تىم بالاجان بولۋدىڭ پايداسى بار ما؟
ءبىراق كەيدە جاقسىلىق جاسايىن دەپ وتىرىپ زيان تيگىزۋى دە مۇمكىن. بۇعان مىسال رەتىندە «كەزىندە ءبىز كورمەدىك وسىلار كورسىن، ءبىز قينالدىق وسىلار قينالماسىن» دەگەن كوزقاراستاعى تىم قورعاۋشىل، تىم بالاجان، بالانىڭ سۇراعانىن دەرەۋ ورىنداپ، شەكتەۋ، قاعيدا قويماي، بالانى ەركىن جىبەرەتىن اتا-انالاردى اتاۋعا بولادى.
شەكتەن تىس الپەشتەنىپ، ايتقانى ەكى ەتىلمەگەن بالالار اتا- اناسىن باسىنىپ، ايتقاندارى بولماعان جاعدايدا جىلاپ، باسقا دا قىلىقتار شىعارا باستايدى. ءوزىمشىل بولادى. سىن ايتىلۋىنا اشىق بولماعاندىقتان وزدەرىن جەتىلدىرە المايدى. ونداي بالالاردىڭ بويىندا الەۋمەتتىك قارىم- قاتىناستاردا، دامۋدا كەشىگۋلەر ورىن الۋى مۇمكىن. بالا شەكتەۋ مەن قاعيدالارعا داعدىلانباعاندىقتان مەكتەپكە جانە بالالار اراسىنا سىڭىسە الۋدا قيىندىق كورۋى مۇمكىن. ءار قالاعانى ورىندالا بەرگەندىكتەن ءبىرشاما ۋاقىتتان كەيىن تويىمسىز بولا باستايدى.
تىم بالاجان وتباسىلاردا بالاسى ءبىر جەردە كولەمدى بۇزىقشىلىق ەتسە دە اسا ەلەمەيتىندەر، كەلەڭسىزدىكتەردىڭ اقشامەن شەشىلەتىنىن العا تارتاتىندار بار. جاقسى تاربيە بەرۋ، قوعامعا پايدالى تۇلعا جەتىلدىرۋ ءۇشىن اقشا مەن بايلىق بولۋى شارت ەمەس. ءتىپتى بايلىق، ليۋكس ءومىر بالانىڭ جامان تۇرعىدا جەتىلۋىنە سەبەپ بولۋى مۇمكىن. بايلىق پەن شەكتەۋسىز مۇمكىندىكتەر بالانى جامان جولدارعا ءتۇسىرۋى مۇمكىن.
جوقشىلىق جانە قيىنشىلىقتا وسكەنىنە قاراماستان جاقسى تاربيە العان قانشاما جاستار قيىنشىلىقتاردى جەڭىپ، بيىكتەردەن كورىنىپ، قوعامعا پايدالى بولۋدا. ءبىراق بۇل وتباسىدا بالانىڭ جاقسى جەتىلۋى ءۇشىن كەدەي بولۋ كەرەك دەگەن ماعىناعا دا كەلمەيدى. وتباسى باقۋات بولسا دا، بالانى وتباسىنىڭ بايلىعىنا ارقا سۇيەمەتىندەي تۇردە جەتىلدىرۋ كەرەك.
سونداي-اق تىم بالاجان وتباسىلار بالا اۋرىپ قالماسىن، جىلاماسىن، شارشاماسىن، قينالماسىن دەگەن سياقتى شامادان ارتىق الاڭداپ، قورعاۋشىل ءادىس ۇستانادى.
«سەن مۇنى ىستەي المايسىڭ، سەنىڭ قولىڭنان كەلمەيدى» دەگەن سياقتى الاڭداۋدان تۋاتىن شەكتەۋلەر كەيىنگى كەزەڭدەردە بالانىڭ ءوز- وزىنە سەنىمسىزدىگىن، باتىلسىزدىقتى قالىپتاستىرادى. بالاعا ءوزىمىز ۇلگى- ونەگە بولۋمەن قاتار، جاسىنا ساي تىرلىكتەردى ىستەپ كورۋىنە مۇمكىندىك بەرۋ كەرەك. بالانىڭ جاسايتىن قاتەلەرىن ول ءۇشىن جەتىلۋ مۇمكىندىگى دەپ قاراپ، دامۋىنا قولداۋ كورسەتۋ كەرەك. بالا تابيەسىندە وتە ۇلكەن پايدا تيگىزەتىن ءبىرشاما كەڭەستەر مىنالار:
- ۇيدە شەكتەۋلەر، قاعيدالار بولسىن جانە بۇلار تەك ءبىر تاراپتى بولماۋى ءتيىس، ياعني بۇل قاعيدالاردى سىزدەر دە ورىنداۋلارىڭىز كەرەك.
- جۇبايىڭىزبەن ءبىر شەشىمدى بولىڭىز. ءبىرىڭىزدىڭ رۇقسات بەرمەگەن نارسەگە، ەكىنشىڭىز دە رۇقسات بەرمەڭىز.
- بالاعا وتباسى ىشىندەگى ءبىرىڭىز ۇرىسىپ جاتسا، ەكىنشىڭىز ونى جاقتاماڭىز.
- ءىس- ارەكەتتەرىڭىزبەن ۇلگى بولىڭىز.
- بالانىڭ ءار قالاعان نارسەسىن بەرۋدىڭ ورنىنا، مۇنىڭ قاجەتتىلىگىنە قاراي شەشىم قابىلداڭىز.
- بالاعا كەرەك كەزدەردە «جوق»، «بولمايدى» دەپ ايتۋدى ءبىلىڭىز.
- بالاعا كەيدە (ويىن سياقتى قالاۋلاردان) باستارتا الۋ كەرەكتىگىن، توقتاي الۋ كەرەكتىگىن ۇيرەتىڭىز.
- بالاعا جاۋاپكەرشىلىك سەزىمىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن ونىڭ جاسىنا ساي كىشىگىرىم جاۋاپكەرشىلىكتى تىرلىك تاپسىرىڭىز جانە ناتيجەسىندە بۇعان قۋانعانىڭىزدى، العىسىڭىزدى ءبىلدىرىپ ماراپاتتاڭىز.
- جاسىنا ساي ىستەردى تاجىريبە ەتۋىنە مۇمكىندىك بەرىڭىز.
- بالانىڭ جاسايتىن قاتەلەرىنە ۇيرەنۋ، جەتىلۋ مۇمكىندىگى رەتىندە قاراڭىز.
