كىلەم توقىپ سال اۋرۋىنان جازىلعاندار بار - قولونەر شەبەرى

قىزىلوردا. قازاقپارات - قىزىلوردا وبلىسى سىرداريا اۋدانىنا قاراستى ايدارلى اۋىلىندا تۇراتىن قولونەر شەبەرى روزا ءالباتىروۆا كىلەم توقۋ ارقىلى ادام دەنساۋلىعىن جاقسارتۋعا بولاتىنىن ايتادى.

وعان كوزىن ايقىن جەتكىزدى. اۋىلدا ءوزى جەتەكشىلىك ەتەتىن ۇيىرمەگە قاتىساتىن سال اۋرۋىنا شالدىققان ءبىر بويجەتكەننىڭ قازىر جاعدايى جاقسارا باستاعان. بويجەتكەننىڭ بۇرىن ەشتەڭەگە ىلىكپەيتىن قولى كىلەم توقۋ ىسىنە جاتتىعىپ كەلەدى. قازاقپارات ءتىلشىسى قولونەر شەبەرى روزا ءالباتىروۆانىڭ كىلەم توقۋ بارىسىنداعى تىنىس- تىرشىلىگىنە قانىعىپ، ول جاساعان بۇيىمدارمەن تانىسىپ كوردى.

قوي ءجۇنى - دەنساۋلىققا پايدالى

قولونەر شەبەرى قوي ءجۇنىنىڭ ادام دەنساۋلىعىنا پايداسى وراسان ەكەنىن ايتادى. دەگەنمەن ونى قازىرگى ادامدار كوپ تۇسىنە بەرمەيدى. سينتەتيكالىق دۇنيەلەرگە اۋەستەنىپ بارادى.

«ءوز ءىسىمدى جۇرگىزۋ بارىسىندا كوزىم جەتكەن نارسە - قوي جۇنىنەن جاسالعان دۇنيەلەردىڭ ادام دەنساۋلىعىنا پايدالى ەكەندىگى. بۇرىنعى جىلداردا ادامداردا ريەۆماتيزم سەكىلدى اۋرۋلار مۇلدەم جوق بولاتىن. قازىر ول ەكىنىڭ بىرىندە بار. سەبەبى، ءبىز ساپاسى جوعارى ءوز ءونىمىمىزدى پايدالانۋعا ءمان بەرمەيتىن بولدىق. ماسەلەن، ءبىر تال قوي ءجۇنى قانشاما ميكروبتى بويىنا جۇتادى. ال سينتەتيكالىق پالاستار مەن كىلەمدەر ونى سىرتقا تەۋىپ جاتادى. سوندىقتان ونى ءوز ومىرىمىزدە پايدالانۋعا ءمان بەرگەنىمىز دۇرىس بولادى»، - دەدى روزا ءالباتىروۆا.

اۋىلدا ءوزى ۇيىمداستىرعان ۇيىرمەگە كەلەتىن شاكىرتتەرى از ەمەس. ولاردىڭ قاتارىندا 22 جاستاعى ايدانا سەيىتسۇلتان قىزى دا بار. بۇرىن قولى يكەمگە كەلە قويمايتىن ول بۇگىندە جاعدايى جاقسارىپ كىلەم توقۋعا ابدەن ماشىقتانىپ العان. دۇنيەگە كەلگەن ساتىنەن سال اۋرۋىمەن سىرقاتتانىپ جۇرگەن ايدانا وسىلايشا دەنساۋلىعىن جاقسارتىپ، ەكىنشى جاعىنان ۇلتتىق ونەردىڭ قىر- سىرىنا قانىعىپ كەلەدى.

قازاق كىلەمىنىڭ باعاسى نەگە قىمبات ؟

«كىلەم توقۋ كۇنى كەشەگە دەيىن ءاربىر ۇيدە جاسالىپ جاتاتىن. تەحنيكا مەن عىلىم دامىعان سايىن ول تىرشىلىكتەن جەرگىلىكتى جۇرتشىلىق تا قول ۇزە باستادى. قالاداعى تۇرعىندار تۇگىلى اۋىلداعى قىز- كەلىنشەكتەر دە كىلەم توقۋدان دا شەت قالىپ بارادى. باستى سەبەپ - بويىمىزدى ەرىنشەكتىك جايلاي ءتۇستى. قازىر ىزدەگەن دۇنيەنى بازاردان تاۋىپ الۋعا ابدەن بولادى. اۋىلداعى اقجاۋلىقتىلار ءجۇن ءتۇتىپ، ءجىپ يىرۋگە ەرىنەتىن بولدى»، - دەدى روزا ءالباتىروۆا اعىنان جارىلىپ.

