نە سەبەپتى مۇحاممەد ءالي سپورتتان شەتتەتىلدى
اتاپ ايتساق، 1967 -جىلدىڭ كوكتەم ايىندا نيۋ- يورك شتاتىنىڭ سپورتتىق كوميسسياسى قابىلداعان شەشىمگە سايكەس ايگىلى كاسىپقوي بوكسشى مۇحاممەد ءاليدىڭ شارشى الاڭعا شىعۋىنا شەكتەۋ قويىلدى.
بۇل شەشىم وزگە دە شەنەۋنىكتەر تاراپىنان كەڭىنەن قولداۋ تاۋىپ، ارادا از عانا ۋاقىت وتكەندە امەريكانىڭ وزگە دە شتاتتارىندا ايتۋلى سپورتشىنىڭ جۇدىرىقتاسۋىنا قاتاڭ تيىم سالىندى. جانە دە ول وزىنە تيەسىلى اتاعىنىڭ ءبىرازىنان ايىرىلدى. سونىڭ سالدارىنان ءالي ءۇش جىلدان اسا ۋاقىت ۇلكەن سپورتتان قول ءۇزىپ قالدى، دەپ جازادى ايقىن گازەتى.
جوعارىدا ايتىلعان جايتتىڭ ناقتى سەبەبى، مۇحاممەد ءاليدىڭ ا ق ش- تىڭ قارۋلى كۇشتەرى ساپىندا ۆەتنامعا بارىپ سوعىسۋدان باس تارتۋى. وسىنداي شەشىم قابىلداسا، قانداي قيىندىقتارعا تاپ بولاتىنىن ول جاقسى ءبىلدى. ۇلكەن سپورتتان شەتتەتىلۋ نەمەسە اتاق- داڭقتان ايىرىلۋ بەرگى جاعى عانا. ءور مىنەزدى ۇلدىڭ وسى ارەكەتى ءۇشىن بيلىك تاراپىنان قۋدالاۋعا ۇشىراپ، ءوز وتانىندا ساياسي قىلمىسكەر اتاناتىنى ايدان انىق ەدى. سونى ول جان- تانىمەن سەزىندى. ءبىراق مۇحاممەد العان بەتىنەن قايتپادى. سان مارتە ول ءوز شەشىمىنىڭ دۇرىستىعىن دالەلدەۋگە تىرىسىپ، بيىك مىنبەرلەر مەن حالىق الدىندا ىركىلمەي سويلەدى. يت ارقاسى قياداعى ۆەتنامعا سوعىس جاريالاعان بيلىك باسىنداعى لاۋازىم يەلەرى مەن ساياساتكەرلەردى قاتاڭ سىنعا الدى. امەريكا اسكەرلەرى ءۇندىقىتاي تۇبەگىن تالقانداپ جاتقان تۇستا ءالي « ءمانى مەن ماعىناسى جوق سوعىستىڭ ەش جاقسىلىققا اپارمايتىنىن» اشىق تۇردە جاريا ەتتى. سول كەزدەرى اتاعى جەر جارعان بوكسشى سان ميلليون جاماعاتتىڭ الدىندا ءوزىن بەيبىت ءومىردى قالايتىن، ادامگەرشىلىك پەن باۋىرمالدىق، حالىقتار دوستىعى مەن ىنتىماقتاستىعى يدەياسىن بارىنەن بيىك قوياتىن ناعىز كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ ازامات رەتىندە كورسەتە ءبىلدى.
ۆەتنام سوعىسىنان باس تارتقان ءاليدىڭ مىنا ءبىر قاناتتى سوزدەرى كوپشىلىكتىڭ ەسىندە ساقتالىپ قالدى:
ءوزىڭنىڭ سەنىمىڭ ءۇشىن قۋدالانۋ نەمەسە تۇرمەگە ءتۇسۋ ەش قورقىنىشتى ەمەس. ۆەتنامعا اتتانعان مەنىڭ مىڭداعان وتانداستارىم نە ءۇشىن جانە كىم ءۇشىن ءولىپ جاتقاندارىن وزدەرى دە بىلمەيدى. ءۇندىقىتاي تۇبەگىنە اتتانعان ورىمدەي جاستار بوستان- بوسقا قىرىلىپ جاتىر. سوندىقتان دا مەن قولىما قارۋ ۇستاپ، ۆەتنامعا بارۋدان سانالى تۇردە باس تارتتىم. مەن نەگە قان توگۋىم كەرەك؟ مەنىڭ ولارمەن بولىسە الماي جۇرگەن ەشتەڭەم جوق. سوندىقتان دا سولاقاي ساياساتتىڭ جەتەگىندە كەتكەن جوقپىن. باۋىرلاس ۆەتنام حالقىنا وق جاۋدىرىپ، كىناسىز ادامداردىڭ قانىن اعىزعانشا، تۇرمەگە تۇسكەنىم الدەقايدا ارتىق.
