شىعىس قازاقستانداعى زىريان اۋدانىنىڭ اتى التاي دەپ وزگەرۋى مۇمكىن

 استانا. قازاقپارات - وتارلىق تاڭباسىنداي ورىسشا اتاۋلاردان قۇتىلا الماي كەلە جاتقان شىعىس قازاقستاننىڭ ونوماستيكا سالاسىندا سوڭعى جىلدارى ىلگەرىلەۋشىلىك بايقالادى.

وڭىردە وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ قارسىلىقتارىنا قاراماستان جەرگىلىكتى زيالى قاۋىمنىڭ، اقساقالداردىڭ، ءارتۇرلى ۇيىمداردىڭ باتىل قادامدارىنىڭ ناتيجەسىندە كوشە، ەلدى مەكەن اتاۋلارى بىرتىندەپ اۋىستىرىلىپ جاتىر.

ۆوروشيلوۆ كوشەسىنە شاكارىمنىڭ اتى بەرىلەدى جاقىندا وسكەمەندە وتكەن كوشەلەردى قايتا اتاۋ بويىنشا تۇراقتى كوميسسيانىڭ قوعامدىق تىڭداۋىندا شاھارداعى ەڭ ۇلكەن كوشەلەردىڭ ءبىرى ۆوروشيلوۆ كوشەسىنە بيىل 160 جىلدىعى تويلاناتىن اقىن، ويشىل، عۇلاما شاكارىم قۇدايبەردى ۇلىنىڭ ەسىمىن بەرۋ ماسەلەسى تالقىلاندى.

كەڭەستىك كوسەم اتىنداعى كوشەگە ۇستاز، 40 جىلدان استام ۋاقىت كوكپەكتىدەگى بالالار ءۇيىن باسقارعان جاقيا ءشايجۇنىسوۆتىڭ اتىن بەرۋ كەرەك دەگەن ۇسىنىس تا ايتىلدى جيىندا. دەگەنمەن قالالىق ءماسليحات دەپۋتاتتارى تاراپتاردىڭ پىكىرىن تىڭداي كەلە «التاي اسۋى» قوعامدىق بىرلەستىگى تاراپىنان ۇسىنىلعان شاكارىم قۇدايبەردى ۇلىنىڭ ەسىمىن بەرۋ تۋرالى ۇسىنىستى ءبىراۋىزدان قولدادى.

قوعامدىق تىڭداۋدا بۇدان بولەك پيتەر كوممۋنارلارى كوشەسىن لەۆ تولستوي، لەنينوگور كوشەسىن تەمىرجولشىلار، كومسومول كوشەسىن جاستار دەپ قايتا اتاۋ جونىندەگى ۇسىنىستار دا دەپۋتاتتار تاراپىنان قولداۋعا يە بولدى. سونداي-اق، قالانىڭ قاق ورتاسىنداعى «جاستار» ساياباعىنا حالىق قاھارمانى قاسىم قايسەنوۆتىڭ ەسىمىن بەرىپ، باتىردىڭ جانارماي بەكەتى جانىنداعى كەۋدە ءمۇسىنىن ساياباقتاعى كيروۆ ەسكەرتكىشىمەن الماستىرۋ ماسەلەسى دە قوعامدىق تىڭداۋدا تىلگە تيەك ەتىلدى.

«ۇسىنىستاردى قالالىق ءماسليحاتتىڭ دەپۋتاتتارى ءبىر اۋىزدان قولدادى. قوعامدىق تىڭداۋ بويىنشا قاۋلى دايىندالىپ، قۇجات ەندى رەسپۋبليكالىق ونوماستيكالىق كوميسسياعا جىبەرىلەدى. اقىرعى شەشىم سول جەردەن شىعادى»، -  دەيدى قالالىق ءماسليحاتتىڭ دەپۋتاتى مايراش ەكىباسوۆا.

وسى جيىندا قالاداعى 23 اتاۋسىز كوشەگە ەسىمدەر بەرۋ ماسەلەسى دە قاراستىرىلدى. ماسەلەن، 20 ىقشام اۋدانداعى ءالى اتاۋ بەرىلمەگەن كوشەلەرگە عۇلاما عالىم ءال-فارابي، جەرگىلىكتى جازۋشى اناتولي يۆانوۆ، حوككەيشى بوريس الەكساندروۆ، بايقوشقار باتىر، ۇستاز قۇسايىن جامانبايەۆ، دارىگەر اندرەي كاشكاروۆ، مەتاللۋرگ قايىربەك اقجىگىتوۆ، اقباۋىر، تولاعاي، وسيەت، جەرۇيىق، اقجول، شاپاعات، دۋمان، ۇركەر، 16 ىقشاماۋدانعا اراسان، اقشوقى، ايالى اتاۋلارى ۇسىنىلدى.

