ءومىرى ەرتەگىگە اينالعان قىز: ەليزابەت حولمستىڭ ءبىر ساتتە بيىككە شىعىپ، ءبىر ساتتە قۇلاۋى
ەرتەگى شىنايى ومىردە دە ىسكە اسادى ەكەن. قاراپايىم ادام بولىپ ءجۇرىپ، ءبىر-اق ساتتە Forbes جۋرنالىنداعى ەڭ جاس ميللياردەردەردىڭ قاتارىنا قوسىلۋ، الەمدەگى ەڭ ىقپالدى ادامداردىڭ تىزىمىنە ەنۋىڭىز، سونداي-اق تانىمال ادام بولىپ، نەبىر مىقتى جۋرنالدار مەن گازەتتەر، تەلەديداردا سىزدەن سۇحبات الۋعا ارتىڭىزدان جۇگىرۋى، ودان قالسا ءسىزدى نەبىر ءوز سالاسىندا الەمدى مويىنداتقاندارعا تەڭەپ، سىزگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتى ارتتىرىپ، ءسىز ءبىر-اق ساتتە تالاي ادامنىڭ ارمانىنا اينالۋىڭىز ابدەن مۇمكىن. ءياا، ءياا مۇمكىن.
دەگەنمەن، ەرتەگىدە ءبىر ساتتە وزگەرگەننەن كەيىن قايتادان سول قالىپقا قايتىپ ورالادى ەمەس پە؟ ءبىزدىڭ بۇگىنگى كەيىپكەرىمىزدە دە تۋرا سونداي جاعداي بولعان. ونى ءبىز جوعارىدا جازىپ وتكەندەگىدەي ەڭ تانىمال، ەڭ باي ادام، ەڭ ىقپالدى ادامداردىڭ قاتارىنا دەيىن قوسىلىپ كەتتى. كەيىن... ءبىر-اق ساتتە بۇنىڭ ءبارى عايىپ بولدى. بۇل ەرتەگى ەمەس، شىنايى ءومىر. باستىسى ءومىرى ەرتەگىگە اينالعان قىزدىڭ تاعدىرى. ونىڭ اتى - ەليزابەت حولمس.
بۇل ءوزى كىم؟
ەليزابەت حولمس 1984 -جىلى 3 -اقپاندا ۆاشينگتوندا تۋعان. اناسى نوەل ەنن كونگرەسس كوميتەتىندە قىزمەت ىستەسە، اكەسى كريستيان حولمس IV ا ق ش حالىقارالىق دامىتۋ اگەنتتىگىندە جۇمىس ىستەگەن. ەليزابەت 9 جاسقا تولعاندا وتباسى حيۋستونعا كوشىپ كەلەدى. وعان دەيىن قىتايدا تۇرعان دەگەن دەرەك بار. قىتايدا اتا-اناسى مۇعالىم جالداپ، ەليزابەتكە قىتاي ءتىلىن ۇيرەتكەن. ەليزابەتتىڭ ومىرىنە ەلەۋلى اسەر ەتكەن ارعى اتاسى كريستيان حولمستىڭ ومىربايانىمەن تانىسۋى ەدى. حولمستىڭ ارعى اتاسى 1857 -جىلى دانيادا تۋعان. ا ق ش- تاعى تسينتسيناتي مەديتسينا كوللەدجىنىڭ دەكانى بولعان. ول ارعى اتاسىنىڭ I- دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا حيرۋرگ، ونەرتاپقىش، ينجەنەر بولعانىن، اتاسىنا سوعىستاعى سىڭىرگەن ەڭبەگى ءۇشىن سينسينناتي ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ مەديتسينا ورتالىعىنىڭ اتاۋى بەرىلگەنىن وقيدى. ەليزابەت 8 جاسقا تولعاندا اتا-اناسى ونى وسى مەديتسينالىق ورتالىققا اكەلىپ تانىستىرعان. بۇل وعان قاتتى اسەر ەتەدى. ول اتاسى سياقتى بولعىسى كەلەدى. ەليزابەت اتاسى تۋرالى «ول ولە- ولگەنشە جۇمىس ىستەگەن. ول 62 جاسىندا قايتىس بولدى. ءبىراق ول ءوز جۇمىسىنا قاتتى بەرىلگەن ەدى. بالا كەزىمدە مەن اتام سياقتى دارىگەر بولا الامىن با دەپ وزىمە ءجيى سۇراق قوياتىنمىن» دەيدى.
ءوزىنىڭ ايتۋىنشا، ول بالا كەزىنەن ادامداردى ەمدەۋدى قالاعان، الايدا قانتامىردان نەمەسە ساۋساقتان قان الۋ مەن ينەدەن قاتتى قورىققان. اتا-اناسى ەليزابەتتى باتىل، قورىقپايتىن دەپ سيپاتتاعانىمەن، ونىڭ فوبياسى قان مەن ينە بولعان. ەسەيگەن سوڭ، قان تاپسىرۋدان ءوز ەركىمەن باس تارتقان.
