توتىقۇس جانە... - ورىس كلاسسيكاسىنان ءتارجىمالار
ترامۆايعا سىيماي، ەسىگىنە جارماسىپ، جابىسا ۇستانىپ تۇرمىز (ول كەزدە ترامۆايدىڭ ەسىگى قازىرگىشە وزدىگىنەن اشىلىپ- جابىلمايتىن، كەيبىرەۋىندە ءتىپتى ەسىك بولمايتىن دا). بىزبەن قاتار جابىسقان ەكى بوزبالانىڭ، ءسىرا، ستۋدەنت شىعار، بىرەۋى:
- مەن كەشە ءبىر قىزىق انەكدوت ەستىدىم، - دەدى جولداسىنا. شۋركا ەكەۋىمىز ەلەڭ ەتە قالدىق. - قۇستى جاقسى كورەتىن ءبىر اعىلشىن اڭ- قۇس ساتاتىن دۇكەنگە بارىپ، توتىقۇس تاڭداپتى. دۇكەنشى بۇتاقتا قوناقتاپ وتىرعان، ەكى اياعىنا دا باۋ تاعىلعان توتىقۇستى نۇسقاپ: «بۇل ون مىڭ دوللار تۇرادى. اسا ەرەكشە قۇس: وڭ اياعىنداعى جىبىنەن تارتساڭ - بەرنستىڭ ولەڭدەرىن ايتادى، ال سول اياعىنداعىسىنان تارتساڭ - ءدىني ۋاعىزدى اعىتادى» دەيدى. اعىلشىن ەسى شىعا قۋانىپ: «مەن وسىنى الايىن!» دەيدى. اقشاسىن تولەپ، توتىقۇستى قۇشاقتاپ جونەلە بەرەدى دە، ەسىك كوزىندە قالت توقتاپ، ارتىنا بۇرىلىپ، ساتۋشىعا: «ءا، ايتپاقشى، ەگەر مەن ەكى جىبىنەن بىردەي تارتسام، ول وندا نە ايتادى؟» دەيدى.
انەكدوتتى تىڭداپ تۇرعان جىگىت ءدال سول ساتتە:
- ءاي، كەلىپ قالدىق، تۇسەيىك! - دەدى دە، ەكى ستۋدەنت سەكىرىپ- سەكىرىپ ءتۇسىپ قالدى.
مەن كەشكە ۇيگە كەلگەن سوڭ ول ەستىگەنىمدى اكەمە ايتتىم. ەكەۋىمىز انەكدوتتىڭ قالاي اياقتالارىن بولجاپ تاپپاق بولىپ، كەش بويى اۋىز جاپپادىق. جۇزدەگەن بولجام ايتساق تا، قيسىندى ەشتەڭە تابا المادىق.
ارادا كوپ جىل ءوتتى. سوعىس كەزى. لەنينگرادتى قورعاپ تۇرعانبىز. بىردە جەركەپەدە تىنىس الىپ وتىرعان ەدىك، جاۋىنگەرلەردىڭ ءبىرى:
- جىگىتتەر، قۇلاقتارىڭدى تۇرىڭدەر، مەن كەرەمەت قىزىق انەكدوت ايتىپ بەرەيىن، - دەدى. ءبىز تىڭداي قالدىق. ول انەكدوتىن باستادى: - ءبىر دۇكەندە ەرەكشە توتىقۇستار ساتىلادى ەكەن. ەرەكشە بولعان سوڭ، باعاسى دا قىمبات كورىنەدى. سولاردىڭ بىرەۋىنىڭ ءبىر اياعىنا بايلانعان جىبىنەن تارتىپ قالساڭ- تاقپاق ايتادى ەكەن، ال ەكىنشى اياعىنداعى جىپتەن تارتىپ قالساڭ - سىباپ تۇرىپ بوقتايدى ەكەن...
- سونسوڭ؟ - دەپ قالدىم، ەرىكسىز ىنتىعىپ. جولداسىمىز ارعىسىن ايتىپ ۇلگىرمەدى، ونى باتالون كومانديرىنە شاقىرىپ اكەتتى. ول سودان قايتىپ ورالمادى. ءبىر تىعىز تاپسىرمامەن كەتىپتى دە، جارالانىپ قالىپ، دالا ەمحاناسىنا جىبەرىلىپتى.
...سيركىمىز كالينين قالاسىندا ونەر كورسەتىپ جۇرگەن ءبىر كۇنى ساحنا سىرتىندا تۇر ەدىم، جانىمداعى مانەج ينسپەكتورى:
- ەسىمە ءبىر قىزىق انەكدوت تۇسكەنىن قاراشى. امەريكادا بىرەۋدىڭ ەكى اياعىنا دا جىپ تاعىلعان توتىقۇستى ساتقانى تۋرالى انەكدوت، وتە قىزىق، - دەدى.
- ايتىپ جىبەرگىن! - دەدىم، كەنەت تولقىپ كەتىپ.
