حارۋكي مۋراكاميدىڭ شىعارماشىلىعى نوبەل سىيلىعىنا تاتىمايدى

استانا. قازاقپارات -  ادەبيەتتىڭ الەم الدىنداعى ابىرويى مەن ماڭىزى ەجەلدەن ەرەكشە باعالانادى. كەيبىر ۇلتتى ادامزات ارەناسىنا ءتول ادەبيەتى سۇيكىمدى ەتىپ كورسەتۋدە. جازۋشى تولەن ابدىكتىڭ تىلىمەن ايتقاندا ادەبيەت دەگەنىمىز - «پاراسات مايدانى».

وقىرمان ەشقاشاندا شىنايى شىعارمانىڭ باعاسىنا ولشەم بولعان ەمەس. ونىڭ ۇستىنە تۋىندىدان بۇرىن جارناماعا كوڭىل بولەتىن زاماندا، كوپ شىعارما ءدال باعاسىن الماي جاتىر.

بيىل ادەبيەت سالاسى بويىنشا نوبەل سىيلىعىن كىم الادى دەگەن سۇراققا الەم باس قاتىرىپ جاتىر. ۇمىتكەرلەر سانى 362 ادەبيەتشىنى قۇرايدى. سىيلىققا ۇمىتكەرلەردىڭ قاراسى جىل ساناپ ءوسىپ كەلەدى. بۇل ءۇردىستى «ادامزاتتىڭ ادەبي شىعارمالارعا دەگەن سۇرانىسى ارتتى» دەپ باعالاعان دۇرىس شىعار. ءبىراق، ءبىزدىڭ اقىن- جازۋشىلاردىڭ اتالمىش سىيلىقتىڭ ۇمىتكەرلىگىنە ىلىنبەي قالۋى وكىنتەدى. سەبەپ نە؟ وسى 362 ۇمىتكەردىڭ اراسىندا قاراپايىم جۋرناليستەر دە كەزدەسەدى. ونىڭ جانىندا ءبىزدىڭ جازۋشىلار ادامزات ارەناسىنا قۇندى ويلار قوسا ءبىلدى عوي. بىزگە سالسا نوبەل سىيلىعىنا ۇمىتكەرلەردىڭ ۇزدىك تورتتىگىنە تولەن ابدىكتى، نەمەسە جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆتى كىرگىزەر ەدىك. ءبىراق، ءبىر بايقاعانىمىز سىيلىققا ۇمىتكەرلەردىڭ كوبىسى ءوز ۇلتىنىڭ تراگەدياسىنا قاتىستى شىعارمالار جازعان ەكەن. دەمەك، الەم وقىرمانى قاسىرەتتى، قايعىلى، ەڭ باستىسى بىرەۋدىڭ شىندىعىنا بايلانىستى تۋىندىلاردى وقىعىسى كەلەدى. سۇرانىس سول.

ەكىنشىدەن، ماحاببات تاقىرىبىندا جازاتىن حارۋكي مۋراكامي سياقتى پيارى جەر جاراتىن جازۋشىلاردىڭ ءداۋىرى ءجۇرىپ تۇر. ءبىراق، نوبەل باسەكەسىنىڭ ءبىر جاقسى جەرى، حارۋكي سياقتى جازۋشىلاردىڭ وقىرمانى قانشالىقتى كوپ بولسا دا، وعان كوپ جىلدان بەرى سىيلىق بەرىلمەي كەلە جاتىر. ەگەر بۇل سىيلىقتى ۇلەستىرۋ مەملەكەتتىڭ ابىرويىنا بايلانىستى دەپ تون پىشسەك، وعان جاپونيانىڭ اتاق- ابىرويى جەتىپ- ارتىلادى عوي. دەمەك، بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە بۇل سايىستا ادىلدىك بار.

