ورال ءسوزى ورىس تىلىندە دە سولاي جازىلۋى كەرەك - بولات جەكسەنعاليەۆ
ونىڭ ايتۋىنشا، ونوماستيكا عىلىمي نەگىزدە تاريحي جانە تىلدىك قالىپتارعا ساي جۇرگىزىلۋى ءتيىس. ويتكەنى مۇندا ەڭ الدىمەن مەملەكەت، ۇلت مۇددەسى الدىڭعى ورىنعا شىعىپ، قوعامدىق سانا وزگەرۋى كەرەك.
شەت ەلدەردە شەكارالىق ايماقتاردا ونوماستيكا ماسەلەسىنە ايرىقشا ءمان بەرىلەدى. مىسالى، گەرمانيانىڭ فرانسيامەن شەكارالاس بولىگىندە اتاۋلاردى تەك نەمىس تىلىندە اتاۋ تالاپ ەتىلەدى. وسى تۇرعىدان العاندا، باتىس قازاقستان وبلىسى رەسەيدىڭ بەس بىردەي وڭىرىمەن شەكتەسەتىندىكتەن، بۇل ماسەلەنىڭ ماڭىزى زور ەكەندىگى كۇمان تۋعىزبايدى.
«وبلىس ورتالىعى - ورال قالاسىنا كەلەيىك. قالاعا قارايتىن كەنتتەر ءالى كۇنگە سەرەبرياكوۆ، جەلايەۆ، كرۋگلووزەرنىي، دەركول بولىپ اتالىپ كەلەدى. زاچاگانسك زاشاعان، زاچاگان بولىپ تۇرلىشە اتالىپ ءجۇر. ورال قالاسىنىڭ اتاۋىن كەزىندە پاتشا وزگەرتكەنىمەن، تۋىسقان تاتار، باشقۇرت تىلدەرىندە دە «قايتىپ كەل» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. ياعني تۇركىلىك اتاۋ بولىپ ەسەپتەلەدى. ورال ءسوزىنىڭ تۇركىلىك تابيعاتىن رەسەيلىك عالىمدار الدەقاشان مويىنداعان. ولاي بولسا، ورال قالاسىنىڭ اتاۋىن ورىس تىلىندە نەگە ۋرالسك دەيمىز. سونىڭ كەسىرىنەن اعىلشىن، نەمىس جانە باسقا تىلدەردە دە سولاي جازىلادى. ورال سوزىنە باسقا حالىقتىڭ ءتىلى كەلمەيدى دەپ سىلتاۋراتۋدىڭ قاجەتى جوق، اقتوبە اكتيۋبينسك ەمەس، اكتوبە بولىپ وزگەردى عوي. شاھاردىڭ وزىندە «ورال» ساۋدا ءۇيىنىڭ اتاۋىن وزگە ۇلت وكىلدەرى ايتىپ ءجۇر، ياعني ەتى ۇيرەندى. سول سەكىلدى جايىق وزەنى دە ەكى ءتۇرلى بولىپ اتالىپ كەلەدى. رەسەي اۋماعىندا ۋرال بولىپ كەلەدى دە، سودان كەيىن جايىققا اينالادى. ءبىر وزەندە ەكى اتاۋ بولا ما، مۇنى دا زاڭداستىرۋ كەرەك. قورىتا ايتقاندا، ورال قالاسىنىڭ اتاۋى ورىس تىلىندە دە ورال بولىپ جازىلۋى ءتيىس»، - دەدى بولات وتەعالي ۇلى ءوز سوزىندە.
جيىندا ەڭبەك ارداگەرى، بەلگىلى ايتىس اقىنى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن مادەنيەت قىزمەتكەرى شولپان قىدىرنيازوۆا ونوماستيكا، ءتىل ماسەلەلەرىنىڭ بارلىعىن عىلىمي نەگىزدە جۇرگىزۋ قاجەتتىگىن اتاپ كورسەتتى.
«اتقارىلعان جۇمىس از ەمەس. ءتىلشى- عالىمدارمەن اقىلداسىپ، كەڭەسىپ جاساعاننىڭ ارتىعى جوق. ەكىنشىدەن، كوشەلەردىڭ، شاعىناۋدانداردىڭ اتاۋلارى وزگەرىپ جاتىر. الايدا سولار جاڭاشا ايتىلىپ جاتقان جوق. قاراپايىم مىسال، اۆتوبۋس ايالدامالارى سول بۇرىنعى اتاۋلارىمەن حابارلانىپ جاتادى. سونداي- اق، كوشەلەردىڭ اتاۋلارى تۇرلىشە بولىپ جازىلىپ تۇر. ورال قالاسى اكىمدىگىنە قۇلاققاعىس، سولاردى نەگە رەتتەمەسكە!؟ »، - دەدى ش. قىدىرنيازوۆا.
ورال قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى ميربولات نۇرجانوۆ دوڭگەلەك ۇستەل وتىرىسىندا كوتەرىلگەن ۇسىنىس- پىكىرلەردىڭ ەسكەرىلەتىنىن جەتكىزدى.
فوتو: ibirzha.kz
اۆتور: ەلجان ەرالى