ارعى اتاسىن وزىنە ۇلگى ەتە وتىرىپ، ول حيۋستونداعى اۋليە يواننا مەكتەبىن بىتىرگەن سوڭ، 2002 -جىلى ستەنفورد ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ حيميالىق ينجەنەريا فاكۋلتەتىنە وقۋعا تۇسەدى. ءبىرىنشى كۋرستا وقىپ جۇرگەندە ونىڭ وقۋداعى ۇزدىك ۇلگەرىمى ءۇشىن دەكان چەنينگ روبەرتسون وعان پرەزيدەنتتىك ستيپەنديا تاعايىندايدى. ستيپەنديا قۇنى - $3000.
ەليزابەت 1-كۋرستا وقىپ جۇرگەندە، زەرتحانادا زەرتتەۋ جاساۋعا پروفەسور روبەرتسوننان رۇقسات سۇراعانمەن، ول ونىڭ بەتىن قايتارادى. سەبەبى بۇل زەرتحاناعا تەك دوكتورانتتار عانا كىرە الاتىن. ال ول كەزدە ەليزابەت 1-كۋرس ستۋدەنتى ەدى.
زەرتحاناعا كىرۋگە دەكانات رۇقسات بەرمەگەنمەن، حولمس تاباندىلىق تانىتىپ، رۇقسات بەرمەيىنشە دەكان كابينەتىنىڭ الدىنان كەتپەگەن. اقىرى قويماعان سوڭ دەكان رۇقسات بەرگەن. ءبىرىنشى كۋرستىڭ جاز مەزگىلىندە قىتاي ءتىلىن بىلەتىندىگى ارقاسىندا وڭتۇستىك شىعىس ازياداعى سينگاپۋرگە بارىپ، ونداعى گەنومدىق ينستيتۋتتان تاعىلىمدامادان وتەدى.
بۇل ينستيتۋتتا ول سول كەزدە ازيادا كەڭ تاراپ جاتقان اۋرۋلاردىڭ ەم-دومىن زەرتتەگەن. مۇندا حولمس قانعا ءاناليزدى قالاي جاسايتىنىن كورىپ، زاماناۋي ادىسپەن بۇنى باسقاشا قالاي ىستەۋگە بولاتىندىعىن زەرتتەيدى.
تاعىلىمدامادا تەوريالىق بيولوگيادان جەتكىلىكتى دەڭگەيدە دايىندىعى بولماعاندىقتان، بۇل ءپاندى مەڭگەرۋ ءۇشىن ءوز بەتىنشە وقىعان. ينستيتۋتتا تاعىلىمدامادان ءوتىپ جۇرگەندە ول اناليز جاساۋدىڭ جەتىلدىرىلگەن ءادىسى جايلى وي كەلەدى. سينگاپۋردەن ا ق ش- قا ورالعان سوڭ، ول وسى ويىن ىسكە اسىرىپ، پاتتەنتەۋگە كىرىسەدى.
پاتەنتتەۋ قۇجاتتارىن دايىنداۋ ءۇشىن كوپ جۇمىس ىستەگەن. اناسىنىڭ ايتۋىنشا ول 5-6 كۇن بويىن كومپيۋتەردىڭ الدىندا تاپجىلماي وتىرعان، بەس ءتۇن بويى 2 ساعاتتان عانا ۇيىقتاعان. اناسى وعان تاماعىن اكەلىپ بەرىپ وتىرعان. سول ۋاقىتتا اتا- اناسى ەليزابەتتىڭ بىردەڭە اشقىسى كەلىپ جۇرگەنىن بايقاعان، ءبىراق ءوزى ەشتەڭە ايتپاعاندىقتان سۇراماعان.
ءبارى قالاي باستالدى؟
ەليزابەت پاتتەنتتەۋ قۇجاتتار مەن ويلاپ تاپقان ونەرتابىسىن پروفەسسور چەنينگكە كورسەتەدى. سەبەبى چەنينگ ءبىرىنشى كۋرستا وعان ساباق بەرگەن بولاتىن. ەليزابەتتىڭ ونەرتابىسى پلاستىر ەدى. الايدا بۇل قاراپايىم نارسە ەمەس، ەليزابەتتىڭ جاساعان پلاستىرىمەن قاننىڭ ءدال سول ۋاقىتتاعى جاي- كۇيىن انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرگەن. بۇنى كورگەن پروفەسسور تاڭ قالادى. ول وسى يدەياسىن ودان ءارى جەتىلدىرىپ، كومپانيا قۇرعىسى كەلەدى.
