كەيكى باتىردى جەرلەۋگە دايىندىق الداعى جازدىڭ سوڭىنا دەيىن جۇرگىزىلەدى
حالىق اۋزىندا كەيكى باتىر اتىمەن تانىمال نۇرماعانبەت كوكەمباي ۇلى - 1916 -جىلعى رەسەي پاتشالىعىنىڭ قازاقتان اسكەرگە ادام الۋ تۋرالى جارلىعىنا قارسى كوتەرىلگەن تورعاي قازاقتارى كوسەمدەرىنىڭ ءبىرى. ول كوتەرىلىسشىلەردىڭ نەگىزگى قارۋلى كۇشى - مەرگەندەر جاساعىن باسقارعان.
ەسكە سالا كەتسەك، 6 - قازان كۇنى كەيكى باتىردىڭ باس سۇيەگى رەسەيدەن قازاقستانعا جەتكىزىلدى. ول 93 جىل بويى سانكت- پەتەربۋرگ قالاسىنداعى كۋنستكامەرادا ساقتالىپ كەلدى.
بۇل رەتتە، ۆيسە- پرەمەر تۇتاس ءبىر ۇلتتىڭ نامىسىن ارقالاعان اقبەرەن قولباسشى كەيكى باتىردىڭ باس سۇيەگىنىڭ ەلگە قايتارىلۋى ەلدىگىمىز بەن ەرلىگىمىزدى پاش ەتكەن يگىلىكتى ءىس ەكەنىن باسا ايتتى. باتىردىڭ اتى مەن ەرلىگىن بارىنشا دارىپتەپ، ونىڭ دەنەسىن سالت- داستۇرىمىزبەن ارۋلاپ جەرلەۋ قابىرعالى حالىق، ىرگەلى ەل ەكەندىگىمىزدىڭ كورىنىسى. سوندىقتان، يمانعالي تاسماعامبەتوۆ كەيكى باتىردىڭ دەنەسىن جەرلەۋ ءراسىمىن ۇيىمداستىرۋ جونىندەگى ناقتى ءىس- قيمىل جوسپارىن قۇرۋ ماڭىزدى ەكەنىن اتادى.
ايتا كەتەيىك، بۇعان دەيىن ق ر پرەمەر- ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى قۇزىرلى ورگاندارعا قوستاناي وبلىسىنىڭ اۋماعىندا باتىر بابامىزدىڭ دەنەسى جەرلەنگەن ورىندى تابۋ ماقساتىندا ارحەولوگيالىق زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋ ءۇشىن رۇقسات قاعازىن راسىمدەۋدى تاپسىرعان ەدى.
قازىرگى ۋاقىتتا مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى ۆەنگريانىڭ جاراتىلىستانۋ عىلىمدارى مۋزەيىنىڭ ماماندارىمەن بىرلەسىپ كەيكى باتىردىڭ باس سۇيەگىنە انتروپولوگيالىق ساراپتاما جاساۋدا. ونىڭ اياسىندا باتىردىڭ كەلبەتى قالپىنا كەلتىرىلىپ، زاماناۋي تەحنولوگيانى قولدانۋ ارقىلى دنك ساراپتاماسى جۇرگىزىلەدى.
«ءبىز بۇگىن تاعى دا باس قوسىپ، قازاقتىڭ قول مەرگەن باتىرى كەيكى باتىردىڭ دەنەسى كومىلگەن ورىندى ىزدەۋ بويىنشا عىلىمي- زەرتتەۋ جۇمىستارىن ۇيىمداستىرۋ ءۇشىن ارحەولوگتار مەن عىلىمي قىزمەتكەرلەر توبىن قۇرۋ ماسەلەسىن تالقىلاپ وتىرمىز. تاريحي تۇلعالارىمىزدىڭ اتىن دارىپتەۋ جانە ولاردىڭ مۇراسىن ساقتاۋ ەلىمىزدىڭ ابىروي- بەدەلىن ارتتىرىپ، ۇلتتىق رۋحىمىزدى وسىرەدى. بۇل رەتتە، الدا جوسپارلانعان ءىس- شارالاردى مۇقيات پىسىقتاپ، وسىناۋ تاريحي ماڭىزى زور كەلەلى ىسكە ءبىر كىسىدەي جۇمىلا كىرىسۋىمىز كەرەك» - دەدى يمانعالي تاسماعامبەتوۆ.
