جاپونيا وڭتۇستىك كورەيانى «اق تىزىمنەن» شىعارىپ تاستادى
دەپ حابارلايدى «حابار 24».
رەسمي سەۋل شيرىعىپ، كاسىپكەرلەر مەن قوسا قالىڭ جۇرتشىلىق تا ەرەۋىلگە شىقتى. بۇل داۋعا الەم ەلدەرى دە الاڭداۋشىلىق ءبىلدىرىپ وتىر. جاپونيا تاراپى «ەكسپورتقا شەكتەۋ قويامىز» دەپ بۇعان دەيىن دە سەس كورسەتكەن ەدى. مۇنىڭ سەبەبى نەدە؟ سەس كورسەتىپ قانا قويماي، ارنايى قاۋلى قابىلداپ، كورەياعا ميكروەلەكترونيكا تاۋارلارىن شىعارماي وتىر. باستى سەبەپ - جاپوندىق تاراپ وڭتۇستىك كورەيانى «كەي تاۋاردى زاڭسىز تاسىمالدادى» دەپ ايىپتاعان.
جاپونيا كورەيا رەسپۋبليكاسىنا باعىتتالعان تاۋار ەكسپورتىن مىقتاپ باقىلاۋعا الايىن دەدى. ەكونوميكا ءمينيسترى بۇل قادامنىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ءۇشىن جاسالىپ وتىرعاندىعىن ايتادى. ودان بولەك، ەندى وڭتۇستىك كورەيا مەملەكەتىنە ەشقانداي ساۋدا جەڭىلدىكتەرى بەرىلمەيدى. جاپونيا مينيسترلەر كابينەتى وسىنداي شەشىم قابىلداپ، سەرىكتەس ەلىن «اق تىزىمنەن» شىعارىپ تاستادى. شەكتەۋ 28- تامىزدان باستاپ كۇشىنە ەنەدى.
حيروسيگە سەكو، جاپونيا ساۋدا ءمينيسترى:
- مينيسترلەر كابينەتى ەكسپورتتىق باقىلاۋ جۇيەسىن جاقسارتۋ جانە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى ويلاعاننان وسىنداي قادامعا بارىپ وتىر. سەبەبى سوڭعى ۋاقىتتا تاۋارلاردىڭ زاڭسىز تاسىمالى كوبەيىپ كەتتى. بۇل قادامنىڭ ەشقانداي ساياسي استارى جوق.
وڭتۇستىك كورەيا «جاۋاپ رەتىندە جاسالعان شەكتەۋ» دەپ مالىمدەمە جاساعان ەدى. بۇل جاڭساق پىكىر. ءبىز تەك ەكسپورتتىق باقىلاۋ بويىنشا تالاپتاردىڭ ورىندالعانىن قالايمىز. شەكتەۋ دەپ وتىرعانىمىز، ميكروەلەكترونيكا سالاسىنا قاتىستى. ياعني، ەندى ميكروجۇيە جانە سمارتفون وندىرىسىنە قاجەتتى فتورلى پوليميد، گيدروفتورلى قىشقىلدى ەكسپورتتاۋ كۇردەلەنە تۇسپەك. بۇل سالا بويىنشا جاپوندىق كومپانيالار ليسەنزيا تالاپ ەتەتىن بولادى.
ۇدەرىس الىس- بەرىسكە ايتارلىقتاي كەدەرگى كەلتىرەتىنى ءسوزسىز. سوندىقتان بولسا كەرەك، جاپونيانىڭ بۇگىنگى قادامىن رەسمي سەۋل قاتاڭ سىنعا الدى. «شەشىمنىڭ ساياسي استارى بارىن ايتىپ، مىندەتتى تۇردە قارسى جاۋاپ قاتامىز»، - دەيدى وڭتۇستىك كورەيانىڭ پرەزيدەنتى مۋن چجە ين.