سولاي ول، ستەنفورد ۋنيۆەرسيتەتىندە ەكىنشى كۋرستا وقىپ جۇرگەندە ۋنيۆەرسيتەتتەگى وقۋدى تاستاۋعا شەشىم قابىلدايدى. سەبەبى، ول وقۋدى تاستاپ، بار كۇش- جىگەرىن كومپانيا قۇرۋ جولىنا جۇمساۋعا نيەتتەنەدى. پروفەسسور چەنينگ وقۋدى اياقتاعان سوڭ، دا كومپانيا قۇرۋعا بولاتىندىعىن ايتىپ، وقۋىن تاستاماۋعا ۇگىتتەيدى. اقىرى بولماعان سوڭ، نە ءۇشىن وقۋدى تاستايتىندىعىن سۇراعاندا ول بىلاي دەپ جاۋاپ بەرگەن: «سەبەبى بۇل ارقىلى مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋ جۇيەسى تولىعىمەن وزگەرۋى مۇمكىن.
بۇل ماعان قىزىق. مەن قانداي- دا ءبىر تەحنولوگيانى جاڭارتۋمەن اينالىسقىم كەلمەيدى. مەن ءوزىم مۇلدە بولەك جاڭا تەحنولوگيا جاساعىم كەلەدى. بۇل تەحنولگيا ادامداردىڭ تۇراتىن جەرى مەن جاعدايىنا قاراماستان، بارىنە كومەكتەسكەنىن قالايمىن» دەپ جاۋاپ بەرگەن. سول كەزدە پروفەسسور چەنيننگ الدىندا تۇرعان ستۋدەنتتەن بولاشاق ستيۆ دجوبس پەن بيلل گەيتستى كورگەنىن جاسىرمايدى.
ەليزابەتتىڭ بۇل قىلىعىنا تاڭ قالۋدىڭ قاجەتى جوق. ويتكەنى كوپتەگەن بيزنەس الەمىندەگى تانىمال تۇلعالار كەزىندە اتى دارداي وقۋ ورنىن اياقتاماستان تاستاپ كەتكەن. مىسالى مارك سۋكەربەرگ پەن بيلل گەيتس اتى دارداي گارۆاردتا وقۋىن بىتىرمەستەن قالدىرعان. ستيۆ دجوبس ءتىپتى كولللەدجدى نەبارى 6 اي عانا وقىعان. وسىلاردىڭ مىسالدارى اسەر ەتتى مە، ايتەۋىر ەليزابەت وقۋعا قولىن ءبىر-اق سىلتەدى دە، بار ىنتا كۇش-جىگەرىن كومپانياسىنا سالدى. سونىمەن قاتار اتا-اناسى ەليزابەتتىڭ شەشىمىنە قارسىلىق تانىتپاي، ەليزابەتتىڭ وقۋىنا جينالعان ا ق شانى كومپانياسىنا سالۋعا بەرگەن. بۇل تۋرالى ەليزابەتتىڭ اناسى ء«بىز بالالارىمىزدىڭ سۇيىكتى ىسىمەن اينالىسقانىن قالايمىز. ولار ارمانىن ىسكە اسىرىپ، ادامدارعا كومەكتەسىپ، قورشاعان الەمدى وزگەرتكەنىن قالايمىز. سوندىقتان ءبىز وعان، ارينە، جاسا دەدىك» دەيدى.
ول 2003 -جىلى Real - Time Cures كومپانياسىنىڭ نەگىزىن قالادى. كەيىن كومپانيا اتاۋى Theranos دەپ وزگەرتىلدى. Theranos «تەراپيا» جانە «دياگنوز» دەگەن سوزدەردەن قۇرالعان. سولاي ول 19 جاسىندا كومپانيا قۇرىپ، ينۆەستورلار ىزدەي باستايدى. «مەن كەم دەگەندە 200 اداممەن سويلەسىپ، ولاردىڭ بىرەۋىنىڭ بولسا دا نازارىن اۋدارتۋىم كەرەك ەكەنىن ءبىلدىم. سوندىقتان باس تارتقاندارعا الاڭدامادىم» دەيدى ءوزى.
ول روبەرسونعا ءوزىنىڭ كەڭەسشىسى بولۋعا ۇسىنىس جاسايدى. پروفەسسور روبەرسون وسى ۋاقىتقا دەيىن بيوتەحنولوگيا سالاسىنداعى ءبىرقاتار ستارتاپتارعا كومەكتەسكەن. الايدا ستارتاپ نەگىزىن قالاۋشىلار ەليزابەتكە قاراعاندا جاسى ۇلكەنىرەك بولعان. سوعان قاراماستان ول ەليزابەتتىڭ ۇسىنىسىنا كەلىسىم بەرگەن.
ەليزابەت 2005 -جىلى $6 ميلليون ينۆەستيسيا تارتادى. الايدا بۇل ءالى جەتكىلىكسىز ەدى. سوندا حولمس كومپانياسىن، ونەرتابىسىن دامىتۋ ءۇشىن ا ق شا جايلى مۇلدە ويلاماۋ كەرەكتىگىن تۇسىنەدى.