قوعامدىق تىڭداۋدا اقىن، جازۋشى الىبەك قاڭتاربايەۆ: «وسكەمەندە سپورتشى بوريس الەكساندروۆ اتىندا سپورت سارايى بار. سوندىقتان بۇل كوشەگە جەرلەسىمىز، كومپوزيتور، ك س ر و حالىق ءارتىسى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى ەركەعالي راحماديەۆتىڭ اتىن بەرسەك ورىندى بولار ەدى. ال جۇرتتىڭ كوپشىلىگى بىلە بەرمەيتىن بايقوشقار باتىردىڭ ورنىنا قاراكەرەي قابانبايدىڭ نەمەرە ءىنىسى، ۇزەڭگىلەس سەرىگى، ءوز زامانىنىڭ باتىرى، ءسوز ۇستاۋشىسى ءارى ءادىل ءبيى بولعان داۋلەتباي باتىردىڭ ەسىمىن نەگە بەرمەسكە؟!

20 ىقشام اۋدانداعى اتاۋى جوق كوشەلەرگە ەل كوپ تانىمايتىن قۇسايىن جامانبايەۆتان گورى بيىل 130 جىلدىعى اتالىپ ءوتىپ جاتقان ايگىلى ءانشى امىرە قاشاۋبايەۆتىڭ، دارىگەر اندرەي كاشكاروۆتان گورى ابايتانۋشى، اقباۋىر ۇڭگىرىن زەرتتەۋشى، جازۋشى ەۆگەني كۋرداكوۆتىڭ اتىن بەرۋ قاجەت دەپ ويلايمىن» دەپ ءوز ۇسىنىسىن ايتتى.

الاشتىڭ رۋحاني استاناسى سانالاتىن سەمەيدە دە كوشە اتاۋلارىن اۋىستىرۋ ماسەلەسى ازداعان قارسىلىقتارعا قاراماستان جۇيەلى تۇردە جالعاسىپ كەلەدى. جاقىندا وسى قالادا وتكەن قوعامدىق تىڭداۋدا شاھارداعى سترويتەلنايا كوشەسىن ءداستۇرلى ءانشى تۇرسىنعازى راحيموۆ، پاركوۆايا كوشەسىن كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى، تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تۇڭعىش قورعانىس ءمينيسترى بولعان ساعادات نۇرماعامبەتوۆ، ن. كرۋپسكايا كوشەسىن جازۋشى ءازىلحان نۇرشايىقوۆ، كراسنوزنامەننايا كوشەسىن سۇرمەرگەن، باتىر قىز بايان بايعوجينا ەسىمدەرىمەن اتاۋ جونىندەگى ۇسىنىستار تالقىعا ءتۇسىپتى.

سونىمەن قاتار سەمەيدەگى كومسومولسكايا كوشەسىن -  جىبەك جولى، كۋتۋزوۆ كوشەسىن -  التاي، كولحوزنايا كوشەسىن - بەرەل، پەرۆومايسكايا كوشەسىن -  الاش، 1 -دەكابر كوشەسىن -  سامال، دەكابريستوۆ كوشەسىن -  زۆەزدنايا، ۆوسحود كەنتىندەگى تۋكتابايەۆ كوشەسىن -  سونار اتتى تاريحي اتاۋلارعا اۋىستىرۋ جايى دا ءسوز بولىپتى.

دانيال احمەتوۆ: «لەنين، كيروۆ، وردجونيكيدزە، دزەرجينسكي دەگەن سەكىلدى اتاۋلارعا نەگە جابىسىپ قالدىق؟» شىعىستاعى ورىسشا اتاۋعا تۇنىپ تۇرعان اۋداننىڭ ءبىرى -  زىريان. جاقىندا بۇل اۋداندا دا اۋدان ورتالىعىنداعى يدەولوگيالىق تۇرعىدان ەسكىرگەن كوشە اتاۋلارىن اۋىستىرۋ ماسەلەسى تالقىلاندى.

ماسەلەن، لەنين كوشەسىن استانا، سوۆەتسكايا كوشەسىن تاۋەلسىزدىك، لەنينوگورسكايا كوشەسىن ۆيشنيەۆايا، كاناۆنايا كوشەسىن رودنيكوۆايا، پرولەتارسكايا كوشەسىن سپورتيۆنايا، ۆوروشيلوۆ كوشەسىن ترۋد، سوۆەتسكي پەرەۋلوك كوشەسىن تەنيستىي، كومسومولسكايا كوشەسىن كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى پاۆەل كولتسوۆ جانە كوممۋنيستيچەسكايا كوشەسىن كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى تولەگەن توقتاروۆتىڭ ەسىمىمەن قايتا اتاۋ جونىندە ۇسىنىستار ايتىلىپتى.

استانا مەن تاۋەلسىزدىك، پاۆەل كولتسوۆ پەن تولەگەن توقتاروۆ اتاۋلارىن بەرۋ دۇرىس-اق. ال لەنينوگورسكايا كوشەسىن ۆيشنيەۆايا، كاناۆنايا كوشەسىن رودنيكوۆايا، پرولەتارسكايا كوشەسىن سپورتيۆنايا، ۆوروشيلوۆ كوشەسىن ترۋد، سوۆەتسكي پەرەۋلوك كوشەسىن تەنيستىي دەپ ورىسشا اتاۋدى قايتادان ورىسشاعا اۋىستىرعاننان نە ۇتامىز؟

جۋىقتا زىريان اۋدانىنا جۇمىس ساپارىمەن بارعان وبلىس اكىمى دانيال احمەتوۆ تە اۋدان ورتالىعىنداعى كوپتەگەن كوشەلەردىڭ اتاۋلارى بۇگىنگى زامان تالابىنا ساي كەلمەيتىندىگىن ايتىپ، ولاردى وزگەرتەتىن كەزدىڭ الدەقاشان جەتكەندىگىن العا تارتتى.

