ەلىمىزدە العاشقى جىلقى مۋزەيى اشىلدى

استانا. قازاقپارات - «مال سىرلاس، اتتىڭ سىرى ماعان ءمالىم، جىرىم - جىلقى، جۇيرىك ات - سالعان ءانىم. اسپان استى، جەر ءجۇزى كەڭ ساحارا، كۇن كورىپ اتام قازاق كەلگەن ءمالىم»، دەپ كەزىندە ءىلياس جانسۇگىروۆ جىرلاعانداي، جىلقىنى قادىرلەمەيتىن، جىلقىنىڭ قاسيەتىن ارداقتامايتىن قازاق جوق شىعار.

 «ادام جىلقى مىنەزدەس» دەپ سوندىقتان دا ايتىلسا كەرەك، دەپ جازادى egemen.kz.

مۇنى جازىپ وتىرعانىمىزدىڭ وزىندىك ۇلكەن ءمانى بار. ويتكەنى، تاياۋدا استانا جۇرتشىلىعىنا باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ 12 اۋدانى مەن ورال قالاسى كاسىپكەرلەر جالپى سالماعى 200 توننادان استام ازىق- تۇلىك اكەلىپ، مولشىلىق پەن توقشىلىقتىڭ كورىگىن قىزدىرعان جارمەڭكەسىن حالىق ۇمىتا قويماعانى حاق. سول كەزدە ازىق- تۇلىككە قويىلعان باعالار شامامەن 30 پايىزداي ارزان بولعان ەدى. سوندا اتالعان وبلىستاعى ەت ءوندىرۋشى اۋدانداردىڭ ءبىرى سانالاتىن قازتالوۆ اۋدانىنىڭ اكىمى نۇرلان ماعاز ۇلى: «ءبىز اۋداننان 2 توننا جىلقى ەتىن، 2 توننا سيىر ەتىن اكەلدىك. ونىمدەرىمىز ساپالى، سانيتارلىق نورمالارعا ساي. باعاسى دا جەرگىلىكتى ەتتىڭ باعاسىنان ارزان»، - دەگەن بولاتىن.

ارينە، وسى كەزدە ءبىز اتالعان اۋداننىڭ اكىمى نۇرلان بەكقايىرعا جولىعىپ، اڭگىمەلەستىك. ونداعى ماقساتىمىز، ەلىمىزدىڭ سوناۋ ءبىر قيىرىنداعى وبلىس ورتالىعىنان شالعاي جاتقان اۋدان احۋالى تۋرالى از- كەم بولسا دا مالىمەت الۋ ەدى. ءبىراق ءبىز ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلدىعىنا شىن مانىندە ەرەكشە تارتۋ بولاتىن ۇلكەن ءبىر جىلى جاڭالىققا تاپ بولدىق.

اۋدان اكىمىمەن اڭگىمەلەسۋ بارىسىندا كوپتەگەن يگى جۇمىستار اتقارىلىپ جاتقاندىعىن ەستىدىك. بۇل جاقتىڭ قىسقى اۋا رايى دا قاتال ەكەندىگى بەلگىلى. سوعان وراي اۋداننىڭ 16 اۋىلدىق وكرۋگتىڭ بارلىعى جيىن- تەرىمدى تولىق اياقتاعان. ال مۇندا 75 مىڭعا تارتا ءىرى قارا بار. 300 مىڭعا تارتا ۇساق مال، 21 مىڭنان استام جىلقى جانە بار. وسى مالدىڭ بارلىعىن قامتاماسىز ەتەتىندەي دەڭگەيدە جەم- ءشوپ تولىعىمەن دايىندالعان. الدا كەلە جاتقان ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلدىعىنا نەندەي شارالار اتقارىپ جاتىرسىزدار دەگەن سۇراعىمىزعا ن. بەكقايىر اسا ماقتانىشپەن اقتارىلا اڭگىمەلەي جونەلدى. راسىندا، اكىم ايتسا ايتقانداي ەكەن، اۋدان حالقى وزگە وڭىرلەرگە ۇلگى تۇتارلىق ىستەردى اتقارىپ جاتقانىنا كۋا بولدىق.

«ءبىزدىڭ اۋدان تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعىنا 25 يگى ءىس ارناۋدى قولعا الدى. تاۋەلسىزدىككە تارتۋ رەتىندە ءبىز نە بەرە الامىز؟ دەپ شىن مانىندە جاۋاپتىلىقپەن جۇمىس ىستەيتىندەر قاتارى كوبەيدى. 25 جىلدىققا - 25 يگى ءىس اتقارۋدى ۇسىنعان دا ءبىزدىڭ اۋدان جۇرتشىلىعى. مىسالى، بىرەۋى ءبىر اۋىلعا مونشا سالىپ بەرۋدى ۇسىنسا، كەلەسىسى حالىقتىڭ يگىلىگى ءۇشىن ويىن الاڭىن جابدىقتايدى، ءتىپتى ءوز قارجىسىمەن دارىگەرلىك پۋنكت سالىپ بەرىپ جاتقان ازاماتتار دا بار. سولاردىڭ قاتارىندا، ەرەكشە اتاپ ايتۋعا تۇراتىنى، قوشانكول اۋىلىندا ەلىمىز بويىنشا العاشقى «سايگۇلىك» جىلقى مۋزەيىنىڭ اشىلعانى دەدى اۋدان اكىمى.