مۋن چجە ين، وڭتۇستىك كورەيا پرەزيدەنتى:
- جاپونيانىڭ بۇل شەشىمى ورىنسىز بولدى. وڭتۇستىك كورەيانى «اق تىزىمنەن» شىعارىپ، وزدەرىنىڭ نيەتتەرىن ءبىلدىردى. ءبىزدىڭ تاراپ ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن ءتۇرلى ديپلوماتيالىق كەڭەستەر مەن ديالوگتار ۇيىمداستىرىپ كەلگەن ەدى. ەندىگى قادامدارى جاعدايدى ۋشىقتىرا تۇسەرى انىق. ارينە، جاۋاپكەرشىلىك جاپونيا ۇكىمەتىندە بولادى. ال، ءبىز بۇل شەكتەۋگە تيىسىنشە، قاتاڭ جاۋاپ قاتاتىن بولامىز.
سەۋلدىڭ پىكىرىنشە، توكيو ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى ويلاعاننان ەمەس، تاريحي ەرەگىس ءۇشىن بارىپ وتىر. وسى جولدا ساۋدانى قارۋعا اينالدىرعان. ەسكە سالا كەتەيىك، ەكى ەل اراسىنداعى قىم- قيعاش تەكەتىرەس وتكەن عاسىردىڭ باسىنان بەرى جالعاسىپ كەلەدى. ول ۋاقىتتا جاپوندىقتار كورەي تۇبەگىن جاۋلاپ الىپ، حالقىن جۇمىسقا جەككەن.
وتكەن جىلى كورەي رەسپۋبليكاسىنىڭ جوعارعى سوتى «ەڭبەك قۇلدىعىنا» قاتىستى شەشىم شىعارىپ، جاپونيادان وتەماقى تالاپ ەتتى. ال، رەسمي توكيو اسكەري ايۋاندىعى ءۇشىن 1965 -جىلى 800 ميلليون دوللار كولەمىندە وتەماقى تولەنگەنىن العا تارتقان. سەۋل ول قاراجاتتىڭ ءتيىستى ادامدارعا جەتپەگەنىن ايتىپ، جاپوندىق كومپانيالاردا قىزمەت ەتكەن ازاماتتاردىڭ ءارقايسىسىنا 89 مىڭ دوللار ءبولۋدى سۇرايدى. «توكيو بۇل تالاپتان باس تارتىپ قانا قويماي، ەكسپورتقا شەكتەۋ قويىپ ەرەگىسىپ وتىر»، - دەيدى كورەيالىق تاراپ.
بۇگىنگى جاپونيانىڭ وڭتۇستىك كورەيانى «اق تىزىمنەن» شىعارىپ تاستاۋى حالىقتىڭ دا نارازىلىعىن تۋدىردى. سەۋلدەگى جاپونيا ەلشىلىگىنىڭ الدىندا بەلسەندىلەر جينالعان. جاپونيا ەلشىلىگى الدىندا كورەيا حالىق پارتياسى نارازىلىق شەرۋىن وتكىزدى. ولار جاپون پرەمەر- ءمينيسترى سيندزو ابەدان كورەي حالقىنان كەشىرىم سۇراۋدى جانە ونىڭ وتستاۆكاعا كەتۋىن تالاپ ەتتى.
اكسياعا قاتىسۋشىلار «سەۋل توكيومەن قۇپيا اسكەري اقپاراتپەن الماسۋدى توقتاتۋى كەرەك» دەيدى. ەكى ەل بۇل كەلىسىمگە ءۇش جىل بۇرىن سولتۇستىك كورەيانىڭ يادرولىق قارۋ جاساۋىنا بايلانىستى قول قويعان ەدى. بەلسەندىلەر سونداي- اق وزگە دە ازاماتتاردى ءار جەكسەنبى سايىن جاپونيا ەلشىلىگى الدىندا شەرۋ وتكىزۋگە شاقىردى.
چوي نا يەنگ، كورەيا حالىقتىق پارتياسىنىڭ وكىلى:
- ابە ۇكىمەتى وڭتۇستىك كورەيانى «اق تىزىمنەن» الىپ تاستاپ، بۇل ەلگە قارسى قوسىمشا ساۋدا شەكتەۋلەرىن ەنگىزىپ جاتىر. ءبىز بۇل جاي ەكسپورتقا قاتىستى ماسەلە ەمەس، جاپونيانىڭ كورەيانى جاۋلاپ العان كەزەڭىنە قايتا ورالۋ دەپ بىلەمىز. سوندىقتان ءبىز جاپونيا ۇكىمەتىننەن ءوز كىناسان مويىنداپ، باسقىنشىلىق جىلدارى كورەيالىقتارعا كورسەتكەن وزبىرلىعى ءۇشىن وتەماقى تولەۋدى جانە ەل ەكونوميكاسىن قالپىنا كەلتىرۋگە اتسالىسۋدى تالاپ ەتەمىز.
