مەملەكەتتىك «نۇرلى جول» جوباسى قالاي جۇزەگە اسىپ جاتىر
كەيىننەن ۇكىمەت باسشىسى باقىتجان ساعىنتايەۆ جاڭارتىلعان باعدارلامانىڭ ورىندالۋىن تاپسىرىپ، ۆيتسە-پرەمەر اسقار مامينگە جوبالاردى قاتاڭ باقىلاۋدى ۇستاۋدى سۇراعان ەدى.
بۇل دا باعدارلامانىڭ ەل دامۋى ءۇشىن ماڭىزىن بىلدىرسە كەرەك.
جالپى العاندا «نۇرلى جول» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋعا 2018 -جىلى بارلىق قارجىلاندىرۋ كوزدەرىنەن 829,5 ميلليارد تەڭگە قارالعان ەكەن. قوماقتى قارجىنىڭ قايتارىمى دا ەل يگىلىگىنەن كورىنىس تابۋى ءتيىس. سوندىقتان «نۇرلى جول» باعدارلاماسىنىڭ بارىسى تۋرالى ءسوز قوزعاعاندى ءجون ساناعان ەدىك.
قانداي جوبالار قولعا الىندى؟
«نۇرلى جول» باعدارلاماسى اياسىندا جالپى ۇزىندىعى 4,5 شاقىرىمدى قۇرايتىن 15 جوبانى جۇزەگە اسىرۋ جوسپارلانعان. مەملەكەت باسشىسى اتاپ وتكەنىندەي، بۇل ءبىرىنشى كەزەكتە استانانى رەسپۋبليكانىڭ وڭىرلەر ورتالىعىمەن بايلانىستىراتىن كولىك ينفراقۇرىلىمىن قۇرۋدى قاراستىرادى.
ياعني، ينفراقۇرىلىمدىق قاڭقا استانامەن جانە ماكرووڭىرلەردى ماگيسترالدى اۆتوموبيل، تەمىرجول جانە اۋە جولدارىمەن شۇعىلا قاعيداتى بويىنشا ءوزارا بايلانىستىرادى. بۇل جوبالارعا ورتالىق- وڭتۇستىك، ورتالىق- شىعىس، ورتالىق- باتىس، ورتالىق- سولتۇستىك دالىزدەرى جاتادى. بۇدان بولەك، حالىقارالىق دالىزدەر مەن شەكارا ماڭى باعىتتارى دا باسىمدىق بەرىلگەن جوبالار قاتارىنا جاتقىزىلعان.
اتاپ ايتقاندا، الماتى - وسكەمەن، ءۇشارال - دوستىق، بەينەۋ - اقجىگىت، قالباتاۋ - مايقاپشاعاي، ورال - رەسەي شەكاراسىنداعى كامەنكا باعىتتارى جاندانا تۇسەتىن بولادى. بۇگىنگى كەزەڭدە وسى جوبالاردىڭ بارلىعىندا دەرلىك ءتيىستى ءىس- شارالار قولعا الىنعان، ياعني قۇرىلىس جۇمىستارى بارلىق جوبالاردا باستالدى.
جوبالاردان تيىمدىلىك قالاي؟
ەلباسى ءبىر سوزىندە «جول - شىن مانىندە ءومىردىڭ وزەگى، باقۋاتتىلىقتىڭ قاينار كوزى» دەگەن بولاتىن. «نۇرلى جول» باعدارلاماسىنىڭ جوعارىدا اتالعان جوبالارى بويىنشا قۇرىلىس جۇمىستارىن اياقتاۋ - جولداعى تىرشىلىكتى جانداندىرادى.
اتاپ ايتقاندا، اۆتوكولىك جولدارى جوعارى ساناتقا اۋىسىپ، وندا ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە جولداعى قاۋىپسىزدىك قامتىلادى، ەكىنشىدەن، وتكىزۋ قابىلەتى ارتا تۇسەدى. جايلى جولدارمەن كولىك اعىنىنىڭ ارتا ءتۇسۋى - بۇل ەل ەكونوميكاسىنىڭ سەرپىنىن دە ۇلعايتپاق.
ايتا كەتەرلىگى، «نۇرلى جول» باعدارلاماسى اياسىنداعى جوبالاردى قارجىلاندىرۋ رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت پەن سىرتتان زايم تارتۋ ەسەبىنەن جۇرگىزىلۋدە. بيۋدجەتكە سالماق تۇسىرمەۋ، سونىمەن قاتار، اۆتوجولداردى ۇستاپ تۇرۋدىڭ ءوزىن-ءوزى اقتاۋىن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسى دە وزەكتى. وسىعان بايلانىستى اقىلى جولداردى قولدانىسقا ەنگىزۋ جۇمىستارى دا اتقارىلۋدا.
اتاپ ايتقاندا، «استانا- تەمىرتاۋ»، «الماتى- قاپشاعاي»، «الماتى- قورعاس» اقىلى جول ۋچاسكەلەرىندە اقىلى جۇيەنى ىسكە قوسۋ جۇمىستارى اتقارىلىپ جاتىر. بۇل جولداردىڭ جالپى ۇزاقتىعى 471 شاقىرىمدى قۇرايدى.
بۇدان بولەك، «باتىس ەۋروپا- باتىس قىتاي» حالىقارالىق كولىك ءدالىزى بويىنشا دا جالپى ۇزىندىعى 5,5 مىڭ شاقىرىمدى قۇرايتىن 13 جول ۋچاسكەسىنە اقىلى جۇيەنى قوسۋ قاراستىرىلعان. بۇنداعى جۇمىستار نەگىزىنەن مەملەكەتتىك- جەكەشەلىك ارىپتەستىك تەتىگى ارقىلى نەمەسە قارجىلاندىرۋدىڭ باسقا كوزدەرىن تارتا وتىرىپ جۇرگىزىلەتىن بولادى.
