جاركەن بودەش: جايىردان باسقا جاۋىم جوق

 استانا. قازاقپارات - قازاقتىڭ بەلگىلى اقىنى، قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى، حالىقارالىق «الاش» ادەبي سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى جاركەن بودەش ۇلىنىڭ قارا شاڭىراعىنا سالەم بەرە باردىق. اقىنمەن بۇگىنگى پوەزيا، ولەڭگە كەلىپ جاتقان جاستار جانە ءوزىنىڭ شىعارماشىلىعى تۋرالى از- كەم تىلدەسىپ قايتتىق.

عابيدەن مۇستافين قارتايعاندا تۇرەگەپ تۇرىپ قارىنداشپەن جازعان. بالزاك جازۋعا وتىرعاندا ۇنەمى كوفە ىشسە، نابوكوۆ جازعان شىعارماسىن ءوز قالاۋىنا قاراي پاراقتارىنىڭ ورنىن اۋىستىرىپ وتىرعان ەكەن. وسى سياقتى ءسىز دە شىعارماشىلىقپەن اينالىسقاندا بەلگىلى ءبىر ءتاسىل ۇستاناسىز با؟

 مەن جازايىن دەپ جازبايمىن. كەيدە ومىرىڭە، تاعدىرىڭا بايلانىستى اياق استىنان وي كەلەدى. كەيدە كولىكتە وتىرعان دا نە باسقا ءبىر جۇمىسپەن اينالىسىپ جاتقانىڭ دا ولەڭ كەلە قالادى. مەن سول كەزدە ونى ميىما توقي بەرەمىن. كەيىن ۇيگە كەلىپ قاعازعا ءتۇسىرىپ الامىن. 10 شۋماققا دەيىن ەسىمدە ساقتاي الامىن، ەگەر ولەڭ 10 شۋماقتان كوپ بولسا ءارى قاراي ەسىمدە قالمايدى. ال ۇيدە جۇرگەندە انا بولمەدە ءبىر- ەكى شۋماق، اسۇيدە ەكى- ءۇش شۋماق، مىنا بولمەدە ءۇش- ءتورت شۋماق قالادى. ابدەن بولدى- اۋ دەگەندە ۇيدەگى اپاڭ ونى جينايدى. مەندە ولەڭدى جازا سالىپ باسپاعا ۇسىنۋ دەگەن جوق. ونى تارتپاعا سالىپ قويامىن دا، ءبىر جەتى ۋاقىت وتكەننەن كەيىن قاراساڭ كەم- كەتىگى شىعا كەلەدى. كەيبىرەۋى جازىلعان كۇيىنشە قالادى. ەشقانداي وزگەرتۋ ەنگىزۋگە كەلمەيدى. «مىناۋىڭ مىقتى ەكەن» دەپ قويامىن ءوز- وزىمە. كەيبىرەۋىنىڭ ارتىق ايتىلىپ، كەم سوعىلعان جەرلەرىن تۇزەيمىن. ءسويتىپ ءوز- وزىمە رەداكسيا جاسايمىن. وزىمە- ءوزىم باستىقپىن، سىنشىمىن. بىرەۋلەر ايتادى: «جازۋ دەگەن وڭاي عوي. ۇيقاسسا بولدى ەمەس پە؟ » دەپ. ەسەنباي دۇيسەنبايەۆ دەگەن اعام بولدى. مارقۇم بوپ كەتتى. سول كىسى مەن تۋرالى ۇلكەن ماقالا جازدى. ماقالادا: «جاركەن جىراۋلىق پوەزيا مەن قازىرگى پوەزيانى جالعاستىرۋشى» دەدى. ءسويتىپ مەنى «جاركەن جىراۋ» اتاندىرىپ جىبەردى. مۇنى مەن ماقتانىش ءۇشىن ايتىپ وتىرعانىم جوق. جولداستارىمنىڭ ماعان دەگەن ىقىلاسىن جەتكىزىپ وتىرمىن. قايبىر جىلى وداقتا كەشىمدى وتكىزدىم. وسىلاي ۋاقىت دەگەن زاۋلاپ وتە بەرەدى ەكەن. ءبىر قاراسام، جەتپىس تورتكە دە كەلىپ قالىپپىز.

