انا ءتىلىن ىزدەمەيتىن قازاق جوق

استانا. قازاقپارات - كورشى رەسەيدىڭ چەليابى وبلىسىنداعى ورمانداي ورىستىڭ اراسىندا وتىرعان قانداستارىمىز سوڭعى جىلدارى قازاق ءتىلىن جانە ءداستۇر- سالتىن ۇمىتىپ قالماۋى ءۇشىن اتامەكەنگە ءجيى ات ءىزىن سالاتىن بولعان.

2009-جىلى چەليابى وبلىسىنداعى قازاق دياسپوراسىنىڭ «ازامات» مادەني- ۇلتتىق قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ سۇراۋىمەن قوستاناي وبلىستىق تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسى قانداستارعا انا ءتىلىن ۇيرەتۋ ىسىنە باستاما كوتەرگەن ەدى.

باسقارمانىڭ ءتىل ۇيرەتۋ ورتالىعى ماماندارى شەت جەردەگى قازاقتار ءۇشىن قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋدىڭ ارنايى باعدارلاماسىن جاساعان بولاتىن. سودان بەرى چەليابىدەگى «ازامات» مادەني- ۇلتتىق قوعامدىق بىرلەستىگى مەن قوستاناي وبلىستىق تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسى اراسىندا ىنتىماقتاستىق ورناعان.

ءبىر جىلى قوستانايلىق ءتىل ماماندارى چەليابى قالاسىنا بارىپ، قازاق ءتىلىن ۇيرەتۋگە ىقىلاس بىلدىرگەن مۇعالىمدەردى ءبىر اپتا وقىتىپ قايتسا، ەكىنشى جىلى ولار كەلىپ، جەرگىلىكتى قازاق ءتىلى ماماندارىنان شەبەرلىك ساباقتارىن الىپ كەتەدى.

بيىل قوستانايعا «ازامات» ۇلتتىق- مادەني قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ جەتەكشىسى قانات سەيتىكوۆ باستاعان قازاق ءتىلى مۇعالىمدەرى كەلدى. ولاردىڭ بارلىعى دا جەرگىلىكتى مەكتەپتەردە مۇعالىم بولىپ قىزمەت ەتەدى. ءبىر ايتاتىنى، چەليابى وبلىستىق ءبىلىم مينيسترلىگى قوستاناي وبلىستىق تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسىنىڭ باستاماسىن قۇپ الىپ، بىرنەشە جىلدان بەرى ناعايباق،  قىزىل، چەسمينسكيي، اگاپوۆ، ۆەرحنيي- ۋرالسك اۋداندارىنداعى قازاق بالالارى شوعىرلانعان ءبىر مەكتەپتە قازاق ءتىلىنىڭ فاكۋلتاتيۆتىك ساباق رەتىندە وتۋىنە جاعداي تۋعىزدى.

ول ءۇشىن قازاق ءتىلىن ۇيرەتكەن مۇعالىمگە جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن ەڭبەكاقى تولەنەدى.

-  قانداستارىمىز انا ءتىلىن ۇيرەنۋ ءۇشىن اتامەكەنگە قارايلايدى. سول ءۇشىن ولارعا ادىستەمەلىك كومەكتىڭ بارلىعىن دا جاساپ بەرىپ وتىرمىز، ءداستۇرسالتقا بايلانىستى شارالارىنا دا قولدان كەلگەن كومەكتى ايامايمىز، -  دەيدى وبلىستىق تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى گۇلجان مەڭدەكەنوۆا.

چەليابىدەن كەلگەن مۇعالىمدەر اراسىندا يۋليت بايداۋلەتوۆانىڭ تاجىريبەسى مول. ول ەگدە جاسىنا قاراماي، چەليابى توڭىرەگىندەگى قازاقتاردىڭ ءداستۇر-سالتىنا وراي وتەتىن بارلىق شارالاردىڭ باسى- قاسىنان تابىلادى. ونشاقتى جىلدان بەرى چەليابى قالاسىنداعى ستۋدەنتتەرگە، جالپى انا ءتىلىن بىلۋگە ىقىلاس بىلدىرگەندەرگە قازاق ءتىلىن ۇيرەتىپ كەلەدى. -  مەن بىزگە ادىستەمەلىك باعدارلاما جاساپ بەرىپ وتىرعان قوستانايلىق باۋىرلارعا العىسىمدى ايتامىن.

