جۇمىسسىزدىققا قارسى قازاقستان قانداي شارا قولداندى؟
بۇل ارينە، قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ جۇمىسسىزدىققا قارسى قولدانعان شارالارىنىڭ ارقاسى. الەمدەگى شيكىزات رەسۋرستارىنىڭ نارىعى قۇلدىراپ، الەمدىك ەكونوميكانىڭ وزگە دە سالالارىن توقىراۋعا تارتقان كەزدە، قازاقستان ۇكىمەتى داعدارىس پەن جۇمىسسىزدىققا قارسى تۇبەگەيلى شارالاردى قولعا العان بولاتىن.
بۇل شارالاردىڭ ناتيجەسى - ەلىمىزدەگى ەڭبەك نارىعى قورعالىپ، جاپپاي جۇمىسسىزدىققا جول بەرىلگەن جوق. 2013-جىلدىڭ وزىندە-اق، مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قازاقستانداعى جۇمىسسىزدىق مامان تاپشىلىعىنىڭ سالدارىنان تۋىنداپ وتىرعان جوق دەگەن ەدى.
جۇمىسسىزدىقتىڭ باستى سەبەبى - ادامدار بىردەن ۇلكەن تابىس كورگىسى كەلەدى.
«ەڭ باستىسى - جۇمىسپەن قامتۋ. مەملەكەتتىڭ باستى مىندەتى - ادامعا جۇمىس تاۋىپ بەرۋ. مەملەكەت بۇل مىندەتتى ورىنداپ وتىر. قازىر ەلىمىزدە جۇمىسسىزدىق بولماۋ كەرەك، سەبەبى، مامان كوپ. مىسالى، ءبىزدىڭ قازاقستاندىق قۇرىلىسشىلار بىردەن پايداعا كەنەلە تۇسكىسى كەلەدى، ال، وزبەكستان مەن قىرعىزستاننان كەلگەن گاستاربايتەرلەر كەز كەلگەن جۇمىسقا دايىن. ياعني، بىزدەگى 5 پايىزدىق جۇمىسسىزدىق جۇمىستىڭ جوقتىعى ەمەس، بىلىكتىلىكتىڭ جوقتىعى. ەگەر ءبىلىمىڭ جوق بولسا، بىلىكتىلىگىڭ جوق بولسا، سىزگە تەك قارا جۇمىس تابىلادى. مىنە، جۇمىسپەن قامتۋ باعدارلاماسى دەگەن وسى. ەگەر اۋىلدا جۇمىس ىستەگىڭ كەلسە، مەملەكەت سىزگە شاعىن نەسيە بەرۋگە دايىن. سول شاعىن نەسيەگە ءوز ءىسىڭىزدى اشۋعا بولادى. مال ساتىپ الىپ، وتباسىڭدى اسىرا، ارتىعىن ساتىپ، پايدا كور. ەگەر اۋىلدا جۇمىس ىستەگىم كەلمەيدى دەسە، قالاعا كەلسە دە، مەملەكەت جۇمىس تاۋىپ بەرۋگە دايىن. بۇدان ارتىق نە كەرەك؟»، - دەگەن ەدى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قازاقستاننىڭ ايەلدەر قاۋىمىمەن كەزدەسكەن كەزدە.
ال، 2016-جىلى الەمدەگى شيكىزات باعاسى ارزانداعان سوڭ، قازاقستان دا ەڭبەك نارىعىنا كوپ كوڭىل ءبولدى. بۇل رەتتە، مەملەكەت «جۇمىسپەن قامتۋدىڭ جول كارتاسى-2020» باعدارلاماسىن قارقىندى دامىتا ءتۇستى.
2016-جىلدىڭ 10 ايىندا باعدارلاماعا 171,7 مىڭ ادام قاتىسسا، 175 مىڭنان اسا ادام تۇراقتى جۇمىس تاپتى. باعدارلامانىڭ ءبىرىنشى باعىتى اياسىندا، ياعني، ينفراقۇرىلىم مەن تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق سالاسىن دامىتۋ ەسەبىنەن بيىل 5715 ينفراقۇرىلىمدىق جوبانى جۇزەگە اسىرۋ كوزدەلگەن. 1- قاراشاداعى مالىمەتكە سۇيەنسەك، وسىنىڭ 2306 جوباسى تولىقتاي جۇزەگە اسىرىلعان ەكەن. وسى جوبالاردىڭ ارقاسىندا اشىلعان جۇمىس ورىندارى 30 مىڭ ادامدى ەڭبەكپەن قامتىعان.