جاساعان ونەرتابىسىن كلينيكالىق سىناقتان وتكىزۋ ءۇشىن تەست جاساۋ كەرەك بولدى. حولمس Pfizer جانە Glaxo Smith Kline فارماتسەتيۆتيكالىق كورپوراتسيالارىمەن كەلىسىم شارتقا وتىردى. بۇل شارت بويىنشا Theranos فارماتسيەۆتيكالىق كورپوراتسيانىڭ ءبىر بولىمشەسى رەتىندە جۇمىسىن جالعاستىردى. بۇدان بولەك وسى كەلىسىمشارت نەگىزىندە حولمستىڭ ايى وڭىنان تۋىپ، ەندى ونىڭ كومپانياسىنا بەدەلدى ينۆەستورلار قىزىعۋشىلىق تانىتا باستادى. كومپانيانىڭ ديرەكتورلار كەڭەسىنە تانىمال تۇلعالار كەلدى، اتاپ ايتقاندا ا ق ش- تىڭ بۇرىنعى مەملەكەتتىك حاتشىسى گەنري كيسسيندجەر جانە قارجى جانە ەڭبەك ءمينسترى بولعان دجوردج شۋلتس، ەكس- سەناتورلار سەم نۋنن، بيلل فريست. 2010 -جىلدىڭ اياعىندا ستارتاپ $92 ميلليون ينۆەستيسيا تارتتى.
حولمستىڭ جاساعان ءساتتى قادامدارىنىڭ ءبىرى - 50 جاستاعى باعدارلامالاۋشى سانني بالۆانيدى كومپانياعا تارتۋى ەدى. ول Microsoft پەن Lotus-تە جۇمىس ىستەگەن، ستەنفوردتا وقىعان جانە بەركليدەن MBA دارەجەسىن العان. 2009 -جىلى بالۆاني كومپانيانىڭ پرەزيدەنتى اتاندى. بالۆانيدىڭ سوزىنشە «كومپانياداعى جۇمىس پروتسەسىنىڭ باسىنان سوڭىنا دەيىن اۆتوماتتاندىرعان».
حولمس زەرتحانادا كوپ ۋاقىت جۇمىس جاسادى. ەليزابەت بولمىسىندا سيرەك كوڭىل كوتەرەدى. كەزدەسۋلەرگە بارمايدى. كوپ ەشكىممەن ارالاسپايدى. تەك Theranos-تا جۇمىس ىستەيتىن باۋىرىمەن عانا جاقىن ارالاسادى. ول سوڭعى ون جىلدا جۇمىستان مۇلدە دەمالىس الماعان.
حولمس ءوزىنىڭ بۇل تەحنولوگياسى جايلى ارادا ون جىل وتكەن سوڭ ياعني 2013 -جىلى ءوزىنىڭ كومپانياسىنىڭ قانعا اناليز جاساۋدىڭ يننوۆاتسيالىق ءادىسىن ويلاپ تاپقانى جايلى ايتقان. بۇل ءادىس بويىنشا Theranos قولداعى ساۋساقتاردان اۋىرتپاي قان الادى. ارى قاراي الىنعان ۇلگى اناليزگە ارنالعان قۇرىلعىدادا وڭدەلىپ، سودان كەيىن ناتيجەسى جالپى مالىمەتتەر بازاسىنا تۇسەدى. بۇنىڭ نە ەرەكشەلىگى بار دەپ ويلاۋىڭىز مۇمكىن. الايدا بۇنىڭ جاڭاشىلدىعى قاننىڭ ءبىر تامشىسى ارقىلى كلاسسيكالىق ادىسپەن سالىستىرعاندا ون ەسە كوپ اقپارات الا الاتىندىعىندا. سونداي- اق بۇل تەحنولوگيا كادىمگى زەرتحانالارعا قاراعاندا جىلدام ءارى ارزان. ال كلاسسيكالىق ءادىس بويىنشا قان ساۋساقتان ءبىر- ەكى تامشىدان دا كوپ مولشەردە الىنادى ءارى قان الىنعان سوڭ ساۋساقتا اۋىرسىنۋ سەزىمى بولادى. تۋرا وسى ءادىس ەليزابەتتىڭ قان الۋداعى قورقىنىشى بولعان. ول وسى اۋىرسىنۋ سەزىمىن ەلەستەتكەندە تىتىركەنگەن. سوندىقتان وسى ءادىستى ويلاپ تاپقان. حولمستىڭ سوزىنشە ادامداردىڭ 40 پايىزى قان اناليزدەرىن تاپسىرمايدى: باعاسىنىڭ قىمبات بولۋىنا بايلانىستى تولەي المايدى نەمەسە ينەدەن قورقادى. ال حولمستىڭ جوباسىن وسى ەكى كريتەريدى دە قاناعاتتاندىرادى.