جاپون- كورەي جانجالىنا كورەيانىڭ قاراپايىم تۇرعىندارى قالاي قارايدى؟
ەكى ەل اراسىنداعى جانجالدىڭ شيرىعىپ تۇرعانى انىق سەزىلەدى. مىسالى، جاپوندىق سىرا ءۇشىن دۇكەندەر جەڭىلدىك جاسامايتىن بولدى. جاپوندىق تاۋارلارعا قارسى اكسياعا ءىرى جانە شاعىن ماركەتتەر دە قوسىلدى. جاپون مەيرامحانالارىنا كەلۋشىلەر ازايدى. ءتىپتى جاپوندىق اۆتوموبيلدەرگە قارسى اكسيا باستالدى. كۇنشىعىس ەلىندە شىققان كولىكتەرگە بەلگىسىز بىرەۋلەر شىرىگەن كوكونىس لاقتىرىپ، سىزىپ كەتكەن. سونداي- اق وڭتۇستىك كورەيالىق پۋسان مەن جاپوندىق ساپپورو اراسىندا اۋە قاتىناسى سيرەدى.
قىركۇيەكتىڭ ۇشىنەن باستار Korean Air اۆياكومپانياسى وسى باعىتتاعى اۋە رەيسىن مۇلدە توقتاتادى. رەسمي مالىمەت بويىنشا شىلدەنىڭ ورتاسىنان بەرى جاپونياعا باراتىن جولاۋشىلار سانى 13 پايىزعا كەمىگەن. ەكى ەلدىڭ تەكەتىرەسىنە الەم الاڭداۋشىلىق بىلدىرە باستادى. سەبەبى شەكتەۋ قويىلعان شيكىزاتتاردى وڭتۇستىك كورەيا چيپ وندىرىسىندە قولدانادى. بۇل دەگەنىڭىز، ەكسپورتتىڭ تورتتەن ءبىر بولىگى دەگەن ءسوز. ياعني، ءوندىرىستىڭ % 30- ءىن قىسقارىپ، كورەيانىڭ جالپى ىشكى ءونىمى % 2,2- كە تومەندەيدى. ەكونوميكالىق زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ اقپارى وسىنداي.
فيل ليەۆي، ساراپشى:
- بۇل شىنىندا وتە قاۋىپتى ماسەلە دەر ەدىم. جاپونيا سىندى مەملەكەتتەر ساۋدا سالاسىنا بوگەت قويۋى، ەكونوميكاعا تىكەلەي اسەر ەتەدى. تاۋارلاردىڭ باعاسى قىمباتتاۋى مۇمكىن. ال چيپكە قاتىستى ايتاتىن بولساق، وڭتۇستىك كورەيا ازىرگە شيكىزات تاپشىلىعىن سەزىنىپ وتىرعان جوق. سەبەبى قويماداعى تاۋارلارىن پايدالانىپ جاتىر. ءبىراق ءبىر- ەكى ايدان سوڭ ءتىپتى ساۋدا گيگانتتارى Samsung جانە SK Hynix- ءتىڭ دە قورى تۇگەسىلەتىنى انىق. ارينە، باسقا سەرىكتەستەر تابۋعا بولادى. ءبىراق ول ۋاقىتتى الادى.
وڭتۇستىك كورەيا سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى جاپونيا ەلشىسى ياسۋماسۋ ناگمينەنى شاقىرتىپ، ەلدىڭ نارازى ەكەنىن جەتكىزگەن. سونداي- اق كورەيا جاپونيانى ەندى سەرىكتەس ەل رەتىندە قابىلداي المايتىندىعىن ايتقان. بۇل ساۋدا سوعىسى شيرىعا بەرسە، كۇنشىعىستاعى ەكى ەل عانا ەمەس، ولارمەن سەرىكتەس وزگە مەملەكەتتەرگە دە سالقىنىن تيگىزەتىن سىڭايلى.