تۇركيا قىرعىزستان پرەزيدەنتىن پۋتينگە كورسەتىلگەندەي قۇرمەتپەن كۇتىپ الدى
بۇل - سوورونباي جيەنبەكوۆتىڭ قىرعىزستان پرەزيدەنتى بولىپ سايلانعالى ت م د ەلدەرىنەن تىسقارى ەلگە جاساعان العاشقى ساپارى.
تۇركيا جيەنبەكوۆتى اسا جىلى شىرايمان قارسى الدى. جەرگىلىكتى اگەنتتىكتەردىڭ حابارلاۋىنشا، تۇركيا جيەنبەكوۆتى انكاراعا وتكەن اپتادا ساپارلاعان رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتينگە كورسەتىلگەندەي قۇرمەتپەن كۇتىپ العان.
ەرتەرەكتە قىرعىزستان بيلىگى مەن رەسمي انكارا كەي ماسەلەلەر بويىنشا اشىق داۋلاسىپ جۇرگەن. ال جيەنبەكوۆتىڭ الدىنداعى پرەزيدەنت المازبەك اتامبايەۆتىڭ تۇسىندا قىرعىزستان مەن تۇركيا اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق ناشارلاپ كەتكەن ەدى. ديپلوماتتاردىڭ سوزىنشە، جيەنبەكوۆ تۇركياعا ەكى ەل اراسىنداعى جاعدايدى جاقسارتۋ ءۇشىن بارعان.
قىرعىزستان پرەزيدەنتى ساپارىنىڭ العاشقى كۇنى، ياعني ءساۋىردىڭ 9-ىندا تۇركيا باسشىسى رەجەپ تايىپ ەردوعانمەن كەزدەستى. كەزدەسۋ بارىسىندا پرەزيدەنتتەر ەكونوميكا، ينۆەستيتسيا، اۋىل شارۋاشىلىعى، سپورت، الەۋمەتتىك قامتۋ، اقپارات جانە باسپا سالالارىندا ىنتىماقتاستىق ورناتۋ تۋرالى ەكى جاقتى قۇجاتتارعا قول قويدى. قۇجاتتارعا قول قويۋ راسىمىنەن كەيىن وتكەن باسپا ءسوز ءماسليحاتىندا ەردوعان «قىرعىزستان - تۇركيا ءۇشىن ورنى ەرەكشە ەل» دەدى.
بۇدان بولەك، تۇركيا پرەزيدەنتى ەردوعان «2016 -جىلى اسكەري توڭكەرىستى ۇيىمداستىردى دەگەن كۇدىككە ىلىنگەن» ءدىني قايراتكەر فەتحۋللا گۇلەننىڭ قوزعالىسى قىرعىزستانعا دا قاتەر توندىرەدى دەپ مالىمدەپ، قىرعىزستان پرەزيدەنتىن «گۇلەن قوزعالىسى مۇشەلەرى» مەن انكارا ءدىني قايراتكەرمەن بايلانىسى بار دەپ سانايتىن FETO ۇيىمىنا قاتىستى شارا قولدانۋعا شاقىردى.
- وكىنىشكە وراي، 2016 -جىلعى توڭكەرىس جاساماق بولعانداردىڭ ارەكەتىنەن كەيىن ىنتىماقتاستىعىمىزعا سىزات ءتۇستى. FETO ءوز ىقپالىنا ءتۇسىپ قالعان ادامدار ارقىلى ەكى ەلدىڭ ىنتىماقتاستىعىن بۇزۋعا تىرىستى. FETO مۇشەلەرى مەن ولاردى قولدايتىن ادامدار قىرعىزستان مەن تۇركيا اراسىنا جىك سالۋعا تىرىستى. پرەزيدەنت جيەنبەكوۆتىڭ بۇگىنگى ساپارى FETO ۇيىمىنىڭ مۇنداي ارەكەتتەرىنە قايتارىلعان تاماشا جاۋاپ بولادى. وسىعان بايلانىستى مىنانى باسا ايتقىم كەلەدى: FETO ۇيىمىنىڭ ەلدەگى نەمەسە شەتەلدەگى سوڭعى مۇشەسى ءوز قىلمىسى ءۇشىن جاۋاپقا تارتىلعانعا دەيىن تۇركيا بۇل قوزعالىسقا قارسى كۇرەسىن توقتاتپايدى. بۇل ۆارۆارلاردىڭ ەمىن- ەركىن ارەكەت ەتىپ، بوستاندىقتا تايراڭداۋىنا جول بەرمەيمىز. ولاردىڭ موينىندا 551 ازاماتىمىزدىڭ قانى بار. تاعى 29 وتانداسىمىز سولاردىڭ قولىنان مەرت بولدى. قاي جاققا قاشىپ، قاي جەردە تىعىلسا دا ولاردى قۇلاعىنان تارتىپ شىعارىپ، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ قولىنا بەرەمىز. بۇل ۇيىمنىڭ باسشىلارىن ۇستاۋ، ولاردى ءتۇپ- تامىرىمەن جويۋ پرەزيدەنت رەتىندە ەكەۋمىزدىڭ تىكەلەي مىندەتىمىز. ويتكەنى بۇل قوزعالىس تۇركيامەن قاتار قىرعىزستاننىڭ دا قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر ءتوندىرىپ تۇر. بۇل ۇيىم تۇركياداعى قازىرگى ارەكەتتەرىن كۇنى ەرتەڭ قىرعىزستاندا دا قايتالاۋعا تىرىسادى. ەكەۋىمىزدىڭ وڭاشا كەزدەسۋىمىزدە، كەڭەيتىلگەن جيىندا وسى ماسەلەلەردى دە قارادىق، - دەدى ەردوعان.
