جەر سىلكىنىسى كەزىندە نە ىستەۋ كەرەك؟

استانا. قازاقپارات - ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىك، شىعىس، وڭتۇستىك- شىعىس ايماقتارىندا جەر استى ءدۇمپۋى ءجيى كەزدەسەدى. بۇگىن الماتى قالاسىنىڭ تۇرعىندارى قىرعىزستان جەرىندە بولعان جەر سىلكىنىسىنىڭ كۋاگەرى بولدى.

 بۇل تابيعات اپاتى ءۇيىمىزدى قيراتپاسا دا، ءوزىمىزدى ابدىراتىپ تاستاعانى جاسىرىن ەمەس. اندا- ساندا توسىن مىنەزىن كورسەتىپ تۇراتىن تابيعات قۇبىلىستارىنا بەي- جاي قاراماي، قاۋىپسىزدىك شارالارىن ەستە ۇستاپ جۇرگەن ابزال. وسى رەتتە، امەريكانىڭ «Rescue Chief and Disaster Manager of the American Rescue Team International (ARTI) » اتتى حالىقارالىق قۇتقارۋشىلار بريگاداسىنىڭ كومانديرى دۋگ كوپتىڭ ومىرلىك كەڭەستەرىن ۇسىنامىز. دۋگ قىزمەتىندە ءجۇرىپ، ءزىلزالا كەزىندە 875 اپاتتى عيماراتتى قۇتقارۋعا قاتىسقان. 60 ەلدە قۇتقارۋ كومانداسىندا جۇمىس اتقارىپ، ءار ءتۇرلى مەملەكەتتە كوماندا ۇيىمداستىرۋشىسى مەن مۇشەسى بولعان. 2 جىل ب ۇ ۇ- نىڭ تابيعات اپاتى زەرتتەۋشىسى بولسا، ال 1985 -جىلدان باستاپ بۇل زەرتتەۋشىنىڭ كومەگىنسىز ءبىر دە ءبىر قورعانۋ شارالارى جۇزەگە اسىرىلماعان.

 1. اپاتتى جاعدايدا عيمارات نەمەسە كولىك ىشىندە جاسىرىنۋ وتە قاۋىپتى. قۇتقارۋشىلاردى كۇتپەي، ءوزىڭىز عيماراتتان نە كولىكتەن مەيلىنشە تەز شىعىپ كەتۋگە تىرىسىڭىز. بۇل «ۇستەل نە كەرەۋەت استىنا جاسىرىنامىن» دەۋشىلەرگە دە قاتىستى. مۇنداي جاعدايمەن امان قالۋ مۇمكىندىگىڭىز شامالى. ەگەر دالاعا شىعا الماي قالساڭىز، قانداي دا ءبىر زاتتىڭ استىنا تىعىلۋعا تىرىسپاڭىز.

 2. بارلىق ءۇي جانۋارى قاۋىپتىڭ العاشقى بەلگىسى سەزىلگەندە، اياقتارىن باۋىرىنا جيناپ الاتىن كورىنەدى. بۇل -  جەر سىلكىنىسى كەزىندە كەرەكتى ارەكەتتەردىڭ ءبىرى. كىشكەنتاي قۋىسقا تىعىلۋعا كومەكتەسەدى. ەگەر ءسىز قابىرعاعا، باعاناعا جاقىنداساڭىز، قيراۋ كەزىندە پايدا بولعان اشىق كەڭىستىك قاتەردەن امان قالۋىڭىزعا مۇمكىندىك تۋدىرادى.