ۆەتنامدىقتارمەن بولىسە الماي جۇرگەن ەشتەڭەم جوق. ولارمەن جانجالداسقان دا، توبەلەسكەن دە ەمەسپىن. جانە دە ولار مەنى ەشۋاقىتتا نيگگەر دەپ اتاعان جوق.
نەگە اق ءناسىلدى ادامدار قارا ناسىلدەردى ۆەتنامعا جىبەرىپ، «سارى ناسىلدىلەردى ولتىرىڭدەر» دەپ بۇيرىق بەرۋگە ءتيىس؟ سول بۇيرىقتى ورىنداساق قانا ءبىز ءوز وتانىمىزدىڭ پاتريوتى سانالامىز. ايتپەسە، قۋعىنعا ۇشىرايسىڭ. ال سول ءبىز قورعاعا ءتيىس جەردى كەزىندە اق ناسىلدىلەر قىزىل ناسىلدىلەردەن تارتىپ العان ەدى ، عوي...
ءبىر سوزبەن ايتساق، مۇحاممەد ءالي سوعىسقا بارۋدان باس تارتقانى ءۇشىن تالاي ازاپتى كوردى. ونى شارتتى تۇردە تۇرمەگە توعىتتى. اتاق- داڭقىنان ايىرىپ، ا ق ش اۋماعىندا جۇدىرىقتاسۋىنا شەكتەۋ قويدى. ءتولقۇجاتىنان ايىرىپ، شەت مەملەكەتتەرگە شىعا الماي قالدى. دەسەك تە، بۇل قيىندىقتار ءور مىنەزدى جىگىتتىڭ ساعىن سىندىرا العان جوق. ول بيلىككە قارسى شىقتى. قاراپايىم حالىقتىڭ ءسوزىن سويلەپ، ءدۇيىم جۇرتتىڭ العىسىنا بولەندى. قارا ءناسىلدى ازاماتتاردىڭ قۇقىعىنىڭ ساقتالۋىن تالاپ ەتتى. كەدەي- كەپشىكتەردىڭ جوعىن جوقتادى. تابانى تيگەن جەردىڭ بارلىعىندا يسلام ءدىنىن ناسيحاتتادى. وسى پوزيتسيانى سوڭعى دەمى تاۋسىلعانشا ۇستاندى.
ونىڭ سپورتتىق جولىنا كەلەر بولساق، جوعارىداعىداي جاعدايعا دۋشار بولعانشا 29 جەكپە- جەك وتكىزىپ، بارلىعىندا جەڭىسكە جەتكەن ەدى. ارادا ءۇش جارىم جىلدان اسا ۋاقىت وتكەننەن كەيىن ا ق ش بيلىگى ءوز قاتەلىگىن مويىنداپ، ءاليدىڭ قايتا شارشى الاڭعا شىعۋىنا رۇقسات بەردى. بۇل رەتتە دە ول ءوزىنىڭ مىقتىلىعىن تايعا تاڭبا باسقانداي ەتىپ دالەلدەدى. 1970 -جىلدىڭ 26 -قازانىندا ول ءوزىنىڭ وتانداسى دجەرري كۋورريدى ۇتتى. ۋاقىت وزا الەم چەمپيونى وزىنە تيەسىلى اتاقتىڭ بارلىعىن قايتارىپ الدى. جالپى، 21 جىلعا سوزىلعان سپورتتىق كارەراسىندا مۇحاممەد 61 كەزدەسۋ وتكىزىپ، 56 رەت جەڭىس تويىن تويلادى. 57 قارسىلاسىن ەسىنەن تاندىردى. وسىلايشا، مۇحاممەد ءاليدىڭ ەسىمى ⅩⅩعاسىردىڭ ەڭ ۇزدىك كاسىپقوي بوكسشىسى رەتىندە الەمدىك سپورت تاريحىندا التىن ارىپتەرمەن جازىلىپ قالدى.