جولداعى جايلىلىق قالاي بولادى؟
وسىنداي قارقىنمەن قازاقستاندا 2020 -جىلعا قاراي اقىلى اۆتوجولداردىڭ كورسەتكىشىن 6,7 مىڭ شاقىرىمعا، ال 2025 -جىلعا قاراي 11,7 مىڭ شاقىرىمعا جەتكىزۋ كوزدەلەدى. جوسپارعا سۇيەنسەك، اقىلى اۆتوجولداردان تۇسەتىن قاراجات جىلىنا شامامەن 40 ميلليارد تەڭگەنى قۇرايدى ەكەن. ەندەشە، ەسەپشىلەردىڭ پىكىرىنشە، وسى قاراجاتقا الگىندەي ساپالى جولداردى ۇستاپ تۇرۋمەن قاتار، باسقا دا رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار تەگىن جولداردىڭ جاعدايىن باقىلاپ، ساپاسىن ارتتىرۋعا دا بولادى.
توقتالا كەتەتىن تاعى ءبىر ماسەلە اۆتوجولداردى جاڭعىرتۋ، ساپاسىن كوتەرىپ، جوندەۋ جۇمىستارىنان بولەك جولداعى قىزمەت كورسەت ينفراقۇرىلىمدارىن جاقسارتۋ دا نازاردا. رەسمي مالىمەتتەرگە قاراعاندا، بۇگىنگى كۇنى رەسپۋبليكا بويىنشا جولداعى قىزمەت كورسەتۋدىڭ 1859 نىسانى ىستەپ تۇر ەكەن.
بۇلار نەگىزىنەن ماي قۇيۋ بەكەتتەرى، ساۋدا جانە تاماقتانۋ ورىندارى. البەتتە بۇلاردىڭ ءبارى جوعارى دەڭگەيدە قىزمەت كورسەتەدى دەپ ايتۋعا ەرتەرەك. دەگەنمەن، جولداعى وسى نىسانداردىڭ 779 ى نەمەسە %42 ى ۇلتتىق ستاندارتتارعا ساي بولىپ تابىلادى. ونداي ورىنداردا 25 مىڭ ادام جۇمىس ىستەپ، كاسىبىن دوڭگەلەتىپ وتىر.
رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار جولداردى جولدا قىزمەت كورسەتۋ نىساندارىمەن تولىق قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن 2018 -جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن تيپتىك جوبالار ازىرلەنەدى. ال مەيلىنشە قاجەت ەتىلەتىن ۋچاسكەلەرگە دەمالىس الاڭدارى، تاماقتانۋ ورىندارىمەن قوسا، جولدا كورسەتىلەتىن قىزمەتتىڭ بارلىق تۇرلەرى ۇسىنىلاتىن بولادى.
بىزگە بەرىلگەن مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، بيىلدىڭ وزىندە KazWay كومپانياسىنىڭ 68 سەرۆيستىك پاۆيلونىن ورناتۋ جوسپارلانعان. «استانا- تەمىرتاۋ»، «استانا- شۋچينسك»، «بۋراباي دەمالىس ايماعى جولدارى»، «استانا قالاسىن اينالىپ ءوتۋ» ۋچاسكەلەرىندە ءقازىردىڭ وزىندە بۇنداي سەرۆيستىك پاۆيلون جۇمىس ىستەيدى.
جولاۋشىلاردىڭ جايلى ساپارى ءۇشىن جولدا قىزمەت كورسەتەتىن 200 وبەكتىگە كارتوگرافيالىق اقپاراتتاردى ۇسىناتىن Google Maps جانە ياندەكس كارتا سەرۆيستەرى ەنگىزىلگەن. ونداعى كارتوگرافيالىق اقپاراتتاردى قازىردىڭ وزىندە پايدالانۋشىلار 1,5 ميلليون رەت قاراعان ەكەن. تۇيىندەي ايتقاندا، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار جولداردا بۇل باعىتتاعى ۇلتتىق ستاندارتتارعا ساي كەلەتىن، قىزمەت كورسەتۋ جۇمىستارى جالعاسىپ، ودان سايىن كەڭەيە تۇسپەك.
ماسەلەن، IRU اۆتوكولىك حالىقارالىق وداعىنىڭ Transpark كارتاسىن ەنگىزۋ جوسپارلانادى. بۇدان بولەك، قازىرگى كۇنى جولداعى سەرۆيستىك نىساندار بويىنشا كورسەتىلەتىن قىزمەتتەر تۋرالى اقپاراتتى تولىقتىرۋ باعىتىندا جۇمىستار دا اتقارىلۋدا.
ايتا كەتەرلىگى، 2018 -جىلى KazWay موبيلدىك قوسىمشاسى جاسالعان بولاتىن. ول قوسىمشاعا جولداعى سەرۆيستىڭ بارلىق نىساندارى، ناقتىراق ايتقاندا ەلدى مەكەندەر، رەسپۋبليكالىق ماڭىزدى جولداردا ورنالاسقان جەدەل جاردەم پۋنكتتەرى كورسەتىلگەن. بۇل قوسىمشالاردى iOS جانە Android پلاتفورمالارىنان كوشىرىپ الۋعا بولادى.