وزبەكستانداعى ارحيۆتە باقىتجان قاراتايەۆتىڭ ءاليحان بوكەيحانوۆقا جازعان حاتى ساقتالعان
كونفەرەنسيادا رەسەي، تاتارستان، وزبەكستان ەلدەرىنەن، سونداي-اق قازاقستاننىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن كەلگەن تاريحشىلار «الاش» قوزعالىسى تۋرالى ارحيۆتىك قورلارداعى قۇجاتتاردى تانىستىردى.
وزبەكستان رەسپۋبليكاسى ورتالىق مەملەكەتتىك ارحيۆىنىڭ اعا عىلىمي قىزمەتكەرى شاحيدا داۆۋدوۆانىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى تاڭدا وزبەكستانداعى ارحيۆتە تۇركىستان ولكەسى بويىنشا قۇندى ماتەريالدار ساقتاۋلى تۇر.
«باقىتجان قاراتايەۆتىڭ ءوزىنىڭ دوسىنا، «الاش» پارتياسىنىڭ كوشباسشىسى ءاليحان بوكەيحانوۆقا جازعان حاتتارى بار. وندا ب. قاراتايەۆ تاتارلاردىڭ جاڭا ومىرگە بەت بۇرعانىن، ولاردىڭ سوڭىنان قىرعىزدار (قازاقتار - اۆت.) دا ءوز جەرى ءۇشىن ويانۋعا ءتيىس ەكەندىگىن اتاپ وتەدى.
حاتتىڭ سوڭىندا: «مۇمكىن، مەن قاتەلەسىپ وتىرعان شىعارمىن. مەنىڭ حاتىما جاۋاپ جازۋىڭدى سۇرايمىن. سەنىڭ چەدەرتي ىسىنە قاتىستى پىكىرىڭدى قۇرمەتتەيمىن. قىرعىزدارعا جەر ماسەلەسى بويىنشا قالاي كومەكتەسۋگە بولاتىنىن جازشى»، - دەپ كەڭەس سۇرايدى ب. قاراتايەۆ.
سونىمەن قاتار، تۇركىستان اۋداندىق قورعاۋ ءبولىمىنىڭ جالپى قورىندا «الاش» قوزعالىسىنىڭ قالىپتاسۋىنا، دامۋىنا جانە تۇركىستانداعى ءتۇرلى ساياسي ۇيىمداردىڭ قىزمەتىنە قاتىستى كوپتەگەن قۇندى قۇجاتتار تابىلدى»، - دەپ ءتۇسىندىردى شاحيدا داۆۋدوۆا.
شاحيدا حايدار قىزى وزبەكستان ارحيۆىندە رەسەي يمپەرياسىنىڭ مۇسىلمان حالقى مەن ولاردىڭ كوشباسشىلارىنا قاتىستى ساياساتىن سيپاتتايتىن باعالى ماتەريالدار دا كەزدەسەتىنىن اتاپ ءوتتى. «مىسالى، بارلىبەك سىرتانوۆ، وتىنشى ءالجانوۆ پەن تۇرسىنباي ساۋرامبايەۆتىڭ ءۇيىن ءتىنتۋ ماقساتى تۋرالى قۇجاتتار دا ساقتالعان. سونىمەن قاتار، ءارحيۆتىڭ قورىندا 1911-جىلدىڭ 28- قاراشاسىنداعى تىڭشىلىق ءبولىمىنىڭ باسشىسى سكليۋيەۆتىڭ ب. سىرتانوۆتىڭ پەتەربۋرگكە بارۋى ءۇشىن ءار قىرعىز بولىسىنان اقشا جيناۋ تۋرالى اگەنتۋرالىق دەرەكتەردى العانى جايلى حاتتاما بار. ارحيۆتىك قۇجاتتاردا «الاش» پارتياسى مۇشەسىنىڭ اتىنا جولدانعان حاتتار دا جوق ەمەس.
مىسالى، ينجەنەر مۇحامەدجان تىنىشپايەۆتىڭ 1920-جىلدىڭ 20- قىركۇيەگىندەگى قىرعىز ينستيتۋتى كوميتەتىنە ماتەماتيكادان ساباق بەرۋدى كەلىسۋ تۋرالى حاتى جانە ونىڭ قىرعىز ينستيتۋتىنا ءمۇعالىم بولىپ كىرگەنى تۋرالى مانداتى بار»، - دەيدى ش. داۆۋدوۆا.
وزبەكستان مەملەكەتتىك ارحيۆ قورىندا تۇركىستان اۆتونوميالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ورتالىق اتقارۋ كوميتەتى قىزمەتكەرلەرىنىڭ، سونىڭ ىشىندە سۇلتانبەك قوجانوۆ پەن تۇرار رىسقۇلوۆتىڭ قىسقاشا ءومىرباياندارى ساقتالعان. «جالپى، «الاش» قوزعالىسى تۋرالى دەرەكتەردى 1917-1920-جىلدارى جارىق كورگەن مەرزىمدى باسىلىمداردان، اتاپ ايتقاندا، «ۋاقىتشا ۇكىمەت حابارشىسى»، «تۇركى واك حابارى»، «كيزيل ۋزبەكيستون»، «سەميرەچينسك وبلىسى حابارشىسى»، «تۇركىستان حابارشىسى»، «تۇركىستان داۋسى»، «فەرعانا وبلىسىى حابارشىسى» گازەتتەرى مەن «ۇلتتىق ءومىر»، «تۇركىستان مادەنيەتى مەن ونەرى»، «قازاقستان حالىق شارۋاشىلىعى»، «تۇركى وداق بيۋللەتەنى»، «سوتسيال-دەموكرات» جۋرنالداردان كەزدەستىرۋگە بولادى»، - دەپ قورىتىندىلادى اعا عىلىمي قىزمەتكەر.
ەسكە سالايىق، بيىل الاش قوزعالىسىنىڭ عاسىرلىق تويى - الاش ۇلتتىق اۆتونومياسىنىڭ، الاش پارتياسىنىڭ جانە الاش ۇكىمەتىنىڭ قۇرىلعانىنا 100 جىل تولىپ وتىر. اتالمىش مەرەيتويعا وراي رەسپۋبليكا كولەمىندە ءتۇرلى ءىس-شارالار ءوتىپ جاتىر. الاش قوزعالىسىنىڭ يدەيالارىن ەلدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە ءوتىپ جاتقان كونفەرەنسيالار، سيمپوزيۋمدار مەن دوڭگەلەك ۇستەلدەردە ناسيحاتتاۋدا.
اۆتور: اقبوپە ابدراسۋل