قازاق ءتىلىن ۇيرەتسەم دە، مەن انا ءتىلىن شالا بىلەمىن. وسى جىلدار ىشىندە قازاق ءتىلىن ۇيرەتىپ عانا قويماي، تاپجىلماي ءوزىم دە ۇيرەنىپ كەلەمىن. قازىر بىزدە جاستاردىڭ انا ءتىلىن ۇيرەنۋگە دەگەن ىنتا- ىقىلاسى وسكەن. ءبىز وسىعان قۋانامىز، -  دەيدى يۋليت ىسقاق قىزى. -  چەليابى -  ۇلكەن وبلىس. وندا 40 مىڭعا جۋىق قازاق اعايىن شاشىراي قونىستانعان. انا ءتىلىن بىلەتىندەر قاتارى اعا بۋىننىڭ ارامىزدان سەلدىرەۋىنە وراي ازايىپ كەلەدى. ارينە، بۇل الاڭداتادى. ءبىز جاستاردىڭ ءتىل مەن ءداستۇردى ۇمىتپاۋى ءۇشىن قولدان كەلگەننىڭ بارلىعىن دا قاراستىرۋعا تىرىسامىز.

ەڭ باستىسى، اتامەكەنمەن، ونىڭ ىشىندە چەليابىگە ەڭ جاقىن ورنالاسقان قوستاناي وبلىسىمەن بايلانىسىمىزدى ۇزبەيمىز. دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ قوستاناي وبلىستىق فيليالىمەن، وبلىستىق تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسىمەن تىعىز بايلانىستا جۇمىس ىستەيمىز.

مىسالى، دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعى فيليالى ناعايباق اۋدانىندا تۇراتىن اقىنىمىز نۇركەش جاپاروۆتىڭ ولەڭدەر كىتابىن شىعارىسۋعا كومەكتەستى، ءداستۇر- سالتقا بايلانىستى شارالاردى وتكىزۋگە دە قولعابىسىن تيگىزەدى، -  دەيدى «ازامات» ۇلتتىق- مادەني قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ جەتەكشىسى قانات سەيتىكوۆ. وسى جولى شەبەرلىك ساباعىنا قاتىسقان چەليابىلىك ون قانداسىمىزدىڭ بارلىعى دا مەكتەپتەردە ءتۇرلى پاننەن ءدارىس بەرەدى.

مىسالى، اگاپوۆ اۋدانىنان كەلگەن گۇلجامال المۇحامەتوۆانىڭ ماماندىعى- فيزيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى. ول قازاق بالالارىنا قازاق تىلىنەن ساباق بەرۋگە ءارقاشان دا ۋاقىت تابادى ءارى شەبەر ۇيىمداستىرا بىلەدى.

-  ورمانداي ورىستىڭ اراسىندا وتىرمىز. مەن قازاق بالالارىنىڭ العىرلىعىنا ءدان ريزامىن. ءبىزدىڭ مەكتەپتەگى از قازاق بالالارىنىڭ اراسىنان تورتەۋى مەكتەپتى ۇزدىك ءبىتىردى، جوعارى وقۋ ورىندارىندا جاقسى وقىپ ءجۇر. ءقازىر مەكتەپتەگى بالالاردىڭ انا تىلىنە دەگەن ىنتاسىنا سۇيسىنەمىن، -  دەيدى گۇلجامال ءۋايىس قىزى.

چەليابىلىك مۇعالىمدەرگە ا. بايتۇرسىنوۆ اتىنداعى قوستاناي مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى تاجىريبەلىك لينگۆيستيكا كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى گۇلجانات ءجۇرسىنالينا، ءجىتىقارا اۋداندىق ءتىل ۇيرەتۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى ساندۋعاش عۇبايدۋللينا، فەدوروۆ اۋدانىنداعى دميتريەۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپتىڭ قازاق ءتىلى مۇعالىمى دميتري روماشەنكو شەبەرلىك ساباقتارىن وتكىزدى. ماماندار قانداستارىمىزدىڭ كوپتەگەن سۇراقتارىنا جاۋاپ بەردى. چەليابىلىك قانداستار ساپار بارىسىندا قوستاناي قالاسىنداعى مادەني- دەمالىس ورىندارىن ارالاۋعا دا ۋاقىت تاپتى.

ءنازيرا جارىمبەت، «ەگەمەن قازاقستان» قوستاناي