتاقتى قوبىزشى گۇلسارا ءبىرمانوۆانىڭ ۇيىندە جازعان. كومپوزيتور ءشامشى قالداياقوۆ «مەنىڭ قازاقستانىم» ولەڭىنە مۋزىكا جازدى.
«حرۋشەۆتىڭ ۇلتارالىق ساياساتىن» تۇسىنگەن قازاق حالقىنىڭ پاتريوتتارى اتا-بابالارىنىڭ جەرىنىڭ بىرلىگى مەن تۇتاستىعىن ساقتاۋعا تىرىستى. سوندىقتان «مەنىڭ قازاقستانىم» ءانى جازىلدى - بۇل قازاق حالقىنىڭ حرۋشەۆتىڭ ۇلتتىق ساياساتىنا نارازىلىق بولدى.
بۇل ءاننىڭ العاشقى ورىنداۋشىسى حالىقتىڭ سۇيىكتىسى جامال وماروۆا بولدى، 1960-1970 -جىلدارى ول قازاق ك س ر-نىڭ رەسپۋبليكالىق راديوسىندا ءجيى ايتىلىپ تۇردى. وماروۆادان باسقا بۇل ءاندى ەشكىم جاقسى ورىنداماعان. جامال وماروۆانىڭ ورىنداۋىندا ءان وتە تانىمال بولدى، حرۋشەۆ ۋاقىتىندا وعان تىيىم سالۋعا تىرىستى.
جامال وماروۆانىڭ ورىنداۋىنداعى ءان قازاق حالقىنا قۇدايدىڭ ادىلدىگى ورنايدى دەپ ۇمىتتەندى جانە قازاقتار ءوز حالقى رەتىندە دە، جەرى رەتىندە دە تۇتاستىعى مەن بىرلىگىن جوعالتپايدى دەپ ۇمىتتەندى! 1986 -جىلى جەلتوقساندا الماتىدا قازاق ستۋدەنتتەرى كۇش پەن باتىرلىق سىيلاعان ءدال وسى ءاندى شىرقادى.
2006 -جىلدىڭ 11-قاڭتارىندا نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى لاۋازىمىنا تاعايىندالعان كەزدە العاش رەت «مەنىڭ قازاقستانىم» ءانى شىرقالدى.
جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ 1983 -جىلى 22-قاراشادا قايتىس بولدى. 2003 -جىلى سانكت- پەتەربۋرگتە «مەن» اتتى ولەڭدەر جيناعى جارىق كوردى. اقىن تۋرالى «جۇمەكەن» فيلمى ءتۇسىرىلىپ، اقىننىڭ جولى زەرتتەلگەن «مەنىڭ قازاقستانىم - جۇمەكەن» (مارات ازبانبايەۆ) كىتابى جارىق كوردى. 2006 -جىلى ونىڭ تاعى ءبىر كىتابى جارىق كوردى - «جۇمەكەننىڭ جۇرەگى».
2015 -جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا اتىراۋدا جۇمەكەننىڭ تۋعان جەرىندە بيىكتىگى 9 مەتر بولاتىن اقىنعا قولا ەسكەرتكىش ورناتىلدى. قۇرمانعازى اۋدانىندا جاڭا ساياباق، الاڭ، اۋىل جانە مەكتەپ ونىڭ ەسىمىمەن اتالادى. ونىڭ ەسىمى - نۇر-سۇلتانداعى كوشە. 2010 -جىلى جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ قايتىس بولعاننان كەيىن «مەنىڭ قازاقستانىم» شىعارمالار جيناعى ءۇشىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك سىيلىعىنا يە بولدى.
P. S. تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن قازاقستان جاڭا مەملەكەتتىك ءانۇرانعا كونكۋرس جاريالادى. ءانۇران رەتىندە قالداياقوۆ پەن ناجىمەدەنوۆتىڭ ءانى دە ۇسىنىلدى. مەملەكەتتىك ءانۇران - ەلدىڭ مۋزىكالىق- پوەتيكالىق ەمبلەماسى، ونىڭ ادەبي جانە مۋزىكالىق پاسپورتى. مەملەكەتتىك ءانۇراندى دا ەلدىڭ تۋى، ەلدىڭ ايناسى، پاتريوتيزم رۋحىنىڭ كورىنىسى دەپ قاراۋ كەرەك. ءانۇران ءارقاشان ءداۋىر رۋحىنان تۋادى. ول ادامداردىڭ تاعدىرى مەن ادامداردىڭ ويلارىنداعى جالپى سەزىمدەرگە نەگىزدەلگەن. قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى ن. ءا. نازاربايەۆ سونىمەن قاتار وتانىمىزدىڭ «مەنىڭ قازاقستانىم» ءانۇرانىنىڭ اۆتورى ەكەنىن ەرەكشە اتاپ ءوتۋ كەرەك.
كەرىمسال جۇباتقانوۆ، تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى
دەرەككوزى bilim-all.kz
