جاڭا باعدارلاما بويىنشا «نۇرلى جەردىڭ» كوتتەدجدەرى كىمگە بۇيىرادى

استانا. قازاقپارات - جاقىندا «نۇرلى جەر» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنا جاۋاپتى شەنەۋنىكتەر اتالعان قۇجاتتىڭ تاعى ءبىر ماڭىزدى تۇسىن اشىپ بەردى. ەندى، الەۋمەتتىك باسپانا «جاس وتباسى»، «مەملەكەتتىك قىزمەتكەر» جانە تاعى باسقا ساناتقا قاراي تاراتىلمايدى.

 جاڭا باعدارلاما بويىنشا ناقتى ەكى سانات بولادى. ول - تولەۋ مۇمكىنشىلىگى بار جانە تولەۋ مۇمكىنشىلىگى جوق ازاماتتار. ال وعان كىمدەر جاتادى؟ قانداي باسپانانى الۋعا مۇمكىندىگى بار؟ جەر تەلىمدەرى قاشان بەرىلەدى جانە دايىن كوتتەدجدەرگە كىم كىرە الادى؟ قازاقپارات ءتىلشىسى وسى ساۋالداردىڭ توڭىرەگىندە وي ءوربىتىپ كوردى.

جىل سايىن 3 مىڭ ارەندالىق باسپانا بەرىلەدى

 الدىمەن تولەۋ مۇمكىنشىلىگى جوق ازاماتتارعا جاسالاتىن جاعدايلاردان باستايىق. «نۇرلى جەر» باعدارلاماسى اياسىنا وسى ساناتقا جاتاتىندار ءۇشىن ارەندالىق باسپانا سالۋ جوسپارلانىپ وتىر. ۇكىمەت قۇرىلىسقا قاجەتتى العاشقى قاراجاتتى دا جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارعا تاراتىپ بەردى. سوندىقتان اعىمداعى جىلدىڭ اياعىنا دەيىن الەۋمەتتىك جاعىنان از قامتىلعان ادامدار ءۇشىن ارەندالىق تۇرعىن ۇيلەر بەرىلۋى ابدەن مۇمكىن. الايدا ول باسپانانىڭ سانى كوپ ەمەس.

 «بيىلدان باستاپ «نۇرلى جەر» باعدارلاماسى اياسىندا ارەندالىق ءۇي سالۋعا 25 ميلليارد تەڭگە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارعا ءبولىندى. 1,5 ميلليارد تەڭگەدەن ءاربىر وڭىرگە تاراتىلدى. ول اقشاعا ءار وبلىستا 180 پاتەر سالىنادى. بارلىعى 3 مىڭ ارەندالىق پاتەر تۇرعىزىلادى. بۇل - جالعا بەرىلەتىن، ءبىراق ساتىلمايتىن ۇيلەر. كىمگە بەرىلەدى؟ الدىمەن ءبىرىنشى ساناتتاعى مۇگەدەكتەر مەن جەتىمدەرگە بەرىلەدى. سوسىن نەسيە الا المايتىن، قارجىسى جەتپەيتىن ازاماتتارعا بەرىلەدى. ال اقشاسى بارلار نەسيە السا بولادى»، - دەيدى ق ر ينۆەستيتسيالار جانە دامۋ مينيسترلىگى قۇرىلىس جانە تۇرعىن ءۇي- كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق ىستەرى كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى مارحابات جايىمبەتوۆ.

كوميتەت ەسەبىنە سايكەس، ءبىر جىلدا 3 مىڭ ارەندالىق پاتەر سالىنسا، 15 جىلدا 40 مىڭ ارەندالىق باسپانانى پايدالانۋعا بەرۋگە بولادى. ول ۇيلەردىڭ ورتاشا اۋدانى 50-60 شارشى مەتر بولادى. «بيىل قۇرىلىس جۇمىستارى باستالۋى ءتيىس. سەبەبى ءبىز ءتيىستى قارجىنى ءبولىپ بەردىك»، - دەپ اتاپ كورسەتتى مارحابات جايىمبەت ۇلى.

تولەۋ مۇمكىنشىلىگى جوقتارعا ىلىكپەي قالعاندار نە ىستەيدى؟

 ارينە، اقشا جيناۋعا تۋرا كەلەدى. ول اقشانى جيناپ بولعان سوڭ، تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكى ارقىلى الەۋمەتتىك باسپانانى، ءتىپتى كوتتەدجدى ساتىپ الۋعا جاعداي جاسالادى. ءيا، كادىمگىدەي كوتتەدج. ونىڭ ۇستىنە بۇگىندە مەملەكەتتىك باعدارلاما اياسىندا پاتەر الاتىندار ءۇشىن العاشقى جارنانىڭ كولەمى 50 پايىزدان 30 پايىزعا تومەندەتىلدى. بولاشاقتا ونى 15 پايىزعا دەيىن ءتۇسىرۋ ماسەلەسى قارالىپ جاتىر. ال كوتتەدجدەر وبلىس ورتالىقتارىندا سالىنادى. ونداي باسپانانى كەزەكتە تۇرعان ازاماتتارعا تاراتۋ جوسپارلانعان.