ال وسى جايلى باستاما كوتەرىپ، تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعىنا تارتۋ رەتىندە جىلقى مۋزەيىن اشۋدى ۇسىنعان اۋداندىق «اۋىل ايناسى» گازەتىنىڭ رەداكتورى سەرىك جۇماعاليەۆ دەگەن ازامات كورىنەدى. اۋداننىڭ ءبىر اۋىلدىق بولىمشەسىن بىلاي قويعاندا، تالاي ورتالىق مۇراجايلاردىڭ وزىنەن تەك جىلقىعا قاتىستى جادىگەرلەر تابۋ قيىن عوي. سوندىقتان جوعارىدا ايتىلعانىنداي، سەرىك جۇماعاليەۆ پەن اۋداندىق ءماسليحات دەپۋتاتى گۇلفيا كوشبايەۆا جانە اتقۇمار امانجول قاجىعاليەۆ باستاعان توپ ەل اراسىنان جادىگەرلەر جيناپتى. اتبەگىلەرمەن، جىلقى ۇستايتىن ازاماتتارمەن سويلەسىپ، قاي جەردە قانداي جادىگەر بولۋعا جارايتىن زات بار، سولاردى اكەلۋگە تىرىستى. كورشىلەس وبلىستارعا بارىپ قايتقان.

قازىر عيمارات تولىقتاي جابدىقتالدى. مۇراجايعا «سايگۇلىك» دەپ ات قويدىق. بۇل - بىزدەر ءۇشىن ماقتانىش. ماقتانىشپەن ايتا وتىرىپ، ءوز جۇمىسىن باستاعان مۇراجاي وسكەلەڭ ۇرپاققا اتا كاسىپتىڭ قىر- سىرىن ۇيرەنۋگە ودان ءارى سەپتىگىن تيگىزەدى دەپ سانايمىز. بۇل ءبىزدىڭ اۋداننىڭ تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعىنا جاساعان ەڭ ۇلكەن سىيىمىز بولدى دەگەن ويدامىز»، - دەدى قازتالوۆ اۋدانىنىڭ اكىمى نۇرلان بەكقايىر.

ءيا، جىلقى دەسە ەلەڭ ەتپەيتىن قازاق جوق. مىنسەڭ - كولىك، جەسەڭ - اس. جوعارىدا ايتقانىمىزداي، ونىڭ ءتاتتى ءارى قۇنارلى ەتى مەن شيپاسى مول ءدامدى قىمىزىن كىم ىشكىسى كەلمەيدى دەيسىز. سونىڭ ەتىن دە، قىمىزىن دا قازتالوۆ اۋدانىنىڭ ەڭبەككەرلەرى ەلوردالىق تۇرعىندارعا تارتۋ ەتتى. قازاقتىڭ جىلقىسىنا قۇرمەتى ءۇشىن ارنايى مۋزەي دە اشتى.

وسى ارادا دەرەك ءۇشىن ايتا كەتەيىك، ەلىمىز ەگەمەندىگىن العاننان كەيىن، كوكشەتاۋدا جىلقى ءپىرى «قۇلاگەرگە» ەسكەرتكىش ورناتىلدى. ال الەمنىڭ 30 ەلىندە تەك جىلقىعا، تاعى 30 دان استام ەلىندە جىلقىعا جاناما تۇردە ارنالعان مۋزەيلەر بار ەكەن. مىنا كورشىمىز رەسەيدىڭ وزىندە ارنايى جىلقى شارۋاشىلىعى عىلىمي- زەرتتەۋ ينستيتۋتى، بىرنەشە جىلقى مۋزەيلەرى بار. جاپونيا، انگليا، يسپانيا سەكىلدى ەلدەردە جىلقى مۋزەيلەرى الدەقاشان اشىلعان. سوندىقتان جەر شارىنداعى 250 تۇقىمنان تارايتىن 65 ميلليون جىلقىنىڭ شىققان جەرى، ياعني تاراعان ولكەسى قازاق دالاسى دەسەك، سوعان وراي وسى كەزگە دەيىن تالاي ادامدى ەلىمىزدە نەگە جىلقى مۋزەيى جوق دەگەن ورىندى سۇراق مازالايتىن ەدى. ەندى، مىنە، سونىڭ ولقىلىعىن قازتالوۆ اۋدانىندا ەڭ العاشقى بولىپ اشىلعان «سايگۇلىك» جىلقى مۋزەيى تولتىرادى دەپ سانايمىز. تولتىرماسا دا يگىلىكتى ءىستىڭ باستاۋىنا قازتالوۆ اۋدانى اينالعانى ايداي انىق.

الەكساندر تاسبولاتوۆ