قازالىدا كونە قالادان قولادان قۇيىلعان اسىقتار تابىلدى

قازالى. قازاقپارات - قىزىلوردا وبلىسىنىڭ قازالى اۋدانى اۋماعىندا ورىن تەپكەن كۇيىككەسكەن قالاشىعىن ارحەولوگيالىق زەرتتەۋ بارىسىندا قولادان قۇيىلعان ەكى اسىق ءتابىلدى  بۇل جونىندە قىزىلوردا وبلىستىق تاريحي مادەني ەسكەرتكىشتەردى قورعاۋ مەكەمەسىنىڭ قىزمەتكەرى ەركەبۇلان ەلەۋوۆ ءمالىم ەتتى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.

ارحەولوگيالىق ەكسپەديتسيا حالىقارالىق ورتا ازيا زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ باستاماسىمەن قولعا الىنعان. ناتيجەسىندە قازالى اۋدانىنداعى بوزكول اۋىلىنان 35-40 شاقىرىم قاشىقتىقتا ورنالاسقان ورتاعاسىرلىق كۇيىككەسكەن قالاشىعىندا ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. قالاشىقتىڭ شاحريستان بولىگىنەن اۋقىمدى ءۇ

ي جاي مەن قويما تەكتەس نىسان تابىلدى.

«مادەني تيپتەگى وعىز زامانىنىڭ ءۇي جايىنىڭ كەي نۇسقاسى جانكەنت شاھارىنان تابىلعان تۇرعىن جايلارىنا ۇقساس بولىپ كەلەدى. قالاشىق ورنىندا مال سۇيەكتەرىنىڭ وتە كوپ كولەمدە كەزدەسۋى مۇندا مال شارۋاشىلىعىنىڭ ەداۋىر دامىعاندىعىن كورسەتتى. قىش ىدىستارداعى ورنەكتەر دە وعىز زامانىنان سىر شەرتىپ تۇر. سىر بويىن مەكەندەگەن قاڭلى، وعىز، قىپشاق تايپالارى وسى قالاشىقتا كەزەڭ- كەزەڭىمەن ءومىر سۇرگەندىگىن اڭعارتادى.

تاعى قىزىعارلىق جاعداي، بۇل قالاشىقتان مىستان قۇيىلعان ەكى اسىق تابىلدى. سوعان قاراعاندا قازاق حالقىنىڭ اسىق ويىنى سوناۋ زامانداردان باستاۋ العان دەگەن جورامال جاساۋعا بولادى. سونىمەن قاتار تابىلعان مىس تەڭگە سامارقان قالاسىندا سوعىلعان جانە مەرزىمى حيجرا جىل ساناۋىمەن 334 -جىل ەكەندىگى انىقتالىپ وتىر. ياعني 956 -جىلى سامارقان قالاسىندا سوعىلعان مىس تيىننىڭ وسى قالاشىقتان تابىلۋى ساۋدا قارىم قاتىناستارىنىڭ دامىعاندىعىن كورسەتەدى» ، - دەدى ەركەبۇلان ەلەۋوۆ.

ونىڭ ايتۋىنشا، ءبىزدىڭ زامانىمىزدىڭ ءبىرىنشى مىڭجىلدىعىنىڭ اياعىندا وعىز تايپالارى بىرىگىپ مەملەكەت دارەجەسىنە كوتەرىلدى. X عاسىردا وعىز مەملەكەتىنىڭ استاناسى - يانگيكەنت نەمەسە جاڭا گۋزيا دەپ اتالادى.

«وسى كەزەڭدە سىرداريانىڭ بويىنا قالا مادەنيەتى دامي ءتۇستى. بۇل قالالار وزەن جاعالاۋىنداعى كەرۋەن ساراي قىزمەتى مەن ساۋدا جولىنداعى ماڭىزدى بەكەت قىزمەتىن اتقارادى. سولاردىڭ ءبىرى - كۇيىككەسكەن قالاشىعىنا العاش رەت 1946 -جىلى حورەزم ارحەولوگيالىق- ەتنوگرافيالىق ەكسپەديتسياسى زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزگەن. قالاشىقتىڭ اۋماعى جانكەنتتەن ۇلكەن. قالاشىق قورعانمەن قورشالىپ، سىرتىنا ور قازىلعان. ۇلى جىبەك جولىنداعى حالىقارالىق ساۋدا قارىم- قاتىناسى قالا تىرشىلىگىنە ۇلكەن ىقپال ەتكەن. سەبەبى، قالاشىق جىبەك جولىنىڭ توعىسقان جەرىندە ورنالاسىپ، وعىز دالاسىن حورەزم، ماۋەرەنناحر جانە قوراسانمەن بايلانىستىراتىن ءدالىز قىزمەتىن اتقارعان» ، - دەدى ەركەبۇلان ەلەۋوۆ. ونىڭ ايتۋىنشا، كۇيىككەسكەن قالاشىعىندا جۇرگىزىلگەن قازبا جۇمىستارى ونىڭ جىبەك جولى بويىنداعى ءىرى قالا ەكەندىگىن ايقىندادى. قولونەر كاسىبى مەن ساۋدا، اۋىلشارۋاشىلىعى دامىعان ورتالىق بولعان.

«قالا تۇرعىندارى اڭشىلىقپەن دە اينالىسقانى اڭعارىلادى. كۇيىككەسكەن قالاشىعىنىڭ كەراميكاسى ءوندىرىسى دە جولعا قويىلعان. قالا قولونەرشىلەرى قۇستاردىڭ (كوگەرشىن) سۋرەتىمەن، شىرشا ءتارىزدى، گەومەتريا پىشىنىمەن ورنەكتەلگەن ىدىستار جاساعان. سونىمەن بىرگە، سۇيەكتەن، مەتالدان ءارتۇرلى بۇيىمدار دايىنداعان.

ارحەولوگيالىق عىلىمي- زەرتتەۋ جۇمىستارى قالانىڭ مادەني قاباتتارىنداعى كۇلدىڭ قالىڭدىعىنا بايلانىستى كۇيىككەسكەن قالاشىعىنىڭ تولاسسىز سوعىستاردان ورتكە ورانىپ، قيراعانى انىقتالدى» ، - دەدى ەركەبۇلان ەلەۋوۆ.

قالا ورنىنداعى ارحەولوگيالىق زەرتتەۋ جۇمىستارى جىلما- جىل جالعاسىن تاۋىپ كەلەدى. ناتيجەسىندە ارحەولوگتار جاڭا مالىمەتتەرگە قول جەتكىزىپ كەلەدى.