قانعا اناليز جاساۋ سالاسىنان امەريكالىق نارىقتى Quest Diagnostics جانە Laboratory Corporation of America كومپانيالارى جاۋلاپ العان. ولاردىڭ اناليزدەرى Theranos اناليزدەرىمەن سالىستىرعاندا قىمبات تۇرادى. مىسالى، كادىمگى زەرتحانالاردا قانداعى حولەسترين دەڭگەيىن ءبىلۋ $17 تۇرسا، Theranos - تا $2,99 باعاسىندا.
ەليزابەتتىڭ ماقساتى Theranos-تىڭ ورتالىعىن ا ق ش- تاعى ءاربىر ۇيدەن 5 كم جەردە ورنالاستىرۋ، سودان كەيىن الەمدىك دەڭگەيگە كوشۋ. وسى ماقساتتى ورىنداۋ ءۇشىن Theranos كومپانياسى ءدارىحانالىق ءىرى Walgreens جۇيەسىمەن كەلىسىمگە كەلگەن. بۇل كەلىسىم نەگىزىندە كاليفورنيادان باستاپ اريزونا دەيىن مىڭداعان Theranos ورتالىقتارىن اشۋ.
قانعا اناليز جاساۋدىڭ يننوۆاتسيالىق ءادىسىن ويلاپ تاپقانى جايلى اقپارات تەز تاراپ، كوپتەگەن اقپارات قۇرالدارى بىرىنەن سوڭ ءبىرى جارىسا جازدى. ەليزابەتپەن جاسالىنعان ينتەرۆيۋ بارلىق جەردە جارىق كوردى. كومپانيانىڭ تانىمالدىعى ينۆەستورتارلاردى جىلدام تارتۋعا اسەر ەتتى. كومپانيا باستاپقىدا بىرنەشە ميلليون دوللار عانا ينۆەستيتسيا تارتا السا، تانىمالدىلىعى ارتقان سوڭ، كوپ ۇزاماي ينۆەستورلار بۇل كومپانياعا اسا اۋقىمدى سوماداعى قاراجاتتى قۇيدى.
سونداي-اق بۇل قاراجاتتار كومپانيا بيۋدجەتىنە تۇراقتى ءتۇسىپ وتىردى. كومپانياداعى ينۆەستورلاردى اتاپ وتسەك، باستاپقى كەزدە Draper Fisher Jurvetson قورى (Tesla مەن SpaceX نەگىزىن قالاۋىنا قاتىسقان) ATA Ventures, كرەمني القابىنىڭ اڭىزىنا اينالعان ۇلكەن دون لۋكاس (Oracle, National Semiconductor، Macromedia) جانە لارري ەلليسون (Oracle كومپانياسىنىڭ باسشىسى).
كەيبىر دەرەكتەر بويىنشا ەليزابەت 400 ميلليون ينۆەستيتسيا تارتقان. كومپانياعا كەلىپ جاتقان ينۆەستيتسيالارعا قاراي وتىرىپ، ساراپشىلار ونىڭ كاپيتاليزاتسياسىن 2015 -جىلى $9 ميلليارد ەسەپتەپ، ەليزابەتتىڭ داۋلەتى $4,5 ميلليارد باعالاندى. (ەليزابەت كومپانيا اكسياسىنىڭ 50 پايىزىنا يەلىك ەتكەن).
سول ۋاقىتتا ەليزابەت حولمس الەمدەگى ەڭ جاس ميللياردەر ايەل رەتىندە مويىندالدى. ەڭ ىقپالدى ايەلدەردىڭ قاتارىنا قوسىلدى. ءبىرقاتار تانىمال باسىلىمدار حولمستى الەمدەگى ەڭ تابىستى ايەلدەردىڭ ءبىرى رەتىندە اتاپ، وعان «يۋبكاداعى ستيۆ دجوبس» دەگەن اتاۋ بەردى. نەبىر جوعارى دەڭگەيدەگى فورۋمدار مەن شارالار ورتاعا شىعىپ ءسوز سويلەدى. ءتىپتى ول TED- تە لەكتسيا وقىعان. ال ءبىر جيىندا ول دجەك مامەن قاتار وتىرىپ، ا ق ش- تىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى بيلل كلينتونعا سۇحبات بەرگەن.
نەبىر ايگىلى جۋرنالداردىڭ (Forbes, Fortune) مۇقاباسىنا شىقتى. ونى «يۋبكاداعى ستيۆ دجوبس"» دەپ اتاۋىنىڭ سەبەبى مىنادا. ەليزابەتتىڭ قارا ءتۇستى كيىمدەردى كيەدى. قارا ۆودولوزكا، قارا شالبار، قارا تۋفلي، قارا پيدجاك. قاي جەرگە بارسا دا، جۇمىسقا، كومپانياعا، ينتەرۆيۋ بەرۋگە بارسا دا، كوبىنەسە وسى كيىممەن جۇرەدى. ەستەرىڭىزدە بولسا، ستيۆ دجوبستا ءبىر كيىممەن جۇرەتىن. ول قارا ۆودولوزكاسىن ءومىرى تاستامايتىن. سونداي-اق ەليزابەتتىڭ كابينەتىندە ستيۆ دجوبستىڭ اۋرۋىنا بايلانىستى كومپانياداعى قىزمەتىنەن كەتكەن كەزدە، دجوبستىڭ ءومىر بيانىمەن تولىقتىرىلىپ جازىلعان Apple سايتىنداعى ماقالانى حولمس سكرينشوت جاساپ ءىلىپ قويعان. ودان بولەك حولمستا دجوبس سياقتى ۆەگەتاريان بولعان. سوندىقتان حولمستى كوپتەگەن باسىلىمدار «يۋبكاداعى ستيۆ دجوبس» دەپ اتادى.