بريتانيا باسىلىمدارى مەن بۋكمەكەرلىك ورتالىقتارى نوبەل سىيلىعىن الۋعا ءۇمىتتى ۇزدىك تورتتىكتىڭ ءتىزىمىن ۇسىندى. اتاپ ايتار بولساق:

ادونيس - سيريانىڭ اقىنى ءھام اۋدارماشىسى

نگۋگي ۆا تحيونگو - كەنيانىڭ دراماتۋرگ- جازۋشىسى

يۋن فوسسە - نورۆەگيانىڭ نوۆەللاشىل دراماتۋرگى

كو يۋن - وڭتۇستىك كورەيانىڭ اقىنى

كورىپ وتىرعانىمىزداي ۇزدىكتەر قاتارىندا اتاعى جەر جارعان الپاۋىت مەملەكەتتەردىڭ وكىلى جوق. دراماتۋرگيا جانرىندا قالام تەربەيتىن جازۋشىلاردا باسىمدىق بار سياقتى. سەبەبى، دامىعان ەلدەردە تەاترعا كۇندەلىكتى قاجەتتىلىك رەتىندە كوزقاراس قالىپتاسقان. سىيلىقتى سيريانىڭ ادونيس دەگەن اقىنى الادى دەگەن بولجام كوپ. ءبىراق، ولەڭدەرىن ورىسشا اۋدارماسىنان وقىپ قاراساڭىز، پوتەنسيالى تۇرعىسىنان باسەكەگە قابىلەتتى دەپ ايتا المايسىز. ونىڭ جانىندا «بيداي ءدانى» دەگەن شىعارماسى كەنيانىڭ قۇلدىق سانادان ارىلىپ، نوقتاسىز ويلاۋعا بەت- بۇرىس جاساۋىنا ىقپال ەتكەن نگۋگي ۆا تحيونگو لايىقتى ما دەگەن وي كەلەدى. يۋن فوسسەنىڭ دە ادامدار اراسىنان باس وزدىرىپ، ۇتىمدى وي ايتقانىن اڭعارمادىق. شىعارمالارى كۇندەلىكتى تۇرمىستى، ومىرگە قاتىستى وقيعالاردى قاز- قالپىندا سۋرەتتەگەن. ءبىراق، شىعارماسىنىڭ كوركەمدىگىنەن گورى شىندىعى باسىم. كو يۋندى الادى دەپ ويلامايمىز. ءبىزدىڭ توپشىلاۋىمىزشا نوبەل سىيلىعىن ادونيس پەن نگۋگي ۆا تحيونگونىڭ بىرەۋى الۋى مۇمكىن.

امەريكالىق Newrepublik.com سايتىنداعى ساراپشىلاردىڭ ايتۋى بويىنشا اتاقتى حارۋكي مۋراكاميدىڭ شىعارماشىلىعى بۇل سىيلىققا مۇلدەم تاتىمايدى.

اتالمىش اقپارات كوزىنىڭ بولجامى بويىنشا نوبەل سىيلىعىن الا المايتىن امەريكالىق ەمەس جازۋشىلاردىڭ ءتىزىمى تومەندەگىدەي:

حارۋكي مۋراكامي - جاپونيالىق جازۋشى

دجون بانۆيل - يرلانديالىق نوۆەللاشى

ميلان كۋندەرا - چەحيالىق داراماتۋرگ ءھام نوۆەللاشى

ۋيلليام ترەۆور - يرلانديالىق نوۆەللاشى، دراماتۋرگ

روحينتون ميستري - ءۇندى- كانادالىق نوۆەللاشى، جازۋشى

مارگارەت ەتۆۋد - كانادالىق نوۆەللاشى، اقىن، جازۋشى

پول مالدون - يرلانديالىق اقىن

سەلمون راشدي - بريتانيالىق جازۋشى

توم ستوپپارد - اعىلشىندىق دراماتۋرگ، سسەناريست

كولم تويبين - يرلانديالىق نوۆەللاشى

دجۋلليان بارنس - اعىلشىندىق نوۆەللاشى، جازۋشى

دون پاتەرسون - شوتلانديالىق اقىن

ا. س. بيات - اعىلشىندىق نوۆەللاشى

دجەيمس كەلمان - شوتلانديالىق نوۆەلليست، دراماتۋرگ

حيلاري مانتەل - اعىلشىندىق جازۋشى

 وسى سايتتىڭ بولجامى بويىنشا سىيلىقتان قاعىلاتىن امەريكالىق جازۋشىلار:

