ەردەن قاجىبەك: لاتىن الىپبيىنە سايكەس جاڭا ءتىل ەرەجەسى جاسالادى

بۇل تۋرالى ا. بايتۇرىسىنوۆ اتىنداعى ءتىل ءبىلىم ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى، پروفەسسور ەردەن قاجىبەك ايتتى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.
الماتىدا «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ اياسىندا «كازاحستانسكايا پراۆدا» گازەتىندە قازاق ءتىلىن لاتىن الىپبيىنە كوشىرۋگە قاتىستى ءتىلشى عالىمداردىڭ باسىن قوسقان دوڭگەلەك ۇستەل جيىنى ءوتتى. جيىندا باس بايانداماشى پروفەسسور ەردەن قاجىبەك قازاق ءتىلىن لاتىن الىپبيىنە كوشىرۋ ءتىلدى دامىتۋ ءۇشىن اسا قاجەت ەكەنىن ايتتى.
«لاتىن الىپبيىنە كوشكەندە ءتىل ەرەجەلەرى قايتادان جاسالىنادى. كىرمە سوزدەردى شەت تىلىندە قالاي ايتىلسا، سولاي دىبىستاپ جۇردىك. الەمنىڭ ەشبىر تىلىندە ونداي جوق. ءبىزدىڭ گرامماتيكامىزدىڭ ەرەجەلەرى ورىس تىلىنەن كوشىرىلگەنى بەلگىلى. ەندى ءسوز جوق ورفوەپيكالىق، ءسوزجاسام، فونەتيكالىق، مورفولوگيالىق ەرەجەلەردىڭ ءبارى جاڭادان قاراستىرىلادى دا، وتە قاراپايىم ءتىل تابيعاتىنا ءتان نۇسقالار شىعارىلادى»، - دەدى ەردەن قاجىبەك.
ەردەن قاجىبەكتىڭ ايتۋىنشا، ءتىلشى عالىمدار ءالىپبيىمىزدى انا ءتىلىمىزدىڭ تابيعاتىنا سايكەستەندىرىپ الۋ قاجەتتىگىن تاۋەلسىزدىك العان كۇننەن باستاپ كوتەرىپ كەلەدى.
«1991 -جىلى تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن، ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتى بىردەن وسى ماسەلەنى كوتەردى. سول كەزدە اكادەميك ءابدىۋالي قايدار بىردەن مەملەكەت باسشىسىنا حات جازدى. حاتىندا «تاۋەلسىز ەل بولدىق، ەندى تىلىمىزگە سايكەس ءالىپبي جاسايىق، ءتىلىمىزدى جاڭعىرتۋدى قولعا الايىق» دەپ كورسەتتى. 1990- جىلداردىڭ باسىندا ەلباسى ءبىرىنشى تاپسىرما بەردى، 2006 -جىلى ماسەلە ەتىپ كوتەردى، 2012 -جىلى ستراتەگيامىزعا ەنگىزدى. ەندى مىنە، ناقتى قولعا الىندى. قازىرگى الىپبيمەن ءبىز الىسقا بارا المايمىز. ءتىل ەرەجەسىن بۇزۋ بۇگىنگى كۇنى «داستۇرگە» اينالدى. ويتكەنى، بۇگىنگى دىبىستاردى تاڭبالايتىن قازىرگى قولدانىستاعى ءالىپبي كوپ شاتاستىرىپ جىبەردى. مىسالى، ورىس تىلىندەگى «ى» ءارپى مەن قازاق تىلىندەگى «ى» ءارپى اراسىندا ايىرماشىلىق بار. ەكىنشىدەن، ءبىزدىڭ ءتىلىمىزدىڭ دامۋىنىڭ كەيبىر زاڭدىلىقتارى قازاق ءتىلىنىڭ ەرەجەلەرىنە سايكەس جاسالىنباعان. قازاق ءتىلى ەكونوميكانىڭ، ساياساتتىڭ ءتىلى بولۋى كەرەك. ونى ورگە سۇيرەۋ ءۇشىن وسى ماسەلەگە نازار اۋدارۋىمىز قاجەت»، - دەدى پروفەسسور ەردەن قاجىبەك.
ەلىمىزدىڭ باس گازەتتەرىنىڭ ءبىرى «كازاحستانسكايا پراۆدا» ۇيىمداستىرعان جيىنعا ءتىلشى عالىمدار مەن ب ا ق وكىلدەرى قاتىستى.
اۆتور: الماس مۇقاش ۇلى