- قازىر ايتىپ بەرەمىن، كەلەسى ءنومىردى حابارلاپ كەلە قويايىن.
ينسپەكتور ساحناعا شىعا بەرە بۇكشيە قالدى. جۇرەگى اۋىرادى ەكەن. دەرەۋ اۋرۋحاناعا جونەلتىلدى.
انەكدوتتىڭ ءتۇيىنىن ەستۋگە اسىعىپ، ەرتەڭىندە اۋرۋحاناعا باردىم. ينسپەكتوردىڭ كوڭىلىن سۇراماقپىن، ارينە. الما، شىرىن ساتىپ الدىم. پالاتاسىنا بەتتەدىم. تولقىعانىم سونشاما، ءداپ سول كەزدە توبە جالپ ەتىپ قۇلاپ، ينسپەكتوردى باسىپ قالسا دا ونى ويلار مۇرشام جوقتاي. ەسى-دەرتىم انەكدوتتىڭ تۇيىنىندە. ارينە، توبە قۇلاعان جوق، ال مەدبيكە ۇقىپتاپ جينالعان توسەكتى نۇسقاپ تۇرىپ:
- سىزدىڭ جولداسىڭىز ەندى كەلمەيدى، - دەدى. «قايتىس بولعان دا» دەگەن سۋىق وي ساپ ەتتى. ال مەدبيكە: - ونى وسىدان ءبىر ساعات بۇرىن ءىنىسى ماسكەۋدىڭ اۋرۋحاناسىنا الىپ كەتتى، - دەدى. «ءا، وندا جارادى، توسايىن، ساۋىعىپ كەلەدى عوي»، دەپ ويلادىم. ءبىراق، يسپەكتور قايتىپ كەلمەدى.
مەن ول جايتتى دە اكەمە ايتىپ ەدىم، ول تاڭدانا تىمىرايىپ:
- مۇنىڭ انەكدوت ەمەس، ءبىر پالە بولدى عوي! - دەدى.
سودان ءۇش جىلدان سوڭ كالينين قالاسىنا تاعى باردىق. سيرك مانەجىندە بەيتانىس ينسپەكتور ءجۇر. وعان:
- بۇرىنعى ينسپەكتور قايدا؟ - دەپ ەدىم، بەيتانىسىم:
- ول سيركتى تاستاعان. وسى قالادا راديودا ىستەيدى، - دەدى.
قولىم قالت ەتكەن ءبىر كۇنى راديوكوميتەتكە بارىپ سۇراستىرىپ، باياعى ينسپەكتورىم وتىراتىن بولمەنى ىزدەپ تاپتىم. ول ءبولىم مەڭگەرۋشىسى ەكەن. ەسىگىن جۇرەكسىنە تىقىلداتىپ، اقىرىن اشىپ كىردىم. مەنى كورە سالا:
- و! بۇل كىم دەسەم! - دەپ ءماز بولدى. شۇرقىراسىپ تابىستىق. مەن ىشتەي: «دوستىم، تىم داۋرىقپا، تاعى اۋىرىپ قالىپ جۇرەرسىڭ» دەپ قويامىن، شىدامىمدى ارەڭ تەجەپ وتىرىپ. سالدەن سوڭ:
- اناۋ الگى ەكى اياعىنا دا ءجىپ بايلانعان توتىقۇستىڭ اقىرى نە بولدى؟ - دەدىم.
- قايداعى توتىقۇس؟ - دەدى ول، شىن ابىرجىپ.
مەن باياعى انەكدوتتى ەسىنە سالدىم.
- ە- ە- ە... ەسىمە ءتۇستى، ءتۇستى. الگى- الگى امەريكادا ساتىلعان توتىقۇس قوي... ءبىراق، قالاي اياقتالعانىن ۇمىتىپ قالىپپىن، - دەگەنى.
- ۇمىتقانىڭ قالاي؟ ويلانشى، ەسىڭە ءتۇسىرشى! - دەدىم، جالىنا ءوتىنىپ. ول ءبىراز ويلانىپ وتىردى دا:
- و، ەسىمە ءتۇستى! - دەدى، قۋانا داۋرىعىپ. قازىر ايتىپ بەرەمىن، تەك باستىعىما بارىپ كەلەيىن، جاڭا شاقىرتقان ەدى، كەشكە بەرىلمەك حاباردىڭ ءماتىنىن بەكىتىپ قول قويۋىم كەرەك، - دەدى.
- توقتاشى! ايتىپ بەرشى، سونسوڭ بارارسىڭ، مەن دە كەتەمىن! - دەدىم، بالاشا باجىلداپ.
ول ايتىپ بەردى. ساتىپ العان كىسى دۇكەنشىدەن: «ەكى جىبىنەن بىردەي تارتسام، نە ايتادى؟» دەپ سۇراعاندا توتىقۇس: «ءاي، اقىماق، وندا مەن قۇلاپ قالامىن!» دەپتى.
يۋريي نيكۋلين
قازاقشا سويلەتكەن عابباس قابىش ۇلى
«جۇلدىز» جۋرنالى
