كەيكى باتىر قولدانعان قۇندى جادىگەر - فوتو
تورعايداعى حالىق كوتەرىلىسىنە 100 جىل تولۋىنا وراي ۇيىمداستىرىلعان «ءور تورعاي - ەرلىك مەكەنى» ەكسپەديتسياسىنىڭ ساپارى اياسىندا ارقالىق قالاسىنداعى «دالا ولكەسى تاريحى» وبلىستىق مۇراجايىندا بولعانىمىزدا، كەيكى باتىردان قالعان قۇندى جادىگەردى ءوز كوزىمىزبەن كورۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. بۇل كۇندە مۇراجايعا اياق باسقان ءاربىر ادام باتىردىڭ كوزىندەي بولىپ قالعان كونە كەبەجەنى كورمەي كەتپەيدى ەكەن. وسى ۋاقىتتارعا دەيىن كونەدەن قالعان قۇندى جادىگەردى قوستاناي وبلىسى، امانكەلدى اۋدانىنا قاراستى قاراسۋ اۋىلىنىڭ تۇرعىندارى نۇرالى ەربوسىنوۆ پەن تورعاي بەيسەنباي قىزى كوزىنىڭ قاراشىعىنداي ساقتاپ كەلگەن.
ارقالىق قالاسىنداعى بۇل مۇراجاي باسقا دا تاريحي قۇندى مۇراعاتتارىنىڭ مولدىعىمەن كەلۋشىلەردى ءتانتى ەتەدى. مۇرجايدى ارالاعان ادام وسى ءوڭىردىڭ تاريحى مەن مادەنيەتىن، ەكونوميكاسىن سيپاتتايتىن ارحەولوگيالىق كوللەكتسيالارمەن، تابيعاتى، جان- جانۋارلارى، باسقا دا ولكە تاريحىن باياندايتىن قۇندى دەرەكتەرمەن تانىسا الادى. كەنەسارى قاسىموۆتىڭ ۇلت - ازاتتىق كوتەرىلىسىنە قاتىسقان سارى قوشقار باتىردىڭ ساۋىتى، شوڭنىڭ ءجۇسىبىنىڭ كىسە بەلبەۋى، ەرەكشە شەبەرلىكپەن جاسالعان قىز بالانىڭ بەلدىگى، تورعايلىق دامەتكەن سماعۇلوۆا تاپسىرعان اسادال مەن توسەنىش جانە ومىربەكوۆ سۇلەيمەننىڭ التى قاناتتى كيىز ءۇيى وسى مۇراجايدىڭ باعالى جادىگەرلەرى. تانىمالى شەبەر التىنبەك قىرىمبەكوۆتىڭ قولىنان شىققان قىز ساۋكەلەسى دە وسىندا ساقتالعان. ساۋكەلە استانا قالاسىنىڭ تۇساۋكەسەر سالتاناتىندا كورمەگە قويىلىپ قوناقتار مەن ونەرتانۋشىلار تاراپىنان جوعارى باعاسىن العان ەكەن.
سونداي- اق، مۇراجايدا تاريحي وقيعالاردى كورسەتەتىن ديورامالاردىڭ جاندى، شەبەر بەينەسى، وتكەن ءومىردى كوز الدىڭىزعا اكەلىپ، تەرەڭ اسەرگە بولەيدى. العاشقى ادامدار قاۋىمداستىعىنىڭ ۇڭگىردەگى تىرشىلىگى، اڭىراقاي سوعىسى، تاتىر شايقاسى، ءالىبي جانكەلديننىڭ « قىزىل كەرۋەنى» ، سوعىستان زارداپ شەككەن ۋكرايناعا مال ايداۋ ساپارى، ارقالىقتان العاشقى كەن العان ءسات.. . ءبارى دە بارىنشا نانىمدى بەينەلەنگەن. ارقالىق عارىش ايلاعى ەكسپوزيتسياسىنان عارىشكەرلەردىڭ جەكە زاتتارى، عارىشتا قولداناتىن قۇرال- جابدىقتارى جانە تاعامدارىمەن تانىسا الادى. تابيعات ءبولىمىنىڭ ەكسپوزيتسياسىنان ولكەنىڭ سان الۋان وسىمدىكتەرى مەن جان- جانۋارلارىن كورۋگە بولادى.
«دالا ولكەسى تاريحى» وبلىستىق مۇراجايى قازاق سسر مينيسترلەر كەڭەسىنىڭ №88- جارلىعىمەن 1972 -جىلدىڭ 4 - اقپانىندا قۇرىلدى. حالىق باتىرى ا. يمانوۆتىڭ تۋعانىنا 100 جىل تولۋىنا وراي، 1973 -جىلدىڭ 28 - شىلدەسىندە العاشقى كورەرمەندەرىن قابىلداعان. مۇراجايدىڭ نەگىزىن قالاپ، قالىپتاسۋىنا مول ەڭبەك سىڭىرگەن مادەنيەت پەن ونەردىڭ جاناشىرى، ۇلتجاندى ازامات وزبەكالى جانىبەكوۆ، سول كەزدەگى وبلىس باسشىلارى ساقان قۇسايىنوۆ، يۋري تروفيموۆ جانە ايدارحان سارسەنوۆ سەكىلدى ءبىرتۋار ازاماتتار ەدى. مۇراجايدىڭ اشىلۋ سالتاناتىنا سول ۋاقىتتاعى رەسپۋبليكا باسشىسى دىنمۇحاممەد قونايەۆ قاتىسقان.
باقىتجول كاكەش
