قىتاي قىرعىزستان مەن قازاقستاننان ەسەك يمپورتتاۋعا بەيىل

استانا. قازاقپارات - قىرعىزستاندا ەسەك باعىپ، قىتايعا ەكسپورتتاۋ ءىسى داۋعا اينالدى. ال قازاقستان قىتايعا ەسەك ساتۋ تۋرالى بۇرىنعى مالىمدەمەسىنەن اينىپ قالدى.

قىرعىزستاندا 2 مىڭ باس ەسەك قىتايعا ساتىلعاننان كەيىن جەرگىلىكتى تۇرعىندار مۇنداي كاسىپكە نارازى بولىپ، ەسەك ساتۋعا زاڭ جۇزىندە تىيىم سالۋعا شاقىردى. ال كەيبىر ساراپشىلاردىڭ سوزىنشە، سوۆەت وداعى كەزىندە- اق قىرعىزستان ەۋروپاعا ەسەك ەتىن شىعارعان.

ەسەك ىزدەۋ مەن ساتۋ

قىرعىزستاندا ارنايى ءىس ساپارمەن جۇرگەن قىتاي كاسىپكەرلەرى ەسەك باعۋعا قولايلى اۋدانداردى ارالاپ، جەرگىلىكتى جاعدايمەن تانىسقان. قىتاي كاسىپكەرلەرىنىڭ وكىلى سامارا اليەۆانىڭ ازاتتىقتىڭ قىرعىز قىزمەتىنە ايتۋىنشا، قىتايدا ەسەك تەرىسىنەن قىمبات ءدارى- دارمەك جاسالادى. سول ءۇشىن قىتاي كاسىپكەرلەرى جىل سايىن مىڭداعان ەسەك ساتىپ الۋعا دايىن.

- قىتاي شەت ەلدەن ەسەك ساتىپ الۋعا كوپ اقشا بولگەن. بۇرىن قىتايدىڭ وزىندە ەسەك كوپ ەدى. قازىر ازايىپ قالدى. ەگەر ەسەك باعاتىن ارنايى فەرمالار بولسا، كەلىسىپ جۇمىس ىستەۋگە بولار ەدى، - دەيدى سامارا اليەۆا.

"ەگەر وسى جەردە سويىلسا، مۇشەسى ءار جەردە بۇزىلىپ جاتسا، ونىسى ينتەرنەتكە شىعىپ، شۋ بولادى ەكەن.

​قىرعىزستان ۇكىمەتىنىڭ رەسمي وكىلى "ەسەك ەكسپورتتاۋ - زاڭدى ءىس" دەيدى. ۆەتەرينارلىق جانە فيتوسانيتارلىق قاۋىپسىزدىك بويىنشا مەملەكەتتىك ينسپەكتسيا جەتەكشىسى قالىسبەك جۇماقانوۆتىڭ ازاتتىقتىڭ قىرعىز قىزمەتىنە ايتۋىنشا، "2008 -جىلى قىرعىز- قىتاي ۇكىمەتتەرى ارنايى كەلىسىمگە قول قويعان".

- 2008 -جىلعى كەلىسىمگە 2015 -جىلى قوسىمشا حاتتاما جاسالدى. بۇل (ەسەك - رەد. ) - مال. بىرەۋدىڭ مالى. ءبىرى ساتادى، ەكىنشىسى ساتىپ الادى. بۇل حالىقارالىق كەلىسىمدە كورسەتىلگەن. بۇعان دەيىن ەكى كومپانياعا باس- اياعى 1700 باس ەسەك ساتۋعا رۇقسات بەردىك. ولاردى ەلدەن الىپ شىعىپ كەتتى. ودان كەيىن ەشكىم رۇقسات سۇرامادى. ەپيزووتيكالىق احۋال جاقسى بولسا، بارلىق ۆەتەرينارلىق تالاپتار ساقتالسا، الىپ كەتە بەرسىن. ءبىز تەك وسى جەردە (قىرعىزستاندا - رەد. ) سويۋعا رۇقسات بەرمەيمىز. ەگەر وسى جەردە سويىلسا، مۇشەسى ءار جەردە بۇزىلىپ جاتسا، ونىسى ينتەرنەتكە شىعىپ، شۋ بولادى ەكەن. "تىرىدەي الىپ كەتەمىز" دەسە، رۇقسات بەرە بەرەمىز، - دەيدى قالىسبەك جۇماقانوۆ.

