ەسەنيننىڭ ماسكەۋدەگى قۇجىراسى
ايگىلى اقىن مارينا سۆەتايەۆانىڭ ءۇيى - ماسكەۋدىڭ ورتالىعىندا ورنالاسقان اسەم عيمارات. مۋزەيدى ارالاپ ءجۇرىپ، ءبىر كەزدە وسى ەڭسەلى، ساۋلەتتى ۇيدە تۇرعان اقىننىڭ اشتىقتان بۇراتىلىپ، ءبىر ءتىلىم نانعا زار بولعانىنا سەنە المادىم. ماسكەۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، مۋزەي ديرەكتورى، بەدەلدى تۇلعانىڭ قىزى اشتىقتان ازاپ شەكتى دەگەنگە كىم سەنەدى؟
ءبىراق بۇل - شىندىق. لەۆ تولستويدىڭ ياسنايا پوليانا مەن ماسكەۋدەگى ءسان-سالتاناتى جاراسقان كوتتەجدەرى، الەكسەي تولستويدىڭ بايلىقتىڭ ءيسى شىعاتىن ءۇيى، تۋرگەنەۆتىڭ ەڭسەلى ءۇيى، ارباتتاعى پۋشكين جالداپ تۇرعان، زاتتارى تالعاممەن قويىلعان پاتەر، چەحوۆ اناسى مەن باۋىرلارىمەن جالداپ تۇرعان كوتتەجد، بلوك، بەلىي، بۋلگاكوۆتىڭ پاتەرى، دوستويەۆسكيدىڭ بالالىق شاعى وتكەن ءۇي...
قىسقاسى، ءبىراز تانىمال اقىن-جازۋشى تۇرعان ءۇيدى كوردىم. ولاردىڭ ءارقايسىسى ماعان ءوزىنىڭ ەرەكشەلىگىمەن، اقىن-جازۋشىلاردىڭ قولجازبالارىنىڭ قۇندىلىعىمەن ۇنادى. بۇل ۇيلەردە ەسىمى الەمگە ايگىلى اقىن-جازۋشىلار جۇزدەگەن جىل بۇرىن تۇرسا دا، قابىرعالاردىڭ ار جاعىنان ولاردىڭ كۇلكىسى مەن كۇرسىنىسى تالىپ ەستىلەتىن سەكىلدى.
بۇل ۇيلەردە ولاردىڭ جەكە باسىنىڭ، وتباسىنىڭ قۋانىشتى جانە قايعىلى ساتتەرى ءوتتى، اقىن- جازۋشى رەتىندە شىعارماشىلىق شابىتتىڭ ءلاززاتى مەن مۇڭىن سەزىندى. وسى ۇيلەردە ادامزاتتىڭ ساناسىن سىلكىلەگەن تالاي ۇلى دۇنيەلەر تۋدى. بۇل ۇيلەردەن سانامداعى رۋحاني سىلكىنىستى سەزىنىپ، قاناتتانىپ شىعاتىنمىن. ارادا ءبىراز ۋاقىت وتكەننەن كەيىن قايتا بارعىم كەلەتىن. ءوزىم كورگەن ءبىر اقىننىڭ عانا ۇيىنە قايتىپ بارعىم كەلمەيدى... ەركە ەسەنين تۋرالى تالاي ەستەلىكتى وقىدىق قوي. ول مىنا الەمگە تەك قانا اقىننىڭ كوزىمەن قارادى، الەمدى، جالپى ءومىردى پوەزيا دەپ ءتۇسىندى. ماعان ەسەنين ءوز تاعدىرىن دا سانالى تۇردە پوەزياعا اينالدىرعىسى كەلگەن اقىنعا ۇقسايدى.
جو-جوق، ول ەشقاشان ءوز بولمىسىن، شىعارماشىلىعىن قولدان كۇردەلەندىرىپ، جاساندى كۇردەلىلىككە ۇمتىلعان جوق. ءوزى قانداي ەركىن بولسا، شىعارماشىلىعىندا دا ەركىندىك الدىڭعى پلانعا شىعادى. ەسەنين قانشا قالاسا دا، تاعدىرىن پوەزياعا اينالدىرا العان جوق. تاعدىر ەشكىمگە ەشقاشان باعىنعان جوق. اقىن شەكتەن تىس ەركىندىك ەشكىمگە وپا بەرمەيتىنىن تىم كەش ءتۇسىندى. سانامدا ەسەنيننىڭ شىعارماشىلىعى ارقىلى ءوزىم قالىپتاستىرعان اقىن بولمىسى بار، ەستەلىك كىتاپتاردان وقىعانىم بار، اقىن جالداپ تۇرعان ۇيگە بارا جاتقاندا ءسان-سالتاناتى جاراسقان سارايدى ەلەستەتكەنىم جوق.