ارينە، تولىققاندى ءارى ساپالى زەرتتەۋ جۇرگىزۋ ءۇشىن ءبىرشاما ۋاقىت كەرەك. سوندىقتان، شىعارماشىلىق زيالى قاۋىم وكىلدەرى، تاريحشى عالىمدار جانە باتىر ۇرپاقتارىنىڭ پىكىرىن ەسكەرە كەلە، باتىردىڭ دەنەسى كومىلگەن ورىندى ىزدەستىرۋ، ونى انىقتاۋ جانە جەرلەۋ راسىمىنە دايىندىقتى كەلەسى جىلعى جازدىڭ سوڭىنا دەيىن جۇرگىزۋ قاجەت دەپ شەشىلدى.
«ەلىمىزدىڭ زيالى قاۋىم وكىلدەرىنەن قۇرالعان كوميسسيانىڭ شەشىمى - كەيكى باتىردىڭ باس سۇيەگىن ارۋلاپ قويۋدى اسىقپاي جاساۋ. ەڭ باستىسى ەلىمىزگە باتىردىڭ باس سۇيەگى كەلدى. بۇل ەگەمەندىگىمىزدىڭ، ەلىمىزدىڭ، ەلباسىنىڭ بەدەلىنىڭ ارقاسىندا ورىندالدى. مۇنى حالىق ءتۇسىنىپ وتىر. ال ەندى قويۋ ماسەلەسى قىستىڭ كوزى قىراۋدا، اپارىپ جاي كومە سالاتىن باس ەمەس، ول حالىق باتىرى. ەلدىڭ باتىرى، سول سەبەپتى ارۋلاپ، ءتيىستى مەملەكەتتىك دەڭگەيدە جەرلەۋ وسى كوميسسيادا شەشىلدى» - دەدى كەڭەس وتىرىسىندا ءسوز العان ق ر پارلامەنتى سەناتىنىڭ دەپۋتاتى سەرىك اقىلباي.
كەيكى باتىردىڭ باس سۇيەگىن ەلگە اكەلۋ جانە ونى زەرتتەۋ جۇمىستارىنىڭ باسى- قاسىندا جۇرگەن ق ر ورتالىق مەملەكەتتىك مۋزەيىنىڭ ديرەكتورى نۇرسان ءالىمباي دا بۇل شەشىمدى قولدايتىندىعىن اتادى. «بۇگىنگى شەشىمدى قابىلداعان ەلىمىزدىڭ كورنەكتى ازاماتتارى. بۇل شەشىمگە مەن تولىقتاي قوسىلامىن. راسىندا دا كەلەر جىلى كۇز ايىندا جەرلەنگەنى دۇرىس بولادى. ويتكەنى، وعان دەيىن مىندەتتى تۇردە كوپتەگەن ماسەلەلەر اتقارىلۋى ءتيىس» - دەپ اتاپ ءوتتى نۇرسان ءالىمباي.
كەڭەس بارىسىندا يمانعالي تاسماعامبەتوۆ مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنە قوستاناي وبلىسىنىڭ اكىمدىگىمەن بىرلەسىپ كەيكى باتىردىڭ كەسەنەسىن جوبالاۋ جانە ودان ءارى قۇرىلىسىن جۇرگىزۋ ءۇشىن قاجەتتى بارلىق شارالاردى قابىلداۋ جونىندە تاپسىرما بەردى.
كەڭەستى قورىتىندىلاي كەلە، ۆيتسە- پرەمەر حالقىمىزدىڭ رۋحى مەن مارتەبەسىن كوتەرۋ تۇرعىسىندا وسىناۋ جوبانىڭ تاريحي ماڭىزىنا ەرەكشە توقتالىپ، ونى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قۇزىرلى مەكەمەلەر جانە قوعام وكىلدەرىمەن بىرلەسىپ ءىس- قيمىل جاساۋعا دايىن ەكەنىن مالىمدەدى.