سونداي-اق ەليزابەت جايلى جاعىمدى پىكىرلەر دە كوپتەپ ايتىلدى. سونىڭ ءبىرى «مەن ەليزابەتپەن العاش تانىسقان كەزدە، ول ءبىلىمىن قاي سالادا ىستەتۋ كەرەك ەكەندىگى جايلى ناقتى ءبىلدى» دەدى تەرانوستىڭ 2009 -جىلعى پرەزيدەنتى سانني بالۋاني.
كومپانيانىڭ ديرەكتورلار كەڭەسىندەگى گەنري كيسسيندجەردەن حولمس جايلى سۇراعاندا ول «مەن ونى الەمدەگى اتاقتى كوشباسشىلاردىڭ بىردە- بىرەۋىمەن سالىستىرا المايمىن. سەبەبى ءدال سول سياقتى ادامدى كەزدەستىرمەدىم. ونىڭ بويىندا ۇمتىلىس پەن شەشىم قابىلداۋ قاسيەتى بار. ءبىراق وندا دراما جوق. مەن ونىڭ جەكە قارىم- قاتىناسقا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ەشقاشان بايقامادىم» دەگەن.
كومپانيا Boots Alliance مەديتسينالىق پۋنكتتار جەلىسىمەن Theranos اناليزدەرىن قولدانۋ تۋرالى كەلىسىم شارتقا وتىردى. بۇل مەدپۋنكتتىڭ ستارتاپپەن كەلىسىمگە وتىرۋىنىڭ ءبىر سەبەبى، نارىقتاعى LabCorp جانە Quest Diagnostics اناليز كوشباسشىلارىنا قاراعاندا باعاسىنىڭ ارزان بولۋىندا ەدى.
دەگەنمەن، ءبىر قىزىعى ونىڭ قىزمەتكەرلەرى قولداناتىن تەحنولوگيالارى مەن قارجىلىق كورسەتكىشتەرى جايلى مالىمەتتى قۇپيا ساقتالدى. كومپانيا تۇتىنۋشىلار سانى قانشا ەكەنىن، وتكىزگەن تەست ستاتيستيكاسىن، قان الۋ ءۇشىن پايدالاناتىن قانداي جاڭا ءادىستى قولداناتىندىقتارىن جايلى مۇلدە ايتپادى. سوعان قاراماستان، ءبارى ءساتتى ىسكە اسىپ جاتتى. كومپانيا ۇزاق ۋاقىتقا دەيىن ءوز كۇپيالارىن ساقتاپ، جاڭا ينۆەستورلار مەن جاڭا تۇتىنۋشىلار تارتا ءبىلدى.
كومپانيانىڭ كۇيرەي باستاۋى
دەگەنمەن... 2015 -جىلى كۇزدە كومپانياعا دەگەن كۇدىك ادامداردىڭ بويىندا ۇيالاي باستادى. كومپانيا جاڭا تەحنولوگياسىن جاسىرۋعا تىرىسقان سايىن وعان دەگەن كۇمان دا ارتا ءتۇستى. كوپ ۇزاماي The Wall Streat Journal سياقتى ءبىرقاتار باسىلىمدار «بيوتەحنيكالىق ستارتاپقا» زەرتتەۋ جۇرگىزدى.
زەرتتەۋدە بىرنەشە ساراپشىلار مەن كومپانيانىڭ بۇرىنعى قىزمەتكەرلەرىمەن سۇحباتتاسا وتىرىپ، جۋرناليستەر، Theranos كومپانياسى تەستتەرىن كادىمگى مەديتسينالىق قۇرىلعىلاردا جۇرگىزەدى دەگەن توقتامعا كەلدى. بۇل ستارتاپتىڭ بۇرىنعى قىزمەتكەرىنىڭ ءبىرى كومپانيانىڭ Edison دەپ اتالاتىن ءوز قۇرىلعىسىنىڭ 2014 -جىلى جەلتوقسان ايىندا بار بولعانى 15 تەست عانا وتكىزگەندىگىن ايتقان.
