باس سۋديا ارتىق جۇمىستان ارىلۋدى ۇسىندى

استانا. قازاقپارات - ق ر جوعارى سوت ءتوراعاسى جاقىپ اسانوۆ ارتىق جۇمىستى قىسقارتىپ، سوتتارعا تەك پروكۋراتۋرا ارقىلى عانا جۇگىنۋدى ۇسىنىپ وتىر، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.

باس سۋديانىڭ ايتۋىنشا، بۇگىندە بيزنەستى باسقارۋ تەحنولوگيالارىن مەملەكەتتىك ورگاندارعا ەنگىزۋگە ابدەن بولادى. ءسويتىپ، جۇمىستىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بار.

ماسەلەن، ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق جانە دامۋ ۇيىمىنا مۇشە ەلدەردە «New Public Management» پاراديگماسى 80- جىلدارى ەنگىزىلدى.

«برايان ترەيسي توپ مەنەدجەرلەر اراسىنداعى ءبىر ساۋالنامانىڭ ناتيجەسىن جاريالادى. وندا ءبىر عانا سۇراق بولدى. تابىستى جۇمىستىڭ باستى قۇپياسى نەدە؟ بارلىعى بىردەي جاۋاپ بەردى. تابىستى جۇمىستىڭ قۇپياسى - ناقتى ءارى ناتيجەسى بار ونىمدەرگە باسىمدىق بەرۋ. سول سياقتى تانىمال ستيۆ دجوبس 1996 -جىلى «Apple» كومپانياسىنا قايتىپ كەلگەندە، ەڭ الدىمەن، قاجەتسىز ونىمدەردىڭ 70 پروتسەنتىن قىسقارتىپ تاستادى. ءسويتىپ، قالعان 30 پروتسەنتكە كۇش سالدى. سونىڭ ناتيجەسىندە برەندكە اينالعان ونىمدەر شىقتى. سول كەزدە ستيۆ دجوبستىڭ ايتقان ءبىر ءسوزى بار، «سىزدەر دارىندى مامانسىزدار، بوس نارسەگە ۋاقىت كەتىرۋدىڭ قاجەتى جوق!». وسىدان كەيىن 4-اق ءونىمدى قالدىرىپ، سونىڭ نەگىزىندە جاھاندىق كومپانيا قۇرىپ الدى»، - دەدى ج. اسانوۆ.

وسى ورايدا جوعارعى سوت ءتوراعاسى تانىمال بيزنەس كەڭەسشى دجيم كوللينزدىڭ ءبىر ءسوزىن دە ەسكە الدى. امەريكاندىق جازۋشىنىڭ سوزىنە قاراعاندا، تابىستى كومپانيالار دەر كەزىندە قاجەتسىز نارسەدەن باس تارتا ءبىلدى. ال ونداي پروتسەستى «ەسكى- قۇسقى نارسەدەن قۇتىلۋ» دەپ اتايدى.

«ءبىز سوت جۇيەسىندە دە ارتىق جۇمىسپەن اينالىسامىز. سۋديالاردىڭ جۇكتەمەسى تىم كوپ. سوتقا كەز كەلگەن ماتەريالدى الا بەرەمىز. سوت تورەلىگىنە جاتا ما، جوق پا، وعان كوڭىل بولمەيمىز»، - دەپ اتاپ كورسەتتى ج. اسانوۆ.

باس سۋديانىڭ ايتۋىنشا، سۋديالار تەك داۋ-دامايلارى بار ىستەردى عانا قاراۋى قاجەت. ايتپەسە، بۇگىندە بارلىق ماتەريالداردىڭ 70 پروتسەنتىندە داۋ-داماي جوق، ياعني جاۋاپقا تارتىلاتىندار ارىز بەرۋشىلەردىڭ شاعىمىنا قارسىلىق بىلدىرمەيدى.

ماسەلەن، تۇرعىن ءۇي كوممۋنالدىق قارىزداردى وندىرۋگە قاتىستى ەشقانداي داۋ- داماي تۋىندامايدى. سەبەبى قارىز بولىپ قالعان ادام ءوز كىناسىن بىلەدى. ونداي ىستەردىڭ شەشىمى انىق. ال وعان سۋديالاردىڭ ءبىراز ۋاقىتى دا، كۇش- جىگەرى دە كەتەدى.

«ماسەلەن، استانا قالاسى سارىارقا اۋداندىق سوتىندا ءاربىر سۋديا كۇنىنە ءتورت ءىستى قارايدى. ءاربىر ءىس بويىنشا وتىرىس وتكىزۋ كەرەك. وعان قوسا، كەڭەسۋ بولمەسىندە وتىرىپ، ءتورت شەشىمدى جازىپ شىعۋ قاجەت. ءبىراق جۇمىس ونىمەن بىتپەيدى. ءبىر كۇندە 150 سانكسيانى بەرۋ كەرەك. ونى كەيىنگە قالدىرۋعا بولمايدى. سەبەبى سانكسيالار بىردەن بەرىلۋى شارت. ال ونداي قاربالاستا جۇمىستىڭ ساپاسى بولا ما؟ ارينە، بولمايدى»، - دەيدى ج. اسانوۆ.

جوعارعى سوت ءتوراعاسى سۋديالاردى ارتىق جۇمىستان بوساتۋ قاجەت دەپ سانايدى. داۋ- دامايلارى جوق ىستەردى قىسقارتۋدان بولەك سانكتسيالاردىڭ سانىن دا ازايتقان ءجون. ماسەلەن، بانك ەسەپشوتتارىنا قاتىستى سانكتسيالاردى پروكۋراتۋرا بەرە الادى.

سونداي-اق، بارلىق قىلمىستىق ىستەر سوتقا تەك پروكۋراتۋرا ورگاندارى ارقىلى عانا ءتۇسۋى ءتيىس. بۇگىندە جوعارعى سوتتىڭ باستاماسىن قۇزىرەتتى مەملەكەتتىك ورگاندار قولداپ وتىر. وسىنىڭ ارقاسىندا سۋديالاردىڭ قازىرگى جۇكتەمەسىن ايتارلىقتاي ازايتۋعا بولادى.

ق ر جوعارعى سوت ءتوراعاسى وسىعان دەيىن سۋديالاردىڭ جۇكتەمەلەرىنىڭ كوپتىگىنە بايلانىستى ءبىر كۇندە 16 شەشىم شىعارۋعا ءماجبۇر ەكەندىگىن ايتقان بولاتىن.

ايتا كەتەيىك، بۇگىن استانادا ينۆەستيسيالىق جانە كوممەرتسيالىق داۋلاردى شەشۋ ماسەلەسىنە ارنالعان حالىقارالىق سەمينار باستالدى. وتاندىق جانە شەتەلدىك ساراپشىلار ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق جانە دامۋ ۇيىمىنىڭ وسى سالاداعى تاجىريبەسىن زەردەلەپ، ونى قازاقستاندا ەنگىزۋ جايىن قاراستىرۋدا.