ال سوورونباي جيەنبەكوۆ ەردوعاننىڭ بۇل سوزىنە جاۋاپ قايتارعان جوق ءارى «گۇلەن مەكتەپتەرىنە» شارا قولدانۋعا شاقىرعان وتىنىشىنە ءوز پوزيتسياسىن ايتپادى. قىرعىزستان پرەزيدەنتى انكاراعا ساپارىنىڭ جەمىستى ءوتىپ جاتقانىن مالىمدەپ، تۇركيا باسشىسىمەن ەكى جاقتى جانە حالىقارالىق ماڭىزدى ماسەلەلەر تالقىلانعانىن عانا ايتتى.
جيەنبەكوۆتىڭ ايتۋىنشا، الدا تۇركيامەن ىنتىماقتاستىق كۇشەيەدى جانە ەكى جاقتى قاتىناستاردىڭ دامۋىنا جاڭا سەرپىن بەردى. سوورونباي جيەنبەكوۆ قول قويىلعان قۇجاتتاردىڭ ىشىنەن ەكى ەل ۇكىمەتتەرى اراسىندا بەكىتىلگەن الەۋمەتتىك قامتۋ تۋرالى كەلىسىم- شارتتى ەرەكشە اتاپ، ونى «تاريحي قۇجات» دەپ اتادى.
- بۇگىن ءبىز ەكى جاقتى ماڭىزدى بىرنەشە قۇجاتقا قول قويدىق. ولاردىڭ ىشىندە قىرعىزستان مەن تۇركيا اراسىنداعى الەۋمەتتىك قامتۋ تۋرالى كەلىسىم- شارتتىڭ تاريحي ماڭىزى ەرەكشە. ياعني، ەكى ەلدە جۇمىس ىستەپ، الەۋمەتتىك جارنا اۋدارىپ جاتقان ازاماتتار ەندى قىرعىزستاندا دا، تۇركيادا دا زەينەتاقى الا الادى، - دەدى سوورونباي جەەنبەكوۆ.
قىرعىزستان مەن تۇركيا قاتىناستارىنىڭ ناشارلاۋىنا فەتحۋللا گۇلەن باسقاراتىن «حيزمەت» قوزعالىسىنا قاتىستى داۋ تۇرتكى بولعان.
2016 -جىلى تۇركيا قىرعىزستاندا «گۇلەنشىلەردىڭ» ىقپالى مىقتى دەپ مالىمدەپ، ەل بيلىگىن ولاردىڭ قىزمەتىنە تىيىم سالۋعا شاقىرعان. قىرعىزستاننىڭ سول كەزدەگى باسشىلىعى انكارانىڭ ءوتىنىشىن ورىنداۋدان باس تارتقان. پرەزيدەنت المازبەك اتامبايەۆ «تۇركيا قىرعىزستاننىڭ ىشكى ىسىنە ارالاسىپ وتىر» دەپ سىناعان.
قىرعىزستاندا گۇلەننىڭ جاقتاستارى اشقان دەپ ەسەپتەلەتىن ءبىرقاتار ءبىلىم بەرۋ، مادەني جانە قايىرىمدىلىق ۇيىمدارى جۇمىس ىستەيدى. ولاردىڭ ىشىندەگى ەڭ ءىرىسى «سەبات» حالىقارالىق ءبىلىم مەكەمەلەرى جەلىسى 2017 -جىلى جەرگىلىكتى ۇيىم رەتىندە قايتا تىركەۋدەن ءوتىپ، «ساپات» دەگەن جاڭا اتاۋ العان.