 «ەندى قاراڭىز، قازاقتىڭ ۇيىندە بالا كوپ قوي. اسىرەسە، وڭتۇستىك ايماقتاردا بەس- التى بالاسى بارلار جەتەرلىك. سولاردىڭ بارلىعىن كەزەككە قويىپ قويادى. الايدا بارىنە بەرەدى دەگەن اڭگىمە جوق قوي. سوندىقتان ءبىز وبلىس ورتالىقتارىندا كوتتەدج قالاشىقتارىن سالۋدى پيلوتتىق رەجيمدە ىسكە اسىرىپ كورگەندى ءجون كوردىك. قالعان وڭىرلەردە، قالا، اۋدان، مونوقالالاردا (كەزەكتە تۇرعان ءبىر وتباسىنىڭ بىرنەشە مۇشەسىنە - اۆت.) بەرە بەرسىن. ال وبلىس ورتالىقتارى «اۋىلعا» اينالىپ كەتپەس ءۇشىن بىركەلكى كوتتەدجدەردىڭ بولعانى دۇرىس دەپ شەشتىك. ول جەردە ءبىرىڭعاي ستيل، ءبىرىڭعاي ديزاين بولادى. وسىنداي تالاپ قويىپ وتىرمىز. الداعى ەكى جىلدا بۇل باستامانى سىناقتان وتكىزىپ كورەمىز»، - دەيدى قۇرىلىس جانە تۇرعىن ءۇي شارۋاشىلىعى كوميتەتىنىڭ باسشىسى جايىمبەتوۆ.

ونىڭ ايتۋىنشا، اتالعان پيلوتتىق جوبانى اعىمداعى جىلى اقتوبە، سولتۇستىك قازاقستان، پاۆلودار جانە تاعى ءبىرقاتار وبلىستاردا ىسكە اسىرۋ جوسپارلانعان. بۇگىندە كوتتەدجدەردىڭ تيپتىك جوباسى بەكىتىلدى. مەردىگەرلەر ونداي ۇيلەردى سالعاندا ءبىر شارشى مەتردىڭ باعاسىن 120 مىڭ تەڭگەدەن اسىرماۋى ءتيىس. سونىڭ ارقاسىندا اتالعان باسپانا حالىققا قولجەتىمدى بولادى.

 قوستانايدا 300-گە جۋىق كوتتەدج بەرىلەدى

 قوستاناي وبلىسىندا «نۇرلى جەر» باعدارلاماسى اياسىندا كوتتەدج قالاشىقتارىن سالۋ جۇمىستارى باستالىپ كەتتى. وبلىس اكىمى ارحيمەد مۇحامبەتوۆتىڭ ايتۋىنشا، وسى سالاداعى شارالار جالعاسا بەرەدى. «قازىردىڭ وزىندە ءبىز «سيەۆەرنىي» شاعىن اۋدانىندا (قوستاناي قالاسىنا جاقىن زارەچنىي كەنتىندە - اۆت.) ۇيلەردى سالۋعا كىرىستىك. بيىل 270 ءۇيدى بىتىرۋگە تىرىسامىز. ەكى مەردىگەر بار. ول ۇيلەردى سالۋ مەحانيزمى دە وڭاي. وعان سايكەس، مەردىگەرلەر جەكە ۇيلەردى ءوز اقشاسىنا سالادى. ارتىنان ءوز شىعىندارىن تۇرعىن- ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكى ارقىلى قايتارىپ الادى. سەبەبى بۇگىندە اتالعان بانكتە ءبىراز ادامداردىڭ سالىمدارى جينالدى. 30 مىڭداي ادام كەزەكتە تۇر. اقشا دا از ەمەس. ولار ءۇيدى العاننان كەيىن ايىنا ورتاشا ەسەپپەن 40-70 مىڭ تەڭگەدەي تولەيتىن بولادى. تولەمنىڭ مولشەرى ءۇيدىڭ شارشى مەترىنە بايلانىستى»، - دەدى مۇحامبەتوۆ استانادا وتكەن باسپا ءسوز ءماسليحاتىندا.

 اكىمنىڭ ايتۋىنشا، جەكە تۇرعىن ۇيلەر جاڭا تەحنولوگيا بويىنشا سالىنىپ جاتىر. سونىڭ اياسىندا ءبىر ءۇيدى ەكى جارىم ايدىڭ ىشىندە تۇرعىزۋعا مۇمكىندىك بار. ۇيلەردىڭ اۋدانى 70 شارشى مەتردەن باستالىپ، 110 شارشى مەترگە دەيىن بارادى. وسىلايشا، بانك سالىمشىلارى وزدەرىنە ىڭعايلى ءۇيدى تاڭداي الادى. الداعى ۋاقىتتا رۋدنىي، قوستاناي قالالارى جانە قوستاناي اۋدانىنداعى تۇرعىن- ءۇي قۇرىلىسىنا ەرەكشە باسىمدىق بەرىلەدى.

سەبەبى اتالعان ءۇش ايماقتا حالىقتىڭ 50 پروتسەنتتەن استامى تۇرادى. وسى ورايدا ايتا كەتكەن ءجون، وبلىس ورتالىقتارىنىڭ ءبىرىڭعاي ديزاينىن ساقتاۋ ماقساتىندا كوتتەدج قالاشىقتارى سالىنسا، جەرگىلىكتى جەردە جەر تەلىمدەرى بەرىلەتىن بولادى.

 بيىلدان باستاپ «نۇرلى جەر» باعدارلاماسى اياسىندا جىل سايىن 80 ميلليارد تەڭگە قارجى بولىنەدى. سونىڭ 30-40 ميلليارد تەڭگەسى ينفراقۇرىلىم جەلىلەرىن تارتۋعا جۇمسالماقشى. سونىڭ ارقاسىندا جىل سايىن 40 مىڭ ادامعا جەر ۋچاسكەسىن بەرۋگە مۇمكىندىك بار. وسىلايشا، 15 جىلدىڭ ىشىندە 600 مىڭنان استام ادام جەكە ءوز ءۇيىن تۇرعىزا الادى دەگەن بولجام بار. جالپى، قازىرگى جەر كەزەگىندە 1 ميلليون 300 مىڭ ادام تۇر.

 اۆتور: ارمان اسقاروۆ