ەسەك بيزنەسىن جاقتاۋشىلار مەن وعان قارسىلار

قىرعىزستاندا ەسەك باعىپ ەكسپورتتايتىن ءۇش فيرمانىڭ ەكەۋى - قىتاي كاسىپكەرلەرىنىكى. ءونىم وندىرۋشىلەر مەن كاسىپكەرلەر وداعىنىڭ جەتەكشىسى جىرعالبەك ساعىنبايەۆ "مۇنداي بيزنەسكە قولداۋ ءبىلدىرىپ، حالىققا دۇرىس ءتۇسىندىرۋ كەرەك» دەپ بىلەدى.

- ەكولوگيامىز ايازداي تازا. سوندىقتان بىزدەگى ەسەكتەر دە تازا. ەسەك تە قوي، جىلقى سياقتى جانۋار. حالىق ەسەكتى سويعانعا، تەرىسىن سىپىرىپ، ەتىن جولعا تاستاپ كەتكەنگە نارازى. ۇلكەنىرەك فەرما قۇرىپ، وندا ەسەك باعىپ، سوسىن قىتايعا الىپ كەتسە، ەشقانداي داۋ شىقپايدى. قوعام پىكىرىن ساۋاتى تومەن شالا مولدالار عانا بۇزىپ ءجۇر، - دەيدى جىرعالبەك ساعىنبايەۆ.

ەسەك ساتىپ، پايدا تابۋدى اكادەميك جامين اكيماليەۆ تە قولدايدى. ول سوۆەت وداعى كەزىندە قىرعىزستاننان ەۋروپاعا ەسەك ەتى جاسىرىن ەكسپورتتالعانىن ەسكە الادى.

- بىردە قىرعىزستانعا يتاليادان ارنايى تاپسىرما ءتۇسىپ، جوعارعى جاقتان بىزگە بۇيرىق بەرىلىپ، ەسەك ەتىن جاسىرىن دايىنداپ، سوۆەت وداعى اتىنان يتالياعا جىبەرىپ، ءبىراز اقشا العانبىز. بۇل ماسەلەنى كەڭىرەك قاراۋ كەرەك. قازىر ەلدە «20 مىڭ نەمەسە 40 مىڭ ەسەك بار» دەپ جاتىر. ەگەر قىتاي اقشا بولگىسى كەلىپ، وسىنداي بيزنەسكە قىزىعىپ جاتسا، شۋ شىعارماي جاقسىلاپ ويلانىپ، ءبىر جولعا سالسا بولادى. بىرەۋلەر «ەسەك باعىپ، ونى ساتساق، ۇلتتىق نامىسىمىز تاپتالادى» دەپ جاتىر. كەيبىرەۋلەر بۇل ماسەلەنى ساياسيلاندىرىپ العان، - دەيدى جامين اكيماليەۆ.

ءوزىمىز "ارام" دەپ ەسەپتەگەن جانۋاردى ساتۋ - جاقسىلىق ەمەس. مۇنى توقتاتۋ كەرەك. اش قۇرساقتى باسقا دا جولدارمەن تويعىزۋعا بولادى.

​ال بۇرىنعى دەپۋتات نۋركاميل ماداليەۆ "ەسەك بيزنەسىن - ارام ارەكەت" دەپ بىلەدى. مادالييەۆ ەسەك سويعاندار زاڭمەن جازالانۋ ءۇشىن ارنايى زاڭ جوباسىن دايىنداپ، ونى قوعام تالقىسىنا ۇسىنعان.

- ءمورالدىق تۇرعىدان العاندا بۇل جاقسى ەمەس. ءوزىمىز "ارام" دەپ ەسەپتەگەن جانۋاردى ساتۋ - جاقسىلىق ەمەس. مۇنى توقتاتۋ كەرەك. اش قۇرساقتى باسقا دا جولدارمەن تويعىزۋعا بولادى. بىزدە ساتىپ، بايىپ كەتەتىن ەسەك تە كوپ ەمەس. اللا تاعالا، قاي جانۋاردى قانداي قىلىپ جاراتۋ قاجەتتىگىن بىلگەن. مىسالى، ءيت كوپ كۇشىكتەگەنىمەن قوي سياقتى كوبەيمەيدى. ال قويدى كۇندە سويىپ جەيمىز. سوندىقتان «ەسەك ساتىپ بايىپ كەتەمىز» دەگەندە ءبىر كۇندى ەمەس، بولاشاقتى ويلاۋىمىز كەرەك، - دەيدى نۋركاميل ماداليەۆ.