سەبەبى بۇل جۇيەنىڭ ناقتىلىعى ولار ويلاعاناننان الىستا بولىپ شىققان. اقىرى ويلارىنداعىداي اپپارات جاساي الماعاسىن وزگە مەكەمەلەردىڭ قۇرىلعىلارىن قولدانۋعا شەشىم قابىلداعان. دەگەنمەن، بۇل كومپانياعا كومەكتەسپەدى. بىرنەشە ايدان كەيىن كومپانيانىڭ قانعا اناليز جاساۋدا قولداناتىن رەتتەگىش قۇرىلعىلارى ادامداردىڭ ءومىرى مەن دەنساۋلىعىنا زيان كەلتىرۋى مۇمكىن ەكەندىگىن مالىمدەلدى. وسى كەزدە كومپانيا بىرنەشە جىلعى دەرەكتەرىن تالداۋعا ءوزى بەردى. بۇل قادامعا ولار كىشكەنە دە بولسا ۋاقىت سوزۋعا تىرىسقاندىقتان بارعان.
بۇدان بولەك كومپانيا قاندى ساۋساقتاردان اۋىرتپاي الادى دەلىنەن ەدى. الايدا ولاي بولماي شىقتى. ولار قاندى ساۋساقتان ەمەس كوكتامىردان، ءبىر تامشى ەمەس، بىرنەشە تامشىدان اسا قان الاتىندىعى بەلگىلى بولدى.
تاعى ءبىر دەرەك بويىنشا كومپانيادا ۇزاق جىلدار قىزمەت ەتكەن، حولمستان سەگىز جاس ۇلكەن بيوحيميك ءوز- وزىنە قول جۇمساعان. ول ولەر الدىندا ايەلىنە كومپانيادان تۇك شىقپاعاندىعىن ايتىپ كەتكەن.
بۇل دەرەكتەردى قاراي وتىرىپ، Forbes جۋرنالى ستارتاپقا تولىقتاي توقتالىپ ساراپتاما جاساۋعا كىرستى. كوپتەگەن قارجى ماماندارىمەن، ينۆەستورلارمەن اقىلداسا وتىرىپ، باسىلىم جۋرناليستەرى كومپانيانى شىندىققا نەگىزدەپ باعالاۋعا تىرىستى. مۇقيات جاسالىنعان زەرتتەۋ نەگىزىندە كومپانيانىڭ ءوز- ءوزىنىڭ قۇنى نولگە تەڭ ەكەندىگىن انىقتالعان. بۇدان بولەك كومپانياعا تارتىلعان باستاپقى ينۆەستيتسيالار شامامەن $724 ميلليون بولعان. سونداي-اق كومپانيا اكتسياسىنىڭ 50 پايىزى عانا ينۆەستورلار ۇلەسى بولسا، قالعانى ەليزابەتكە تيەسىلى بولعان. بۇل Forbes- تىڭ كورسەتۋىنشە، «الەمدەگى ەڭ جاس ميللياردەر ايەلدىڭ» بايلىعى ءنول بولسا، كومپانيا اكتسيالارىنىڭ 50 پايىزى تۇككە تۇرعىسىزدىعىن بىلدىرەدى.
كومپانيانىڭ قۇلدىراۋىنا اسەر ەتكەن نەگىزگى ەكى سەبەپ:
1. قۇپيا دەرەكتەر وتە كوپ بولۋى. كومپانيانىڭ باستاپقى قۇنى $9 ميلليارد باعالانعان دەرەكتەن وزگە ءبارى دەرلىك قۇپيا بولدى. مىسالعا، كومپانيا قان ۇلگىلەرىن قانشالىقتى ءدال سۇرىپتايتىنى تۇسىنىكسىز. تەستتى قالاي جۇرگىزەتىندىكتەرى انىق ەمەس. ال كومپانيانىڭ ءوزى بۇل جايىندا قانعا اناليز جاساۋدىڭ ءداستۇرلى ءادىسىنىڭ بالاماسىن تاپقانىن ايتقان.
سونداي-اق ناۋقاستان ازداعان تامشى عانا قان الىنادى، بۇل ونداعان تەست جاساۋعا جەتەتىندىگىن مالىمدەگەن. دەگەنمەن، بۇل جاي عانا ءسوز كۇيىندە، ال قاعاز قۇجاتتارمەن راستالماعان.
2. حولمس دەرەكتەردى جاريالاۋعا ۋادە بەرگەن. الايدا بۇل جاي ءسوز جۇزىندە ايتىلعاننان باسقا ءىس جۇزىندە ىسكە اسپادى. قانعا سۇرىپتاۋ جاسالىنىپ، تەستتەن وتكىزىپ جاساۋى كەرەك بولعان (ۋادە بەرگەن) 120 زەرتتەۋ جۇمىسىنىڭ تەك بىرەۋى عانا FDA- عا (Food and Drug Administration) جىبەرىلگەن.