باعدارلامانىڭ ەكىنشى باعىتى حالىقتى جاپپاي كاسىپكەرلىككە ىنتالاندىرۋ ماقساتىن كوزدەيدى. مەملەكەت حالىقتى كاسىپكەرلىككە ىنتالاندىرا وتىرىپ، 9 مىڭنان اسا شاعىن نەسيە بەرۋ جوسپارلانعان ەدى. ءبىر جىلدىق جوسپار ورىندالدى دەۋگە بولادى، سەبەبى، قاراشاداعى مالىمەتكە سۇيەنسەك، 9 مىڭ شاعىن نەسيەنىڭ 8070 ءى بەرىلىپ قويعان. بەرىلگەن شاعىن نەسيەلەردىڭ 53 پايىزىندا حالىق جەكە ءىسىن اشسا، قالعاندارى جاڭادان جۇمىس باستاعان جەكە كاسىپكەر رەتىندە تىركەلىپ وتىر.
باعدارلامانىڭ ءۇشىنشى باعىتى اياسىندا 7 مىڭنان اسا ادام كاسىبي ءبىلىم الدى. سونىڭ ىشىندە، مەملەكەتتىڭ ەسەبىنەن وقۋ اياقتاعانداردىڭ 87 پايىزى تۇراقتى جۇمىسقا ورنالاسقان. ال، جوعارى وقۋ ورنىن جاڭا ءتامامداعان تاجىريبەسىز تۇلەكتەر مەن باسقا دا ادامداردى قولداۋ شارالارىنىڭ اياسىندا 28 مىڭنان اسا ادام الەۋمەتتىك جۇمىس ورىندارىن تاۋىپ، ۇلكەن تاجىريبە جيناقتادى. قازاقستاندا جۇمىسسىزدىقتى ازايتىپ، كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ اياسىندا ۇكىمەت ەكونوميكالىق الەۋەتى زور ەلدى مەكەندەرگە 863 ادامدى كوشىرسە، سول مىڭعا جۋىق ادامنىڭ 65 پايىزى جاڭا قونىسپەن قاتار، جاڭا جۇمىسقا يە بولىپ وتىر.
سونداي-اق، 2016-جىلى جۇمىسپەن قامتۋ شارالارىن قولداۋعا باعىتتالعان كەشەندى جوسپاردىڭ اياسىندا 400 مىڭنان اسا ادامعا قولداۋ كورسەتۋ كوزدەلگەن ەدى. 2016-جىلدىڭ 1- قاراشاسىنداعى مالىمەتكە سۇيەنسەك، قازىردىڭ وزىندە جوسپار ارتىعىمەن ورىندالىپ، بۇل باعدارلاما 437 مىڭ ادامدى قامتىپ ۇلگەرگەن. سونىڭ ىشىندە، 392 مىڭ ادام تۇراقتى جۇمىس ورنىن تاپتى.
جالپى، وسى شارالاردىڭ ارقاسىندا ەڭبەك نارىعىندا تولقۋلار كەزدەسكەن جوق. جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى 5 پايىزدى قۇراسا، ەلىمىزدە جۇمىسپەن قامتىلعانداردىڭ ىشىندەگى ءوزىن ءوزى جۇمىسپەن قامتىپ وتىرعان حالىقتىڭ ۇلەسى 25,9 پايىزدى قۇرادى. ايتا كەتەرلىگى، حالىقارالىق ەڭبەك ۇيىمى الەمدەگى ەڭبەك نارىعىنا قازاقستانداعى قازىرگى جاعدايعا مۇلدە كەرى بولجام جاساعان ەدى. «2015-جىلى الەمدەگى جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى 197,1 ميلليون ادامدى قۇرادى. بولجامدارعا سايكەس، بۇل كورسەتكىش 2016-جىلى 2,3 ميلليون ادامعا كوبەيىپ، 199,4 ميلليون ادامدى قۇراۋى مۇمكىن. ال، 2017-جىلى الەمدەگى جۇمىسسىز حالىقتىڭ سانى تاعى 1,1 ميلليون ادامعا ارتۋى ىقتيمال»، - دەگەن ەدى حالىقارالىق ەڭبەك ۇيىمىنىڭ ساراپشىلارى.
بۇل رەتتە، قازاقستان ءوز ەڭبەك نارىعىنداعى جاعىمدى كورسەتكىشتەردى باسشىلىققا الا وتىرىپ، 2017-جىلدان باستاپ، كاسىپتىك-تەحنيكالىق ءبىلىم بەرۋدى تەگىن جۇزەگە اسىرماق.
اۆتور: كەنجەكەي توقتامۇرات قىزى
