اقتوبەدە سارماتتار جەرلەنگەن قورىمعا زەرتتەۋ جۇرگىزىلەدى

اقتوبە. قازاقپارات - اقتوبەگە ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى عىلىم كوميتەتىنىڭ رامازان سۇلەيمەنوۆ اتىنداعى شىعىس تانۋ ينستيتۋتىنىڭ عالىمدارى كەلدى.

ولار ەكى اپتا بويى تاريحي تۇلعالاردىڭ ەپيگرافيكالىق جازبالارىن انىقتاپ، زەرتتەۋ جۇرگىزەدى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.

كونە قورىم - زيراتتارداعى ەپيگرافيكالىق (جازۋ) جانە ەپيتافيالىق (تاڭبالار) ماتىندەردى زەرتتەپ، عىلىمي اينالىمعا ەنگىزۋ ماقساتىندا ەكسپەديتسيالىق توپ جۇمىسىن باستادى. توپتىڭ جەتەكشىسى - ر. سۇلەيمەنوۆ اتىنداعى شىعىستانۋ ينستيتۋتىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى، ت. ع. ك. دينا مەدەروۆا.

زەرتتەۋشىلەر «ۇلى دالا تاريحى مەن مادەنيەتى» عىلىمي باعدارلاماسى اياسىندا اقتوبە وبلىستىق مادەنيەت، ارحيۆتەر جانە قۇجاتتاما باسقارماسىنىڭ كومەگىمەن وبلىستىڭ بىرنەشە اۋداندارىن ارالاپ، زەرتتەۋ جۇمىستارىنىڭ ناتيجەلەرىن دالالىق ەكسپەديتسيالىق جۇمىستار اياقتالعان سوڭ قورىتىندىلايتىن بولادى.

شاعىن ەكسپەديتسيالىق توپ اقتوبە قالاسى ماڭىنداعى قورىمداردى جانە قارعالى، العا، قوبدا، حرومتاۋ، تەمىر، بايعانين اۋداندارىنداعى كەشەندەر مەن قورىمداردى ارالاپ، ونداعى ەپيگرافيالىق، ەپيتافيالىق ماتىندەردىڭ ءمان-ماعىناسىن انىقتايتىن بولادى.

ماسەلەن، قوبدا اۋدانىنداعى XIV- XV عاسىرعا جاتاتىن ابات بايتاق كەسەنەسىندەگى 200 دەن استام قۇلپىتاستى، قارعالى اۋدانىنداعى XVII عاسىرعا جاتاتىن قىزىلتام قورىمىنداعى قۇلپىتاستاردى، تەمىر اۋدانى ماۋلىمبەردى قورىمىنداعى ەپيگرافيكالىق، ەپيتافيالىق ماتىندەردى زەرتتەيدى. ەكسپەديتسيا بارىسىندا قوبدا اۋدانىنداعى بەكەت اۋليە مىرزاعۇل ۇلىنىڭ شاكىرتى شەكتىبايدىڭ التىنشى ۇرپاعىنا بەرىلگەن «كوك اسا» زەرتتەمەك.

جۇمىس الدىندا ەكسپەديتسيالىق توپ اقتوبە قالاسى ماڭىنداعى ب. ع. د. V عاسىرعا ءتان بايىرعى سارمات ءداۋىرىنىڭ قورعاندارى ورنالاسقان جىلانتوبەگە شىقتى. مۇندا شاماندار دا جەرلەنگەن.

«الماتىدان ارنايى كەلىپ، تاريحي تۇلعالاردىڭ قۇلىپتاستارىن وقۋ، عىلىمي اينالىمعا ەنگىزۋ جۇمىستارىن جۇرگىزەمىز. 2018-جىلى قاراعاندىدا جۇمىس ءجۇردى. بيىل اقتوبەگە جول ءتۇستى. قوبىلاندى باتىر، ابات بايتاق، جۇبانوۆتار اۋلەتى، ەسەت باتىر قورىمدارى باستى نازاردا بولادى. بۇرىن سەرىك ءاجىعالي زەرتتەپ، فوتوعا ءتۇسىرىپ، دەرەكتەر جيناقتادى. ءبىز سول زەرتتەۋگە تەرەڭ بويلايمىز»، - دەدى ر. سۇلەيمەنوۆ اتىنداعى شىعىستانۋ ينستيتۋتىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى، ت. ع. ك. دينا مەدەروۆا.

اقتوبەلىك ولكەتانۋشىلار زەرتتەۋشىلەرگە ۇلكەن سەنىم ارتىپ وتىر.

«اكەمىزدىڭ قۇلىپتاسىن وقىعانىمىزبەن اتامىزدىڭ بەيىتىنىڭ باسىنداعى جازبالار تۇسىنىكسىز. اقتوبە وبلىسىنداعى ەڭ ۇلكەن قورىم ەلسىز دوڭىزتاۋدا جاتىر. وندا جۇزدەگەن، مىڭداعان قۇلىپتاستار بار. ولارداعى ماتىندەر عىلىمي اينالىمعا ەنسە دۇرىس بولار ەدى. وڭىردە ءۇش جىلدىق باعدارلاما قابىلدانىپ، «دوڭىزتاۋ ەكسپەديتسياسى» دەگەن اتپەن سەرىك ءاجىعالي بيىل جينالىپ جاتىر. ال مىنا توپ اتاقتى 200 دەن استام قۇلپىتاسى بار ابات بايتاق قورىمىنا، تەمىر قالاسىنداعى قورىمعا، قارعالى سۋ قويماسى ماڭىنداعى قىزىلتامعا بارماق. تاما ەسەت باتىر كوكى ۇلىنىڭ قۇلىپتاسى تەمىردەن جاسالعان. ەرەكشەلىگى وسىندا. قۇلپىتاستا ءبىز ءۇشىن قۇپيا نۇكتەلەر تاڭبالانعان. عالىمدارعا وقىتىپ الساق دەيمىز»، - دەدى تاريحشى-ولكەتانۋشى بەكارىستان مىرزاباي.