ۋاقىت مويىن بۇرعىزۋعا مۇرشا كەلتىرمەي زاۋلاپ بارادى دەيسىز. وسى جاسىڭىزدا ارتىڭىزعا بۇرىلىپ قاراساڭىز، كىمدەردى كورەسىز نەنى كورەسىز؟

 مەنى ءوزىڭ سەكىلدى جاقسى كورەتىن جاس اقىندار كوپ. سولاردىڭ ءبىرازىن وقيمىن. وقىعاندا ىزدەپ ءجۇرىپ ەمەس. گازەتكە باسىلعاندارىن كادىمگىدەي اشىپ وتىرىپ وقيمىن. قاراپ وتىرىپ: «مىناۋ مىنانداي جازاتىن، اناۋ انانداي جازاتىن اقىن ەكەن عوي» دەپ وي تۇيەمىن. ال جەكەلەگەن كەزدە «سەنەن مىقتى، سەنەن باسقا ەشكىم جوق» دەپ ءبولىپ- جارىپ ايتا المايمىن. ءبارى قاتارلاس، ۇزەڭگى قاعىستىرىپ شاۋىپ كەلەدى. ولار ماعان تۇلپارلاردىڭ جارىسى سياقتى ەلەستەيدى. سوعان سۇيسىنەمىن. پوەزيا سونىمەن داميدى. جاستاردىڭ جاقسى جاعى تەك قانا قازاق نە ورىس پوەزياسىنان عانا ەمەس، الەم پوەزياسىنان دا حابارى بار. جانە اۋدارمادان دا. ال كەيبىر جاس اقىنداردىڭ ولەڭىن وقىپ وتىرىپ وقىماعاندىعىن كورىپ قويامىن. ولەڭدە قۇلاشىن كەڭگە جايا الماي بەلگىلى ءبىر شەڭبەردە وزىمەن ءوزى اينالىپ قالادى. ءوز ويىنان ءوزى اسپاي قالادى. سەبەبى وقىعان- توقىعانى جوق.

ءبىر سۇقباتىڭىزدا "مەنىڭ بيىگىم - پوەزيا" دەپسىز. ءقازىر بالاڭ جىرلارىڭىزعا كوڭىلىڭىز تولا ما؟

كەيبىر ولەڭدەرىمدى كىتاپقا كىرگىزبەي الىپ قويعانمىن. ال سولاردىڭ ىشىندە امالسىزدان كىتاپقا ەنگىزگەن ولەڭدەرىم بولدى. ويتكەنى ولار مەن ويلاعانداي بالاڭ جىر ەمەس، سول كەزدە قۇدايدىڭ ءوزى اۋزىما سالعان سوزدەر ەكەن.

 تاۋەلسىزدىكتى مەيلىنشە جىرلادىڭىز. ءالى دە جىرلاپ كەلەسىز. سونىڭ ءبىر سەبەبى تۋعان جەرگە دەگەن ساعىنىش ەمەس پە؟

 قازاقتا: «وتاندى ءسۇيۋ تۋعان جەردەن باستالادى» دەگەن ءسوز بار. دۇرىس!!! وتاندى ءسۇيۋ كىندىك قانىڭ تامعان جەردەن باستالادى. سونى ساعىنعان كەزدە قازاقتىڭ ەرلىگى، وتكەن كەتكەنىنىڭ ءبارى ەسكە تۇسەدى. سوندىقتان ساعىنىش ءبارىن الىپ كەلەدى. پوەمانى دا، روماندى دا الىپ كەلەتىن ساعىنىش. ساعىنىشى جوق اقىن قالام ۇستاماسا دا بولادى. مەنىڭ تۇلا بويىم ساعىنىش. جايىرتاۋ دەگەن جەردە تۋدىم. ادامنىڭ جاسى ۇلعايعان سايىن تۋعان جەرىن قاتتى ساعىنا باستايدى ەكەن. سونداي كەزدەردە: «دەرتىنەن كەتتىم جاۋىر بوپ، جايىردان باسقا جاۋىم جوق»، -  دەپ جازدىم. وسىلاي دەسەم ونى بىرەۋلەر «جايىر جاۋىڭ با؟ » دەيدى. «قايداعى جاۋ، تىرناقشانىڭ ىشىندە ايتىلعان ءسوز ەمەس پە؟ » دەيمىن. تۋعان جەرىڭدى قاتتى ساعىنعاندا، ول سەنى كۇندىز كۇلكىڭنەن تۇندە ۇيقىڭنان ايىرادى ەكەن. ساعىنىپ ءتۇس كورەسىڭ، ساعىنىپ ولەڭ جازاسىڭ. مەنى اقىن ەتكەن تۋعان جەرىم. سونىڭ اۋاسى، توپىراعى.

 وتكەن عاسىردىڭ الپىسىنشى جىلدارىنىڭ سوڭىندا قىتاي شەكاراسىن كەسىپ وتكەن زيالى قاۋىمنىڭ ءبىرىسىز. شەكارادان وتەردەگى ءبىر قۋانىش پەن ءبىر قورقىنىشىڭىزدى ايتىپ بەرسەڭىز.