سوندىقتان قازىر كىلەم باعاسى وتە قىمبات. بۇرىن ەكى ءۇيدىڭ بىرىندە كىلەم توقىلىپ جاتاتىن. ونىڭ ءوزى تويدان كەم بولمايتىن ەدى. مال سويىلىپ ەت اسىلاتىن. قولونەر شەبەرى بۇل ءداستۇردىڭ اعايىن اراسىن جاقىنداتۋدا كوپ سەپتىگىن تيگىزگەنىن ايتادى. قولونەر شەبەرى توقىعان كىلەمدەردىڭ اراسىندا ەڭ قىمباتى - 400 مىڭ تەڭگە تۇرادى. ول قاراساڭ كوزدىڭ جاۋىن الادى. بۇدان بۇرىن دا مۇنداي تالاي دۇنيەلەر ءوز تۇتىنۋشىسىن تاپتى.

«ۇلتتىق ونەردى ۇلىقتاۋ - ءبىزدىڭ باستى پارىزىمىز. مەن شاكىرت باۋلۋعا كوڭىل اۋدارىپ كەلەمىن. قازىر 30-عا تارتا شاكىرتىم بار. ولاردىڭ ۇلتتىق ونەردى ۇيرەنۋگە دەگەن قۇلشىنىسى مەنى قىزىقتىرادى»، - دەدى ول.

ءوزى كىلەم توقۋ ءىسىن اناسىنان ۇيرەنگەن. اناسى كىلەم توقىلاتىن ۇيلەرگە دە ەرتىپ الىپ باراتىن. بۇل جۇمىس ادامنىڭ شىدامدىلىعىن، توزىمدىلىگىن، جاۋاپكەرشىلىگىن تەكسەرەدى. مۇنداي قاسيەتتەر بويىندا جوق ادامنىڭ كىلەمى دە ءساتتى شىعا بەرمەيدى. كەيبىر كىلەمدەر 1-2 اي بويى توقىلادى. وعان شىدامدىلىق تانىتقان شەبەر ءساتتى قولونەر بۇيىمىمەن جۇرتتى تاڭعالدىرا الادى.

وتكەن عاسىردىڭ 90- جىلدارىندا روزا ءالباتىروۆا جۇمىسسىز قالدى. 2001 -جىلى ءجىپ ءيىرۋ، كىلەم توقۋ جانە تىگىن تىگۋ ءىسى بويىنشا ۋچيليشەدە ءبىلىم الدى. سودان كەيىن ول تاعى ەكى قولونەر شەبەرىمەن بىرىگىپ تاپسىرىستار قابىلداي باستادى. تاپسىرىس بەرۋشىلەر قاتارى بىرتە- بىرتە كوبەيدى. ودان كەيىن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردا جوبالاردى قورعاۋعا مۇمكىندىك الدى. اتاعى كەڭگە جايىلا ءتۇستى. 2012 - جىلى ا ق ش مەملەكەتى ۇيىمداستىرعان USAID شاعىن بيزنەستى دامىتۋ ورتالىعىنان جوبا جەڭىپ الدى. قازىرگى تاڭدا قولونەر شەبەرى جاساپ جۇرگەن بۇيىمدارعا تاپسىرىس بەرۋشىلەر قاتارىندا رەسەي، قىتاي، انگليا، گونكونگ، قىرعىزستان سەكىلدى مەملەكەتتەر بار.

جاستاردىڭ قولونەرگە قىزىعۋشىلىعى ەرەكشە

ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا قازىر ەلگە كەڭىنەن تانىلا باستادى. اۋقىمدى جۇمىستاردى اتقارۋ ماقساتىندا ارنايى سەح اشتى. سونداي- اق، اۋىلدىق مادەنيەت ءۇيى جانىنان ۇيىرمە اشتى. وعان قوسا ارنايى ىزدەپ كەلگەن ازاماتتارعا دا اقىل- كەڭەس بەرىپ جاتادى.

«بىلتىر قىزىلوردا قالاسىنداعى «اتامەكەن» بالالار اۋىلىنىڭ قىزدارى مەن «جىلى جۇرەكتى جاستار» ەرىكتىلەر توبىنىڭ مۇشەلەرى ءبىزدىڭ سەحىمىزعا كەلىپ كەتتى. ولاردان دا باسقا ادامدار كەلىپ تۇرادى. ولار ءبىز جاساپ جاتقان بۇيىمدارعا جوعارى باعاسىن بەرىپ جاتادى.

روزا ءالباتىروۆا سان الۋان مادەني شارالارعا قاتىسىپ تۇرادى. جاقىندا قىزىلوردا قالاسىندا وتكەن قازاقى كىلەم توقيتىن شەبەرلەردى قولداۋ ماقساتىندا «Kilem Fest» كورمە- فەستيۆالىنە قاتىستى. وندا ءوز قولىنان شىققان دۇنيەلەرىن ەل نازارىنا ۇسىنا وتىرىپ، ءوزى سەكىلدى شەبەرلەرمەن تاجىريبە الماسىپ قايتتى.

«اتالمىش فەستيۆالدىڭ ۇيىمداستىرىلۋىن جوعارى باعالايمىن. وندا جاستار ۇلتتىق سالت- ءداستۇر جايىندا كوپتەگەن ماعلۇماتتارعا قانىقتى»، - دەدى ر. ءالباتىروۆا.

اۆتور: ءادىلجان ۇمبەت