سەمەيدىڭ دەگەلەڭ تاۋىنا ارقارلار ورالا باستادى

استانا. قازاقپارات - شىعىس قازاقستانداعى دەگەلەڭ تاۋىنا ارقارلار ورالا باستادى. تاستان- تاسقا سەكىرگەن ءتۇز تاعىسىنىڭ بەينەجازبالارىن تىلشىلەرىمىزگە ۇلتتىق يادرولىق ورتالىقتىڭ ماماندارى كورسەتتى.

بۇرىنعى سەمەي سىناق الاڭىنداعى جارىلىستاردىڭ باسىم بولىگى وسى ماڭدا جاسالعانى ءمالىم. وسىدان 60-70 جىل بۇرىن جان- جانۋارلار تۇرماق، بۇلاق كوزدەرىنىڭ ءوزى بىتەلىپ قالعان ەدى. بۇل بەينەجازبالار كوپشىلىك نازارىنا العاش رەت ۇسىنىلىپ وتىر. ارقارلاردىڭ ءۇيىر- ءۇيىر بولىپ دەگەلەڭ تاۋىندا جايباراقات جايىلىپ جۇرگەن كورىنىستەرىن ۇلتتىق يادرولىق ورتالىقتىڭ ماماندارى فوتوتۇزاققا جازىپ الىپتى. «مۇنداي عاجايىپ كورىنىسكە ءوزىمىز دە تاڭقالدىق»، - دەيدى عالىمدار.

اندرەي پانيتسكيي، ق ر  ۇ ي ا و ەكوجۇيەنى كەشەندى زەرتتەۋ ءبولىمىنىڭ باسشىسى:

- دەگەلەڭ تاۋىنىڭ تەك ءبىر بولىگىندە عانا 92 ارقار بار ەكەنىن انىقتادىق. بۇل جەرلەر قورشالىپ كۇزەتىلەتىندىكتەن، ولار ەمىن- ەركىن جايىلىپ ءجۇر. كەيبىرەۋلەر ويلاعانداي جان- جانۋارلار الەمىنەن قانداي دا ءبىر اۋىتقۋلار مەن ەرەكشە كورىنىستەر بايقامادىق.

ارقارلار قىزىل كىتاپقا ەنگەن جانۋارلار بولعاندىقتان، ولاردى اۋلاۋعا قاتاڭ تىيىم سالىنعان. سوندىقتان تەك تابيعي جولمەن ولگەندەرىن عانا زەرتتەۋگە ءماجبۇرمىز دەيدى عالىمدار. قازىر مۇنداعى ماماندار پوليگون اۋماعىنداعى اڭ- قۇستاردىڭ بويىنداعى راديونۋكليدتەردىڭ مولشەرىن انىقتاۋمەن اينالىسۋدا. الاقانداي ىدىستى حايۋاناتتار باعى دەۋگە بولادى. ماسەلەن، شىنى قۇتىدا ارقار جاتسا، باسقا جاعىندا قويان، سۋىر جاتىر. بۇلاردى ابدەن زەرتتەۋ ءۇشىن اپتالاپ، كەيدە ايلاپ ۋاقىت كەتەدى ەكەن.

بۇل كۇندەرى كۋرچاتوۆتا «سەمەي سىناق الاڭى. رادياتسيالىق مۇرا جانە دامۋ بولاشاعى» دەپ اتالاتىن حالىقارالىق عىلىمي- تاجىريبەلىك كونفەرەنسيا وتۋدە. وعان ەلىمىز بەن الەمنىڭ 17 مەملەكەتىنەن 200 دەن استام عالىمدار قاتىستى. ولار بۇرىنعى سىناق الاڭىنىڭ بۇگىنگى ادامزات بالاسىنا بەيبىت قىزمەت ەتەتىنىنە سەنىمدى.

شوحەي كاۆانو، عالىم (جاپونيا):

 - قازاقستاننىڭ ۇلتتىق يادرولىق ورتالىق ماماندارى جۇرگىزىپ جاتقان جۇيەلى زەرتتەۋلەرگە ءبىز جوعارى باعا بەرەمىز. فۋكۋسيماداعى اپاتتان كەيىن بىزگە ولاردىڭ كومەگى كوپ ءتيدى. بولاشاقتا بىرلەسكەن جوبالار كوپ بولاتىنىنا سەنىمدىمىن.

وتكەندە اتوم كولىندە بالىق پايدا بولعانىن حابارلاعانبىز. ەندى مىنە، بۇرىنعى اتوم پوليگونى اۋماعىنا ارقارلار ورالۋدا. بۇل ۇلى دالا اتىرابىنىڭ ءبىر بولىگى تالاي جىل قاسىرەت شەككەن شىعىستا مامىراجاي تىرشىلىكتىڭ جاندانا تۇسەتىندىگىنىڭ كورىنىسى بولسا كەرەك.

www.24.kz