 3. اعاشتان سالىنعان عيماراتتار -  ءزىلزالا كەزىندەگى ەڭ قاۋىپسىز جەرلەردىڭ ءبىرى. سەيسميكالىق تولقىننان اعاشتار جاقسى قورعايدى. اعاشتى عيمارات قيراسا ۇلكەن زاقىم كەلتىرمەيدى. كىرپىشتەن سالىنعان ۇيلەر قيراۋ كەزىندە عيمارات تاستارى ۇلكەن قاۋىپ- قاتەر تۋدىرادى. بەتوندى عيماراتتار -  ءزىلزالا كەزىندەگى ەڭ قاۋىپتى جەر. ايتكەنمەن، تاقتايشاسى اعاش سەكىلدى، ۇساق بولىكتەرگە وڭاي سىنا قويمايدى. سوندىقتان، بەتوندى قاباتتاردىڭ استىندا قالماۋ قاۋپى سەيىلەدى. دەسە دە، بۇل اعاش سىنىعىنان كەلەتىن زارداپپەن سالىستىرۋعا كەلمەيدى.

4. ەگەر ءزىلزالا ءتۇن ىشىندە ورىن السا، كەرەۋەتىڭىزدەن تۇرىپ كەتىڭىز. سىزگە ەڭ قاۋىپسىز جەر كەرەۋەت ماڭى بولماق. قوناقۇيلەردىڭ ەسىگىندە ءزىلزالا كەزىندە ساقتانۋ نۇسقاۋلىقتارى ءىلۋلى تۇرسا، كوپ ادام امان قالۋى مۇمكىن. نەگىزىندە بۇنداي نۇسقاۋلىقتار سەيسميكالىق اپاتتى ايماقتاردا ءىلىنىپ تۇرۋى كەرەك.

 5. ءزىلزالا كەزىندە ەسىكتەن، تەرەزەدەن شىعا الماساڭىز، تەرەزە، شكاف، سىنعىش زاتتاردان الىسىراق، قاۋىپسىز جەردە تۇرعانىڭىز ءجون بولار.

 6. قۇلاعالى تۇرعان ەسىك بوساعاسىندا جاسىرىنعان ادام، قاۋىپ- قاتەرگە ۇشىرايدى. سەبەبى، ەسىك ماڭىندا تۇرساڭىز، ەسىكتىڭ جاقتاۋى قيراعان جاعدايدا، ءسىز دە قيراندى استىندا قالاسىز.

 7. جەر سىلكىنىسى كەزىندە باسپالداق ۇستىندە تۇرماڭىز. ونىڭ ءۇي دۋالىنان بولەك اينالماسى بار. باسپالداق جانە تاعى باسقا عيمارات سىنىقتارى ىشتە قالعان ادامدى امان قالدىرمايدى. عيمارات قۇلاماسا دا، تەڭسەلمەسە دە، باسپالداقتا تۇرماڭىز.

 8. ەگەر مۇمكىندىك بولسا، سىلكىنىس كەزىندە عيماراتتىڭ سىرتقى نە ىشكى قابىرعاسىنىڭ ماڭىندا بولىڭىز. ءبىراق، ىشتەن گورى سىرتتا جۇرگەنىڭىز ابزال.

 9. مۇنداي جاعدايدا كولىك ىشىندە قالۋ قاۋىپتى. ولارعا اعاشتار نەمەسە جوعارعى جولدار (كوپىر، تەمىرجولعا ارنالعان كوپىرلەر) قۇلاۋى مۇمكىن. كولىكتەن ءتۇسىپ، جانىنا جاتا قالىڭىز. ەگەر، كولىكتىڭ ۇستىنە باعانا قۇلاماسا، قيراعان ءار كولىكتىڭ جانىندا ءۇش فۋتتىق قاۋىپسىز كەڭىستىگى بولادى. 1996 -جىلى ۇستەل استىنا تىعىلىپ، ءزىلزالادان ساقتانۋعا بولاتىن ميفولوگيانى ناسيحاتتايتىن فيلم تۇسىرىلگەن. فيلمدى زەرتتەۋشىلەر جوعارىدا اتالعان ون كەڭەستىڭ ناتيجەلى ەكەنىن كورسەتكەن. بۇل ادىستەر جەر سىلكىنىسىنەن قورعانامىن دەۋشىلەرگە تاپتىرماس كومەك. سىزدەرگە دە ءبىر پايداسى تيەر دەگەن نيەتتەمىز.

 

Massaget.kz