قىزعانىشتان قۇتىلۋ جولدارى
«اق» قىزعانىش، «قارا» قىزعانىش دەپ جاتادى، ءبىراق تەرەڭىنە ۇڭىلسەك، بۇل ەكەۋىندە دە ءبىر قىزعانىش. قىزعانىشتارى مەن ءىشتارلىقتارى بويلارىن كەرنەگەن ادامدار تەك قانا ايانىش سەزىمدەردى تۋدىرادى. ويتكەنى ونداي ادامدار - وتە ءالسىز، ەرىك- جىگەرلەرى تومەن، ساتسىزدىكتى كوتەرە المايتىن ايانىشتى جاندار. ونە بويىن قىزعانىش پەن كورەالماۋشىلىق جاۋلاعان ادام بالاسى ءوزى تولىققاندى ءومىر سۇرە المايدى جانە باسقاعا دا ءومىر سۇرۋگە كەدەرگى تۋدىرادى.
جالپى، ادام بويىنداعى جاعىمسىز قاسيەتتەر از سىنالماعان. مۇحتار اۋەزوۆ «قىزعانىش - قۇرت اۋرۋ. ول مىس قازانداي قاينايتىن ازاپ وتى» دەيدى. قىزعانىش پەن كورە الماۋشىلىق دەگەن قاسيەتتەر جاندى جاۋلاپ الاتىن قۇرتتار، نادان جانە جاۋىز، قاتىگەز ادامداردىڭ جۇرەكتەرىنە ۇيا سالادى.
قىزعانىش - بۇل اۋرۋ. مەديتسينادا ايتىلاتىنداي، قىزعانىش وتىنا ورتەنگەندەردىڭ ىشكى سەكرەتسياسى قالىپسىزدانىپ، جۇرەك- قان تامىر جۇيەسى بۇزىلىپ، جۇيكە جۇيەسى زاقىمدانادى.
قىزعانشاقتىق - سىرتقا شىقپاي قويمايتىن ىشكى بىلىق. قىزعانشاقتىق پەن ءىشتارلىقتىڭ ءۇش بەلگىسى بار:
- ەگەر ادام قاسىندا بولماسا، ول تۋرالى ىزالى سوزدەر ايتىپ، جاعىمسىز ويلارىن بىلدىرەدى؛
- ول سول ادامدى كورگەندە جاعىمپازدانىپ، ەكىجۇزدىلەنىپ، كولگىرسيدى؛
- ول ادامنىڭ باقىتسىزدىعىنا قۋانادى.
مۇنداي قاسيەتتەر - تاياز اقىلدىڭ بەلگىلەرى. ءوزىن ءارقاشان باسقامەن سالىستىرا بەرەتىن، باسقا بىرەۋدىڭ ساتتىلىگىن ءوزىنىڭ قۇلدىراۋى دەپ ەسەپتەيتىن ادام - جاعىمسىز قاسيەت يەسى. بىرەۋدىڭ جەتىستىكتەرى مەن جولى بولعىشتىعى ونىڭ بويىندا قورقىنىش تۋدىرادى، ادام ساناسىنىڭ ەڭ تومەنگى پەرنەلەرىنە اسەر ەتىپ، سوعان وراي رەفلەكستى قورعانىش كۇشتەرى پايدا بولادى، سونى جەڭۋ ءۇشىن ءارتۇرلى ادىستەر مەن تاسىلدەر قولدانادى. باسقالارعا جوعارى تالاپ قويۋدىڭ ارتىندا ادامگەرشىلىك پەن پسيحولوگيالىق زيان شەگۋشىلىگى، كاسىبي جانە جەكە باس شاماسىنىڭ تومەندىگى، ىشكى جان دۇنيەسىنىڭ بوستىعى جاتادى. ادامنىڭ جانىن جەگىدەي جەگەن قىزعانىش ادامعا ازاپ شەكتىرەدى، ءارتۇرلى اۋرۋلاردىڭ تۋۋىنا ىقپال ەتەدى.
«وسى جاعىمسىز قاسيەتتەر نەدەن پايدا بولادى؟ » دەگەن سۇراق تۋادى. بۇل بالالىق شاقتان اتا- اناسىنىڭ نەمەسە باسقا ەرەسەكتەردىڭ بالانى باعالاۋى مەن سالىستىرۋ ناتيجەسىندە شىعادى. مىسالى، «سەن مارات، ايگۇل، جانارلار سياقتى بولساڭ...» ، «انە، قاراشى ەلدىڭ بالاسىنا...» ، ت. ب. سالىستىرۋلار مەن سىن- ەسكەرتپەلەردى ەستىپ وسكەن بالادا قىزعانىش سەزىمى پايدا بولادى، ياعني قاي جەردە باعالاۋ، سالىستىرۋ، تالاپتار بولسا، سول جەردە قىزعانىش تۋادى.
قىزعانشاق ادامدار - جاعىمسىز ەنەرگيانىڭ يەلەرى. جان- جاقتارىنا اگرەسسيانىڭ ۇشقىندارىن اتىپ، جاماندىق ويلاپ، قىزعانىش تۋدىرعان وبەكتىلەردىڭ جاعىمدى جاقتارىنان گورى جاعىمسىز جاقتارىن تەزىرەك بايقاپ، ولاردى «تىزە بۇكتىرۋ» ماقساتىندا ءارتۇرلى اگرەسسيانىڭ تۇرلەرىن قولدانادى.
وسىنداي ادامنىڭ جەكە باسىنا، قورشاعان ورتاسىنا كەرى اسەرىن تيگىزەتىن جاعىمسىز قاسيەتتەردەن قۇتىلۋدىڭ جولدارى: سارىۋايىمعا سالىنباي، ءوزىڭنىڭ سۇيىكتى ىسىڭمەن اينالىسۋ (شاحمات ويناۋ، سۋدا ءجۇزۋ، تابيعاتقا شىعۋ، سپورتپەن شۇعىلدانۋ، ت. ب. ) ؛ قورشاعان ورتاعا، تابيعاتقا سۇيىسپەنشىلىكپەن قاراۋ؛ جان- جۇيەڭدى، ويىڭدى رۋحاني بايىتاتىن كوركەم شىعارمالار وقۋ؛ ادامداردىڭ ءپوزيتيۆتى تۇستارىن بايقاۋعا تىرىسۋ؛ ءاربىر كۇنگە شۇكىرشىلىك ەتىپ، بارىنە كوڭىلى تولىپ، العىس ايتا بىلگەنى ءجون.
anatili.kazgazeta.kz