فيليپپ روت - نوۆەللاشى

بوب ديلان - ءانشى، كومپوزيتور رەتىندە كوبىرەك تانىمال

ريچارد فورد - نوۆەللاشى، جازۋشى. كوبىنە قىسقا جازادى.

دجوان ديديون - نوۆەللاشى

ۋرسۋلا لە گۋين - فانتاستيكا جانرىنداعى جازۋشى

امەريكا حالقىنىڭ پىكىرى بويىنشا وسى ازاماتتار نوبەل سىيلىعىن الىپ قالادى:

مەريلين روبينسون

 توماس پينچون

ليديا دەۆيس

دون دەليللو

دجون ەشبەري

چارلز پورتيز

بەس جىلدان كەيىن نوبەل سىيلىعىن الۋعا لايىقتى ازاماتتاردىڭ ءتىزىمى:

البانيا اقىنى يسمايل كادارە

يسپانيا جازۋشىسى حاۆيەر مارياس

ۆەنگريالىق لاسلو كراسزناحوركاي

ارگەنتينالىق جازۋشى سەزار ايرا

اۆستريالىق جازۋشى پەتەر حاندكە

سونىمەن قاتار، ۆەنگريالىق دراماتۋرگ جانە جازۋشى پەتەر ناداس

يزرايل جازۋشىسى اموس وز

پولشا اقىنى ادام زاگادجيەۆسكيي

يسپانيا نوۆەللاشىسى ەنريكو ۆيلا- ماتاس

ەكسپەرتتەردىڭ ايتۋى بويىنشا تومەندەگى تىزىمدەگى ادەبيەتشىلەر بۇل سىيلىققا مۇلدەم لايىقتى ەمەس:

انتونيو لوبو انتيۋنەز (پورتۋگاليا)

ابراام يەحوشۋا (يزرايل)

دوريس كاريەۆا (ەستونيا)

ميرچەا كارتارەسكۋ (رۋمىنيا)

حۋان مارتسە (كاتالونيا)

كجەل اسكيلدسەن (نورۆەگيا)

كلاۋديو مارگيس (يتاليا)

ناۋال ەل سااداۋي (ەگيپەت)

لەونارد نولەنس (بەلگيا)

دجاان كاپلينسكيي (ەستونيا)

دجۋسسي الدەر ولسەن (دانيا)

ولگا توكارتسۋك (پولشا)

ەۆگەنيي ەۆتۋشەنكو (روسسيا)

كارەل شوەمان (وڭتۇستىك افيركا)

يەن ليانكە (قىتاي)

بەي داو (قىتاي)

نۋريددين فاراح (سومالي)

داچيا مارايني (يتاليا)

حۋان گويتيسولو (يسپانيا)

ميا كۋتو (موزامبيا)

ەدۋاردو مەندوزا گاريدجا (يسپانيا)

ف. سيونيل حوسە (فيليپپين)

انتونيو مۋنوز مولينا (يسپانيا)

محاممەد دوۋلاتابادي (يران)

سەرگيو پيتول (مەكسيكا)

دۋبراۆكا ۋگرەسيچ (حورۆاتيا)

داگ سولستاد (نورۆەگيا)

 تورتكۇل دۇنيە كوز تىككەن پاراسات دوداسىندا جەڭىسكە كىم جەتەرى ءالى بەلگىسىز. بىزدىكى بولجام عانا.

باعلان ورازالى

 https://adebiportal.kz