الەم اپتا ىشىندە: ۆەنەسۋەلا، برازيليا، گەرمانيا باسشىلارى توڭىرەگىندەگى تۇيتكىلدەر

 استانا. قازاقپارات - ءوتىپ بارا جاتقان اپتا ىشىندە الەم جۇرتشىلىعىنىڭ نازارى ءبىر مەزەتتە وزبەكستان، ۆەنەسۋەلا، برازيليا جانە گەرمانيا باسشىلارىنا اۋدى. ماسەلەن، بەيسەنبى كۇنى كاراكاستا پرەزيدەنت نيكولاس مادۋروعا يمپيچمەنت جاريالاۋ بويىنشا رەفەرەندۋم داتاسىن بەلگىلەۋدى تالاپ ەتكەن وپپوزيتسيالىق شەرۋ بولىپ ءوتتى.

لاتىن امەريكاسىنىڭ كەلەسى ءبىر مەملەكەتىندە برازيليا سەناتى ديلما رۋسەفكە سەنىمسىزدىك تانىتىپ، ونى پرەزيدەنتتىك تاعىنان رەسمي تۇردە تايدىردى.

ەۋروپادا دا كەلەڭسىزدىكتەر ورىن الۋدا. ماسەلەن، گ ف ر كانسلەرى انگەلا مەركەل ءوزىنىڭ تانىمالدىلىعىن جوعالتا باستادى. ال وزبەك بيلىگى جۇما كۇنى ەل پرەزيدەنتى يسلام كاريموۆتىڭ 79 جاسقا قاراعان شاعىندا ومىردەن وزعانىن رەسمي جاريالادى.

پرەزيدەنت مادۋروعا قارسى شەرۋ

وسىدان 2 ايعا جۋىق ۋاقىت بۇرىن ۆەنەسۋەلا وپپوزيتسياسى پرەزيدەنت نيكولاس مادۋروعا يمپيچمەنت جاريالاۋ ماقساتىندا 1,3 ميلليون ادامنىڭ قولىن جيناعان ەدى. ال ەل زاڭدارىنىڭ تالابىنا سايكەس رەفەرەندۋم وتكىزۋ ءۇشىن ەڭ كەمى 195 مىڭ قول كەرەك بولاتىن. الايدا ۆەنەسۋەلادا بيلىك باسىنداعى بىرىككەن سوتسياليستىك پارتياسى «ءتيىستى داۋىس جينالمادى» دەگەن اقپارات تاراتقانى دا ەستە. ءبىراق، وپپوزيتسيا ۇلتتىق سايلاۋ كەڭەسىمەن كەزدەسۋ وتكىزگىپ، كەڭەس 1,3 ميلليون ازامات رەفەرەندۋمعا قول قويعانىن راستاعان ەدى. ەندى وپپوزيتسياعا شامامەن تاعى دا 4 ميلليون قول جيناۋ كەرەك. سول كەزدە عانا رەفەرەندۋم پروتسەسى باستالادى.

بەيسەنبى كۇنى ۆەنەسۋەلا پرەزيدەنتى نيكولاس مادۋرونىڭ ساياساتىنا نارازىلىق تانىتقان شەرۋشىلەر كاراكاس كوشەلەرىنە شىعىپ، مەملەكەت باسشىسىن وتستاۆكاعا جىبەرۋ ماسەلەسى بويىنشا رەفەرەندۋم وتكىزۋدى تالاپ ەتتى.

رەسمي دەرەكتەرگە قاراعاندا، شەرۋگە شامامەن 25 مىڭ ادام شىققان. الايدا، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى شاراعا قاتىسۋشىلاردىڭ ءجۇز مىڭعا جۋىقتاعانىن ايتۋدا.

ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءمالىم ەتۋىنشە، بەيسەنبىدەگى شەرۋ مادۋرونى تاقتان تايدىرۋعا باعىتتالعان كۇرەستىڭ تەك باستاماسى عانا. ەل پرەزيدەنتىن وتستاۆكاعا جىبەرۋ تۋرالى رەفەرەندۋمدى قولداۋعا باعىتتالعان كەلەسى شەرۋ ەلدىڭ بارلىق ءىرى قالالارىندا 7 - قىركۇيەك كۇنى وتكىزۋ جوسپارلانعان.