قىتايدا مادەنيەت ريەۆوليۋتسياسى دەگەن بولدى. قالام ۇستاعانداردى جاسى بولسىن، كارىسى بولسىن قاتتى قىستى. (سول كەزدەگى قىتايدىڭ ساياساتىن ايتىپ وتىرمىن) . ولار نە ىستەۋ كەرەك؟ نە ءولىپ، نە جانىن ساقتاۋ ءۇشىن قونىس اۋدارۋ كەرەك بولدى. سودان شاماسى جەتكەندەر جان- جاققا كەتە باستادى. مىسالى، ءبىز ۇلكەن كوش كەزىندە ءوتىپ كەتتىك. جاعدا باستاعان، قابدەش باستاعان كوش ەشقايدا بۇرىلماي جەتىسۋعا كەلىپ ورنالاستى. سودان جان- جاققا تارالدى. بوس ورىندى تولتىردى. باياعىدا اتا- بابامىز نەگە ەكى- ۇشتەن ايەل الا بەرەدى ەكەن دەسەك، جەردى كەڭەيتۋ ءۇشىن بالانى كوبەيتۋ كەرەك ەكەن عوي. ايەل مەن ەر اراسىنداعى ماحاببات تا تۋعان جەرگە، وتانعا بايلانىستى بولادى ەكەن. جاباق دەيتىن كىسى بۇرىن وسى جاقتان شىنجاڭعا وتكەن ەكەن. كەيىن بەرى قاراي ءبىراز اقىن- جازۋشىلاردى باستاپ ءوتتى. مەن جاس ەدىم، جىپتىكتەي بوپ سول كىسىنىڭ اتىنا مىنگەسىپ كەلدىم.

 جاڭا مادەنيەت ريەۆوليۋتسياسى بولدى دەدىڭىز عوي. سوندا ءسىزدىڭ شەكارانى كەسىپ وتۋىڭىزگە اقىندىعىڭىز سەبەپ بولدى ما؟

جو، اقىندىقتان بۇرىن تاعدىر عوي. اركىمنىڭ ءوز تاعدىرى بولادى. ەگەر مەنىڭ ولەڭىم باسقا اقىندارعا ۇقساماي جاتسا تاعدىردىڭ ۇقساماۋىنان دەپ ءبىل. سودان كەيىن مەنىڭ تۋعان اكەم قىزىر دەگەن كىسى. ونىڭ تۋعان اعاسى بودەش دەيتىن كىسى بولعان. مەن تۋعاندا سول كىسىنىڭ قوينىنا ساپ بەرگەن ەكەن. سولاي جاركەن بودەش اتانىپ كەتتىم. تۋعان اكەم مەكتەپتىڭ عىلىمي ءمۇدىرى. وقىماعان كىتابى جوق. سول كىسىنىڭ قاسىندا قالقيىپ وتىرىپ ولەڭنىڭ نە ەكەنىن، جىراۋلىقتىڭ نە ەكەنىن ءبىلدىم.

 جاڭا ءسوز باسىندا «ءبىرىنشى پەسامدى قازاقتىڭ باتىر ۇلى باۋىرجان مومىش ۇلىنا ارنادىم» دەپ ايتىپ ءوتتىڭىز. كوپ قالامگەرلەر ءتىسىمىز باتپايدى، دراماتۋرگيا قيىن جانر دەپ جاتادى. ءسىزدىڭ دراماتۋرگياعا كەلۋىڭىز قالاي بولدى؟

مەن نەگىزى باۋىرجان مومىش ۇلىنا پوەما ارناپ جازباقشى بولدىم. جازىلىپ بولعاننان كەيىن قاراسام، ول دراما بولىپ شىعىپتى. جىراۋلىق پوەزيا ايتىپ- ايتىپ كەلىپ قارا سوزگە ءتۇسىپ كەتەدى ەمەس پە؟ مەن سول تاسىلمەن جازعان ەدىم. پوەمام اقىر- اياعى دراماعا اينالىپ كەتىپتى. مۇنىڭ جازىلۋ سەبەبى سولاي بولدى. سوسىن بايگەگە قاتىستىم. بارىپ جۇلدەمدى الدىم. سول جەردىڭ قۇرمەتتى ازاماتى اتاندىم دەگەندەي.. . سودان سوڭ باتىر باۋىرجانعا ارناعان ەكىنشى شىعارمامدى پوەما ەتىپ جازدىم.

Massaget.kz