ايماق باسشىسى كەزىندە ءوزى دە كوممۋنيستىك پارتيا قاتارىندا بولعانىمەن، وتكەن عاسىردىڭ باسىنداعى اۋقىمدى ساياسي قۋعىن-سۇرگىنگە ناق وسى «قىزىلداردىڭ» كىنالى ەكەنىن اتاپ كورسەتتى.

«لەنين، كيروۆ، وردجونيكيدزە، دزەرجينسكي دەگەن سەكىلدى اتاۋلارعا نەگە جابىسىپ قالدىق؟ ناق وسى «قايراتكەرلەردىڭ» كەسىرىنەن ميلليونداعان ادامدار قىرىلدى. ءبىز وسكەلەڭ ۇرپاقتى دوستىققا، تاۋەلسىزدىككە باۋلۋىمىز كەرەك. ەندەشە كوشەلەردى دوستىق، تاۋەلسىزدىك دەپ اتايىق. بىزگە ءوز زامانىمىزدىڭ قاھارماندارىن دارىپتەۋ قاجەت. ايتالىق، ساعادات نۇرماعامبەتوۆ وسىنداي قۇرمەتكە ابدەن لايىق. زىرياننىڭ وزىنەن شىققان قانشاما سوعىس باتىرلارى بار.  ۇلىلارىمىز - اباي، اۋەزوۆ بار، جامبىل بار، لەرمونتوۆ پەن پۋشكين بار.

قانشاما داڭقتى جەرلەستەرىمىزدىڭ -  جۇمىسشىلار مەن ينجەنەرلەردىڭ، مۇعالىمدەر مەن دارىگەرلەردىڭ ەسىمدەرى ەسكەرۋسىز قالىپ جاتىر. وسى باعىتتا جۇمىس ىستەيىك»، -  دەدى د. احمەتوۆ.

الداعى ۋاقىتتا زىريان قالاسىندا 28 كوشەنىڭ اتاۋى وزگەرەدى دەگەن ءسوز بار. ەندەشە، وبلىس اكىمى ايتقانداي اباي، اۋەزوۆ، جامبىل سەكىلدى ۇلى تۇلعالارىمىزعا كوشە ەسىمى بەرىلسە قۇبا- قۇپ. مالەيەۆسك، سيەۆەرنوە، سرەديگورنىي، چاپايەۆ، پارىگينو، نيكولسك، سولوۆيەۆو، پەرۆوروسسيسك... بۇل - زىريان اۋدانىنداعى اۋىلدىق وكرۋگ اتاۋلارى. كورىپ وتىرسىزدار، اينالدىرعان 9 اۋىلدىق وكرۋگتىڭ 8 ى ورىسشا (تۇرعىسىننان باسقاسى).

توعىز اۋىلدىق وكرۋگتىڭ ىشىندەگى ورىسشاعا تۇنىپ تۇرعان الەكساندروۆكا، اندرەيەۆكا، ەرماكوۆكا، بەداريەۆكا، پۋتينتسيەۆو، بوگاتىريەۆو، سنەگيريەۆو، كرەستوۆكا، پرولەتاركا، ورلوۆكا، لەنينسك، بورودينو، پودورلەنوك، وگنەۆكا، ۆاسيليەۆكا، دورودنيتسا، بىكوۆا، نوۆوكرەستيانكا سەكىلدى اۋىلداردىڭ اتىن ايتىپ جۇيكەلەرىڭىزدى توزدىرماي-اق قويايىق.

بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەس، وبلىستاعى لەنيننىڭ قاسقايىپ، «بولاشاققا جول سىلتەپ» تۇرعان جالعىز ەسكەرتكىشى دە وسى اۋداندا.

اۋداندا بولعاندا اۋدان ورتالىعىندا ورتالىق كوشەلەردىڭ بىرىندە تۇر.

«جيەنقۇلعا كەلگەندە شىقپايدى ءۇنىم» دەگەندەي، زىريان اۋدانىنا كەلگەندە ۇيالعاننان ءۇنىمىزدىڭ شىقپايتىنى راس. ايتپاقشى، سوڭعى كەزدەرى وسى زىريان اۋدانىنىڭ اتىن التاي دەپ اۋىستىرادى دەگەن اڭگىمەلەر ەل اراسىندا ءجيى ايتىلىپ ءجۇر. نەسى بار، اۋىسسا، اۋىسىپ قالار. اۋدان اتاۋى وزگەرسە، رەت-رەتىمەن اۋىل، كوشە اتاۋلارى دا وزگەرەر.

ازامات قاسىم، «ەگەمەن قازاقستان» شىعىس قازاقستان وبلىسى ​​​​​​