 

سوڭعى ەكى جىلدان بەرى قىرعىزستاندا ەسەك داۋى ءجيى كوتەرىلىپ ءجۇر. بىشكەكتە ەسەك سويىلعان قاساپحانا بەلگىلى بولىپ، قالاداعى قوعامدىق تاماقتانۋ ورىندارىندا «ەسەك ەتى پايدالانىلدى» دەگەن ءسوز شىقتى. قاساپحانا يەلەرى "سويىلعان ەسەك ەتى شەتەلدەگى حايۋاناتتار باعىنا جىبەرىلدى" دەپ اقتالدى. بيىل وش وبلىسىندا اشىلعان ەسەك فەرماسىنا جەرگىلىكتى تۇرعىندار نارازى بولىپ، ونى باسقا جاققا كوشىرۋدى تالاپ ەتكەن.

"قىتاي قازاقستاننان ەسەك تەرىسىن سۇراعان"

قازاقستاننىڭ اۋىل شارۋاشىلىق مينيسترلىگىنىڭ قوعاممەن بايلانىس باسقارما باسشىسى جاسۇلان ءابدىحالىق ازاتتىققا قازاقستاننىڭ قىتايعا ەسەك ەكسپورتتاۋ جوسپارى جوق ەكەنىن ايتادى.

- قازاق- قىتاي كاسىپكەرلەرى جۇمىس توبىندا قىتاي جاعى قازاقستاننان وزدەرىنە قاجەتتى 33 تاۋار ءتۇرىن سۇراعان. سولاردىڭ ءبىرى - ەسەك تەرىسى. قازاقستاندا ەسەك فەرماسى جوق. ونى اشاتىن جوسپار دا جوق. قازاقستان قىتايمەن مايلى داقىلدار جانە ەت ونىمدەرى بويىنشا جۇمىس ىستەيدى، - دەيدى جاسۇلان ءابدىحالىق.

جاسۇلان ءابدىحالىق بۇعان دەيىن ۆيتسە- مينيستر گۇلميرا يسايەۆانىڭ ەسەك باعۋعا قاتىستى ايتقان ءسوزىن «ويىن دۇرىس جەتكىزە الماعانىن»، "قىتاي جاعىنان ەسەك تەرىسىنە سۇرانىس بولعانىن، ءبىراق، ونى جىبەرۋ ءۇشىن وڭتۇستىك جاقتا ارنايى شارۋاشىلىق اشۋ كەرەك بولاتىنىن عانا ايتقىسى كەلگەن" دەپ تۇسىندىرەدى.

اۋىل شارۋاشىلىعى ۆيتسە- ءمينيسترى گۇلميرا يسايەۆا قىتايعا ەسەك ەكسپورتتاۋعا قازاقستاننىڭ دا دايىندالىپ جاتقانىن قىركۇيەك ايىنىڭ باسىندا استاناداعى ورتالىق كوممۋنيكاتسيا قىزمەتىندە وتكەن باسپا ءسوز ءماسليحاتىندا مالىمدەگەن بولاتىن.

يسايەۆا: "قازىر قىتاي تاراپىنان ەسەك ەتى مەن تەرىسىنە سۇرانىس ارتىپ وتىر. وسىنى ەسكەرىپ قازاقستاننىڭ وڭتۇستىك ايماقتارىندا ارنايى شارۋاشىلىق اشپاقپىز. ول جەرلەردە ارنايى قىتايعا ەكسپورتتالاتىن ەسەكتەر باعىلادى» دەگەن.

ۆيتسە- ءمينيستردىڭ ەسەك باعۋعا قاتىستى بۇل مالىمدەسى جەرگىلىكتى باسپا سوزدە كوپ تاراعان جوق.

ال اۋىل شارۋاشىلىق مينيسترلىگىنىڭ وكىلى جاسۇلان ءابدىحالىقتىڭ سوزىنشە، قازاقستاندا ەسەككە ساناق جۇرگىزىلمەيدى. قىتاي مەن قازاقستان اراسىندا ەسەك ساتۋ تۋرالى ەشقانداي ۇكىمەتتىك كەلىسىم جوق.

 

«ازاتتىق راديوسى»