بۇدان باسقا 2016 -جىلى مامىر ايىندا Theranos سوڭعى ەكى جىلداعى اناليزدەردىڭ ءبارى دۇرىس جاسالماعانىن مويىنداعان. بۇل جەردە اڭگىمە 100 نەمەسە 1000 اناليز ەمەس 10 مىڭعا جۋىق اناليز جايىندا. قانعا قاتە جاسىلىنعان اناليزدەر نەگىزىندە دارىگەرلەر قاتە دياگنوز قويادى. دەمەك، وندا قانشاما دارىگەر مىڭعا جۋىق قاتە دياگنوزدار قويدى ما ەكەن كىم بىلەدى؟
سوعان مىسالعا، Theranos اناليزدەرىن قولدانعان دارىگەرلەردىڭ ءبىرى باسىندا Theranos اناليز ناتيجەلەرىنە سۇيەنىپ، ناۋقاستى «شۇعىل جاردەمگە» جىبەرگەنىن، كەيىن قاننىڭ دۇرىس اناليزدەرى كەلگەن سوڭ، ناۋقاستىڭ دەنساۋلىعىندا ءبارى دۇرىس ەكەنىن بىلگەن.
كومپانيا ءوز قاتەسىن مويىنداۋى، تۇتىنۋشىلارعا سەنىم ۇيالاتپادى. 2016 -جىلى 26 -مامىردا كومپانيا سەنىمدى اقتاي المايدى جانە اناليزدەردىڭ ساپاسىن قامتاماسىز ەتە المايدى دەگەن ۇجىمدىق تالاپ قويىلدى. تالاپتا كومپانيانىڭ جارناماسى الداۋ دەپ قاراستىرىلدى، ال ستارتاپتىڭ ارەكەتتەرى زاڭعا قايشى، الاياقتىققا نەگىزدەلەدى دەدى.
ال Theranos كومپانياسىنىڭ تەحنيكالىق كەڭەسشىسى رەتىندە جۇمىس ىستەيتىن ستەنفورد پرفەسسورى چاننينگ روبەرتسون قوعامدى كومپانيانىڭ سەنىمدىلىگىنە سەندىرۋگە تىرىسقانىمەن، وعان سەنەتىندەر تىم از.
2016 -جىلى 1 -ماۋسىمدا Forbes جۋرنالىندا ەليزابەتتتىڭ داۋلەتىن قايتا قاراستىرعان ماقالا شىقتى. 2015 -جىلى كومپانيانىڭ 50 پايىز اكسياسى ەسەبىنەن ونىڭ بايلىعى 4,5 ميلليارد دوللار بولىپ ەسەپتەلىنسە، ال 2016 -جىلى فوربس كومپانيانى قايتا ەسەپتەپ باعالادى. فوربستىڭ باعالاۋىنشا، كومپانيانىڭ قۇنى شامامەن 0,8 ميلليارد دوللار بولعان. ال كومپانيانىڭ تابىسى جىلىنا 100 ميلليون دوللاردان اسپايدى. بۇدان شىعاتىن ناتيجە، حولمستىڭ داۋلەتىندە تۇك تە جوق، ال كومپانياداعى قاراجات جەكە ينۆەستورلار ۇلەسىنە تيەسىلى ەكەندىگىن جازادى. سولاي ءبىر جىل بۇرىن ول 4,5 ميلليارد دوللارعا يە بولىپ، الەمدەگى ەڭ جاس ميللياردەر نازىك جاندىلاردىڭ قاتارىنا قوسىلسا، ءبىر جىل وتكەن سوڭ، ونىڭ بايلىعى نولگە تەڭ بولعان.
ەليزابەت حولمس. بولعان جاعدايدان كەيىن...
حولمس ءوز ونەرتابىسى ارادا 10 جىل وتكەن سوڭ ىستەن شىققانىن مويىنداۋعا ءماجبۇر بولدى. ول ينتەرۆيۋ بەرۋدەن باس تارتتى. ال ب ا ق- پەن ونىڭ ادۆوكاتى دەۆيد بويز قارىم- قاتىناس جاسادى. ونىڭ ايتۋىنشا، Theranos تولىعىمەن جەكە كومپانيا بولىپ تابىلادى. سوندىقتان قوعامدىق كومپانيالارعا ارنالعان قورعاۋ ەرەجەسىمەن اكسيونەرلەر تاراپ كەتپەيتىندىگىن ايتقان. كومپانيانىڭ جوسپارىندا زەرتتەۋ جاساپ، شىققان ناتيجەلەردى مەديتسينا جۋرنالىندا جاريالاپ وتىرۋ بار.
بۇدان باسقا Theranos بۇدان بىلاي كلينيكالىق زەرتتەۋلەرمەن اينالىسپايدى، ءبىراق اۆتوماتتاندىرىلعان تەستىلەۋدىڭ شاعىن زەرتحانالارى مەن ءتيىستى حيميالىق تەحنولوگيالاردى دامىتۋعا باعىتتالعان كومپانيا بولادى. كومپانيا سوتقا تارتىلىپ، $30000-ايىپپۇل سالىندى. حولمستى ەكى جىلعا بيزنەس سالاسىنا جولاتپاۋدى شەشتى.
قانيا تابىس
bilim-all.kz