ەسەنين تۇرعان ۇيگە كىرگەننەن كەدەيلىكتىڭ ءيسىن سەزىنەسىڭ. ول تۇرعان اياداي بولمەنى كورگەندە ەڭسەمدى مۇڭ باستى. سول سەبەپتى بولار، اقىننىڭ بولمەسىنە ەشكىمدى كىرگىزبەيدى. ەسەنيننىڭ بولمەسىن مۋزەيگە كەلگەن قوناقتار اينەك تەرەزەدەن كورەدى. ءبىر جاعىنان بۇل دا دۇرىس، بىرىنشىدەن، اقىننىڭ بولمەسىندە ادام اينالىپ جۇرە المايدى، تىم كىشكەنتاي، ەكىنشىدەن، اقىننىڭ زاتتارىنىڭ ەشقايسىسى كوشىرمە ەمەس. اقشاسى جوق، بولسا دا، اقشا ۇستاي المايتىن، تەز جۇمساپ تاستايتىن، قولى اشىق اقىن ماسكەۋدەگى ەڭ ارزان پاتەردى تاۋىپ العان سەكىلدى. بولمەنىڭ تىم كىشكەنتاي، قاراپايىم ەكەنىنەن-اق ونداعى زاتتاردى ەلەستەتە بەرىڭىز. بولمەگە ءبىر كەرەۋەت قويىلعان، ونىڭ ءوزى كىشكەنتاي بولمەنىڭ ءبىراز جەرىن الىپ تۇر. بولمەدەگى ەڭ باعالى زاتتار - اقىننىڭ بايانى مەن كىتاپتارى.
كىتاپ تا كوپ ەمەس. اقىنعا ءدىن قىزمەتكەرى سىيلاعان يكون تۇر. زامانداستارى جازعان ەستەلىكتەردە ەسەنيننىڭ پاتەرگە اقشا تولەي الماي، ءجيى قارىز سۇرايتىنى، پاتەرىنەن شىعىپ قالعان كەزدە دوستارىنىڭ ۇيىندە تۇراتىنى ايتىلادى عوي. كىم بىلەدى، اقىن ءبىز قومسىنىپ تۇرعان بولمەنىڭ اقشاسىن دا تولەي الماي قينالعان شىعار... ەسەنين تۇرعان ءۇيدىڭ كىرە بەرىستەگى دالىزىندە اقىننىڭ جەكە جانە جارى ايسەدورا دۋنكانمەن تۇسكەن فوتوسۋرەتتەرى مەن ولەڭدەرىنىڭ قولجازباسى ءىلۋلى تۇر.
ءدالىزدىڭ سول جاعىنداعى زالدا ەسەنيننىڭ كىتاپتارى مەن ەسەنينگە ارنالعان كىتاپتار، اقىننىڭ ارىپتەستەرىمەن تۇسكەن فوتوسۋرەتتەرى ساقتاۋلى. بۇل زالدا اقىندى ەسكە الۋ كەشتەرى ءجيى وتەدى. ءومىرى كەدەيشىلىكتە وتكەن اقىندى ايايمىن با، الدە الەۋمەتتىك قيىنشىلىقپەن كۇرەسىپ كەلە جاتقان ءوزىمدى، ءوزىم سەكىلدى قازاق جاستارىن ايايمىن با، ەسەنيننىڭ ۇيىنە قايتىپ بارعىم كەلمەيدى.
امال جوق، ەلدەن كەلگەن اقىندار «ەسەنيننىڭ ۇيىنە ەرتىپ بارشى» دەگەندە بارۋىما تۋرا كەلەدى. قازاقستاننان ەكەنىمدى بىلەتىن مۋزەي قىزمەتكەرلەرى ەسەنينگە قاتىستى وتەتىن كەشتەرگە ءجيى شاقىرىپ جاتادى. ولارعا ەسەنيننىڭ ۇيىنە كەلسەم، ەڭسەمدى ءبىر مۇڭ باساتىنىن ايتا المايمىن...
اياگۇل مانتاي
adebiportal.kz
