بۇل ماسەلەنى راسۋل عامزاتوۆ ەكەۋى م. گورباچەۆتىڭ الدىنا دا قويادى - م. شاحانوۆتىڭ ءومىرى جايلى ەسسەدەن

استانا. قازاقپارات - «ءشاي ۇستىندەگى اڭگىمە» دەپ اتالاتىن ايگىلى اقىن مۇحتار شاحانوۆتىڭ ءومىرى جايلى ەسسەمىزدى ونان ارى جالعاستىرامىز.

ايتا كەتۋ كەرەك، بۇل ەسسەنىڭ اۆتورى قۇديار ءبىلال سوڭعى ون جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى مۇحاڭمەن بىرگە « جالىن» جۋرنالىندا قىزمەت ىستەپ كەلە جاتقان جۋرناليست، جازۋشى.

ءشاي ۇستىندەگى اڭگىمە-126
 مۇحاڭ ءشاي ۇستىندە ورىسشا ارالاستىرىپ سويلەگەن ادامعا مىندەتتى تۇردە ەسكەرتۋ جاسايدى. ونداي كەزدە بىردەن: «ورىسشا جاقسى سويلەيدى ەكەنسىز» دەپ قويادى. مۇنداي ەسكەرتۋ كەيدە كوشەدە كەزدەيسوق امانداسقان ادامدارعا دا جاسالادى.

بىردە سەرۋەندەپ جۇرگەن كەزىمىزدە كىشكەنتاي بالاسىمەن ورىسشا تىلدەسىپ جاتقان جىگىت اعاسىنا دا وسىلايشا ەسكەرتۋ جاسادى. كوپ ادام مۇحاڭ ەسكەرتپەسىنە تۇسىنىستىك تانىتىپ، كەشىرىم سۇراپ جاتادى. كەيبىرەۋلەر زاماندى، قوعامدى كىنالايدى. شەكەسى تىرىساتىندار دا بار. ءبىراق مۇحاڭ قالاي بولعاندا دا ورىس تىلدىلەر قاسىنان ءبىر ەسكەرتۋ جاساماي وتپەيدى. ءوز باسىم سوعان قانشا رەت كۋا بولىپ جۇرسەم دە ەشكىمگە ەسكەرتۋ جاساپ كورمەپپىن. بىلەمىن، ءسىز دە جاسامايسىز. سەبەبى... ءيا. ءبىز م. شاحانوۆ ەمەسپىز.
مۇحاڭ ەلشىلىكتەن ورالا سالىسىمەن ءتىل ماسەلەسىندە بىردەن بەلسەندىلىك تانىتتى. ال ونىسىن بيلىك تە، تىلگە «قىزمەت ەتىپ جۇرگەن» كەي اعالارى دا ۇناتا قويعان جوق. سوندىقتان دا قوعام بەلسەندىلەرى اراسىندا: «ءبىز قازاق ءتىلى ماسەلەسىمەن اينالىسىپ جۇرگەندە م. شاحانوۆ قايدا ءجۇردى؟!» دەگەن اڭگىمە ورىستەي باستادى. بۇنداي اڭگىمەنى اسىرەسە «قازاق ءتىلى» قوعامى توڭىرەگىندەگىلەر جيىرەك ايتىپ ءجۇردى. سوعان وراي وسى قوعامدىق ۇيىمنىڭ باسشىلارىنىڭ ءبىرى اكادەميك ءومىرزاق ايتبايەۆ اعامىزبەن ءبىر-ەكى رەت شالكەم-شالىس كەلىپ تە قالدىق. مەن ءتىپتى «شىرىلداۋىن شاحانوۆ شىرىلدايدى، ال ايلىعىن ايتبايەۆ الادى» دەگەن ماقالا دا جازدىم.

الايدا ءومىرزاق كوكەمىز كەزىندە ءا. قايداروۆ جەتەكشىلىك ەتكەن «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ جۇمىسىن العا شىعارىپ، «ول كەزدە شاحانوۆ ەلدە جوق ەدى» دەگەندى ارا-كىدىك ءالى كۇنگە دەيىن قايتالاۋمەن كەلەدى. ال مۇحاڭ بولسا قازاق ءتىلىن ءوزىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىل جاساعانىن ايتۋدان جالىققان ەمەس. الداعى ءشاي اڭگىمەسىندە ول ماسەلەنى دە كەزەگىمەن تىلگە تيەك ەتەرمىز. ءبىراق بۇل تۇرعىدا وعان دەيىن دە ايتىلار ءبىر ماسەلە بار.  
م. شاحانوۆتىڭ 1989 -جىلى كرەملدە سويلەگەن ايگىلى ءسوزىن ءبارىمىز دە جاقسى بىلەمىز. الايدا ول ءسوزدى تەك جەلتوقسان وقيعاسىنا بايلانىستى ايتتى دەپ قابىلدايمىز. شىنتۋايتىنا كەلگەندە سول ءسوز سوڭىندا مۇحاڭ وداقتاس رەسپۋبليكالار مەن اۆتونوميالىق ەلدەرگە دەيىن انا تىلدەرىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسىن الۋ ماسەلەسىن كوتەرەدى. كەيىن بۇل ماسەلەنى راسۋل عامزاتوۆ ەكەۋى م. گورباچەۆتىڭ الدىنا دا قويادى. م. گورباچەۆتىڭ بەتى بەرى قاراعاننان كەيىن بارىپ جەكەلەگەن رەسپۋبليكالار وزدەرىنىڭ ۇلتتىق تىلدەرىنە مەملەكەتتىك مارتەبە دارەجەسىن بەرە باستايدى. تەك ءبىزدىڭ بيلىك قانا قازاق تىلىنە جەكە دارا مەملەكەتتىك ءتىل دارەجەسىن بەرۋگە تاۋەكەل ەتە المايدى. سول بويكۇيەزدىك سالدارىنان حالىق قالاۋلىلارى ورىس ءتىلىن دە «مەملەكەتتىك ءتىل» دەپ جاريالايدى. مىنە وسى كەزدە م. شاحانوۆ بوي كورسەتەدى.

 جالعاسى بار