بالا تاربيەسى: تيبەتتىكتەر كوزىمەن
ءبىرىنشى كەزەڭ بەس جاسقا دەيىن. بۇل كەزەڭدە بالاعا «حان» سەكىلدى قۇرمەتپەن قاراۋ كەرەك. ەشنارسەگە تيىم سالۋعا بولمايدى. ەگەر قاۋىپتى ءبىر نارسە جاساعالى جاتسا، قورىققان ادامنىڭ تۇرمەن ءار- ءتۇرلى داۋىس شىعارۋ ارقىلى كوڭىلىن بولگەن ءجون. بالا مۇنداي ءتىلدى جاقسى تۇسىنەدى. ءدال وسى شاقتا بالانىڭ اينالاسىنداعى الەمگە قىزىعۋشىلىعى وتە جوعارى بولادى.
بالا بۇل كەزدە تىزبەكتەلگەن لوگيكالىق ءىس- ارەكەتتەردىڭ ءمانىن تۇسىنە بەرمەيدى. مىسالى، ول ءبىر قىمبات زاتتى سىندىرىپ قويدى دەلىك. ول بۇل زاتتى ساتىپ الۋ ءۇشىن كوپ ەڭبەك ەتىپ، اقشا تابۋ كەرەك ەكەندىگىن بىلە بەرمەيدى. جازالاۋدى كۇشى باسىم ادامنىڭ ايتقانى دۇرىس بولادى ەكەن دەپ تۇسىنەدى. ءسىز بالاعا زاتتارعا ۇقىپتى قاراۋعا ەمەس كۇشى باسىم ادامعا باعىنۋدى ۇيرەتەسىز. سىزگە وسى كەرەك پە؟
ەكىنشى كەزەڭ بەس پەن ون جاس ارالىعى. بۇل ارالىقتا بالانى «قۇلشا» جۇمساۋ كەرەك. بالانىڭ الدىنا ءار ءتۇرلى مىندەتتەر قويىپ جانە ونىڭ ورىندالۋىن قاداعالاۋىڭىز كەرەك. ورىندالماعان مىندەتتەرى ءۇشىن جازالاۋعا بولادى ءبىراق، كۇش قولدانۋسىز. بۇل كەزەڭدە بالانىڭ ويلاۋ قابىلەتى وتە بەلسەندى داميدى. بالا ءوزىنىڭ ءىس- ارەكەتىنە اينالاسىنداعىلاردىڭ قالاي باعا بەرەتىنىن بولجاپ، وزىنە جاقسى پىكىر قالىپتاستىرىپ جامان قىلىقتاردان بويىن الىس ۇستاۋدى ءبىلۋ كەرەك. وسى ۋاقىتتا بالانىڭ بىلىمگە قۇشتارلىعىن ارتتىرۋ ءۇشىن كوپتەگەن تاپسىرمالارمەن جۇكتەۋدەن قورىقپاڭىز.
ءۇشىنشى كەزەڭ ون جاس پەن ون بەس جاس ارالعى. بۇل كەزەڭدە بالانى قالاي تاربيەلەۋ كەرەك؟ قالاي سويلەسۋ كەرەك؟ ءوزىڭىز بەن تەڭ ادامداي. جاي عانا تەڭ ادامداي ەمەس كادىمگى ءوزىڭىزدىڭ قۇرداسىڭىز سەكىلدى. ءبارىبىر دە ءسىزدىڭ ومىرلىك تاجىريبەڭىز بەن ءبىلىمىڭىز كوپتەۋ. بالاڭىزبەن بارلىق ماڭىزدى ماسەلەلەرمەن كەڭەسىڭىز، جەكە ءوزىنىڭ كوز قاراسىن بىلدىرگەن جاعدايدا ماداقتاپ، قولداپ وتىرىڭىز. ءوزىڭىزدىڭ قالاۋىڭىزدى اڭگىمە بارىسىندا بىردەن بىلدىرمەي كەڭەستەرمەن، مىسالدارمەن ايتىپ جەتكىزىڭىز. ەگەر سىزگە ءبىر نارسە ۇناماسا، سول نارسەنىڭ جامان جاقتارىنا كوڭىلىن بۇرۋعا تىرىسىڭىز. بىردەن ءۇزىلدى- كەسىلدى تىيىم سالماڭىز. ءدال وسى كەزەڭدە بالانىڭ جەكە كوزقاراسى جانە دەربەس ويلاۋ قابىلەتى قالىپتاسادى. سوڭعى كەزەڭ ون بەس جاستان باستالادى. بالاڭىزعا قۇرمەتپەن قاراڭىز. تاربيەلەۋگە ەندى كەش، سىزگە تەك ءوز ەڭبەگىڭىزدىڭ جەمىسىن كورۋ عانا قالدى.
بۇل ەرەجەلەردى ساقتاماعان جاعدايدا قانداي قيىندىقتارعا اكەلىپ سوعادى؟ ەگەر بالاعا بەس جاسقا دەيىن جەكىپ دورەكىلىك كورسەتسەڭىز، وندا بالانىڭ ومىرگە دەگەن قۇشتارلىعىن، قىزىعۋشىلىعىن، وي ءورىسىن باسىپ تاستايسىز. ونى تەك قارا كۇشكە ويلانباي اق باعىنۋدى ۇيرەتەسىز. وسىلاي بالانى ءار ءتۇرلى وڭباعانداردىڭ وڭاي ولجاسىنا اينالدىراسىز. ەگەر بەس جاستان كەيىندە بالانى ەركەلەتىپ باسىڭىزعا كوتەرەتىن بولساڭىز ول بەيقام، ۇشقالاق، ەڭبەككە قۇلىقسىز رۋحاني تاياز ادام بولىپ وسەدى. ەگەردە ون جاستان كەيىندە ونى كىشكەنتاي ءسابي سەكىلدى الپەشتەيتىن بولساڭىز، ول وزىنە سەنىمسىزدىكپەن قاراپ، وزىنەن الدە قايدا سەنىمدى دوستارىنا تاۋەلدى بولىپ وسەدى. ءبىراق ولار كەرەك كەزدە ونىڭ قاسىنان تابىلماي قالۋىدا مۇمكىن. ەگەر ون بەس جاستان كەيىن وعان قۇرمەت تانىتپاساڭىز، ول سىزگە مۇنى كەشىرمەيدى جانە دە ءبىر كۇندەرى ءساتى تۇسكەن كەزدە ۇيىڭىزدەن ءبىر جولاتا كەتىپ قالادى.
erketai.org