بۇدان كەيىن قىرعىزستان مەن تۇركيا اراسى ەداۋىر سالقىنداپ، ەرتەرەكتە ءبىر- بىرىمەن ءجيى كەزدەسىپ جۇرگەن ەكى مەملەكەت باسشىلارى كەيىنگى ەكى جىلدا جوعارى دەڭگەيدە كەزدەسۋ وتكىزگەن جوق. سوندىقتان قىرعىزستانداعى «گۇلەن جاقتاستارىنا» قاتىستى ماسەلە جيەەنبەكوۆتىڭ انكاراعا ساپارى كەزىندە قوزعالاتىن نەگىزگى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولادى دەپ بولجانعان.
ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، قىرعىزستاننىڭ جاڭا بيلىگىنىڭ بۇل ماسەلەگە قاتىستى پوزيتسياسى قىرعىز- تۇرىك قاتىناسىنىڭ بولاشاعىنا اسەر ەتەدى.
قوعام قايرەتكەرى راۆشان جيەنبەكوۆتىڭ پايىمداۋىنشا، قىرعىزستان پرەزيدەنتى بۇل ماسەلەگە قاتىستى شەشىم قابىلداعان كەزدە قاتەلىككە ۇرىنباۋى ءتيىس.
- «سەباتقا» قاتىستى ماسەلەنى تۇركيا بيلىگى اۋەلى ءوتىنىش رەتىندە، كەيىن تالاپ رەتىندە قوزعادى. ەكى جاقتى قاتىناستاردىڭ بولاشاعى ەندى بىشكەكتىڭ جاۋابىنا تاۋەلدى بولادى. ەگەر قىرعىزستان بيلىگى تۇركيانىڭ ءوتىنىش- تالابىن ورىنداۋعا كەلىسسە، پرەزيدەنتتىڭ ەل ىشىندەگى بەدەلىنە سوققى بولىپ تيەدى، - دەيدى ول.
ساياساتكەردىڭ سوزىنشە، قىرعىزستاندا «ساپات» مەكەمەلەرى شىنىمەن ساپالى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپ رەتىندە تانىلعان. بيزنەستە بۇل مەكتەپتىڭ تۇلەكتەرى كوپ.
ال ساياسي عىلىمدار دوكتورى وروزبەك مولداليەۆ قىرعىزستان بيلىگى بۇل ماسەلەنى قالاي دا شەشۋى ءتيىس دەپ سانايدى.
- ءبىز بۇل ماسەلەدە يكەمدىلىك تانىتۋعا ءتيىسپىز. تۇركيا ءبىزدى قولداپ، جاقسى كومەك كورسەتىپ وتىر. ولار ءبىزدىڭ ەلدەگى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنەن بولەك، جۇمىس ىستەيتىن ساۋدا ورتالىقتارى مەن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار تۋرالى دا ايتىپ وتىر عوي. سوندىقتان ولار «حيزمەت» قوزعالىسىن قولداي ما، جوق پا سونى انىقتاۋ كەرەك، تۇركيادان بۇل جايلى اقپارات سۇراتۋ دا ارتىقتىق ەتپەيدى دەپ ويلايمىن. شىنىن ايتقاندا، بۇل ءبىزدىڭ مۇددەمىزگە دە قاتىستى ماسەلە عوي، - دەيدى ول.
كەيىنى جىلدارى ەكى ەل اراسى سالقىنداۋىنىڭ كەسىرىنەن تۇركيا بىشكەكتەگى مەملەكەتتىك تاريحي مۇراجايدى جاڭارتۋ جۇمىستارى مەن قىرعىز- تۇرىك دوستىعى اۋرۋحاناسىن سالۋ جوبالارىن دا توقتاتىپ قويعان.
بۇعان قوسا، 2015 -جىلى قىرعىزستاندا وتەدى دەپ جوسپارلانعان تۇركى تىلدەس مەملەكەتتەر كەڭەسى ءسامميتى دە بىرنەشە رەت كەيىنگە شەگەرىلگەن. رەسمي بىشكەك سەبەبىن حابارلاعان جوق. جيەنبەكوۆتىڭ ساپارى كەزىندە تۇركيا پرەزيدەنتى ەردوعان: «ءسامميتتى بيىل قىركۇيەكتە قىرعىزستان استاناسىندا وتكىزۋدى ۇيعاردىق» دەپ مالىمدەدى.
سوورونباي جيەنبەكوۆتىڭ تۇركياعا ساپارى ءساۋىردىڭ 10- كۇنى اياقتالادى. قىرعىزستان پرەزيدەنتى تۇركيا پرەمەر- ءمينيسترى مەن پارلامەنت سپيكەرىمەن كەلىسسوز جۇرگىزىپ، وسى ەلدە تۇراتىن قىرعىز دياسپوراسى وكىلدەرىمەن كەزدەسەدى.
«ازاتتىقتىڭ» قىرعىز قىزمەتىنىڭ ماقالاسى
www.azattyq.org