 «دەموكراتيالىق بيلىكتىڭ دوڭگەلەك ۇستەلى» وپپوزيتسيالىق بلوگى كوشباسشىلارىنىڭ ءبىرى حەسۋس توررەالبانىڭ ايتۋىنشا، بۇل سوڭعى 10 جىلداعى ەڭ ۇلكەن شەرۋ بولىپ وتىر. «بۇگىنگى كۇنى - بۇل ءبىزدىڭ كۇرەسىمىزدىڭ سوڭعى كەزەڭىنىڭ باستالۋى. كوشەگە شىققان بارلىق ۆەنەسۋەلالىقتار بەيبىت، دەموكراتيالىق، كونستيتۋتسيالىق وزگەرىس ورىن المايىنشا بەيبىت نارازىلىق تانىتۋداعى كونستيۋتسيالىق قۇقىقتارىن پايدالانۋعا انت بەرۋدە»، - دەدى ول.

 ۇكىمەتكە قارسى شەرۋمەن قاتار كاراكاستىڭ ورتالىعىنا مادۋرونىڭ جاقتاستارى دا جينالدى. ولاردىڭ قاتارى وپپوزيتسيا وكىلدەرىنە قاراعاندا از بولعانىمەن، ەل پرەزيدەنتى ءوزىن جاقتاۋعا 30 مىڭ ادامنىڭ كەلگەنىن ايتىپ وتىر. جينالعاندار الدىندا ءسوز سويلەگەن ن. مادۋرو وپپوزيتسيانى مەملەكەتتىك توڭكەرىس جاساۋعا ۇمتىلىپ وتىر دەپ ايىپتادى، ءبىرقاتار قارۋلى ارانداتۋشىنىڭ ۇستالعانىن دا مالىمدەدى.

«ءبىز وڭشىل كۇشتەردىڭ ءبىرقاتار كورنەكتى وكىلىن ۇستادىق. ولار مەملەكەتتىك توڭكەرىس جاساۋعا ۇمتىلدى، بومبا قويۋعا تىرىستى، قارۋ- جاراقتارى دا بولدى. ولار ءوز حالقىنا شابۋىل جاساماق بولعان ەدى»، - دەدى ۆەنەسۋەلا پرەزيدەنتى.

تولىقتاي العاندا شەرۋ بەيبىت ءوتتى دەۋگە بولادى. دەگەنمەن، سوڭعى ساتتە پوليتسيامەن ارادا قاقتىعىس ورىن الىپ، ونداعان ادامنىڭ تۇتقىنعا الىنعانى جايىندا دەرەك بار.

ايتا كەتەرلىگى، نارازىلىق اكسياسى جوسپارلانعانى بەلگىلى بولعاننان كەيىن ۆەنەسۋەلا بيلىگى فرانسيانىڭ Le Monde گازەتىنىڭ ءتىلشىسىن، امەريكا مەن كولۋمبيا ب ا ق وكىلدەرىن ەلدەرىن شىعارىپ جىبەرگەن بولاتىن.

برازيليا پرەزيدەنتىنە سەنىمسىزدىك تانىتىلدى

 سارسەنبى كۇنى برازيليا سەناتى ەل پرەزيدەنتى ديلما رۋسەفكە رەسمي تۇردە سەنىمسىزدىك تانىتتى. 81 سەناتوردىڭ 61- ءى رۋسەفكە تاعىلعان بيۋدجەتتىك قۇيتىرقى ارەكەتتەرگە بايلانىستى ايىپتى قولداسا، تەك 20-سى عانا قارسى شىقتى.

 وسىدان كەيىن ەندىگى ۋاقىتتا برازيليانىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتىنە اينالعان ديلما رۋسەف جوعارعى سوتقا سارسەنبى كۇنى سەنات قابىلداعان ونى برازيليا پرەزيدەنتى قىزمەتىنەن تايدىرۋ تۋرالى شەشىمگە قارسى شاعىم ءتۇسىردى. رۋسەفتىڭ قورعاۋشىسى ءوز قامقورلىعىنداعى ايىپتالۋشىنىڭ ءىسىن قايتادان قاراۋدى سۇراپ وتىر. وعان ەل بيۋدجەتىنە قاتىستى قۇيتىرقىلىق جاسادى دەگەن ايىپ تاعىلعان بولاتىن. قورعاۋشى ءىستى قايتا قاراۋ كەزىندە ءبىر كۇن بۇرىن رەسمي تۇردە مەملەكەت باسشىسى قىزمەتىنە كىرىسكەن ميشەل تەمەردى پرەزيدەنتتىڭ مىندەتىن اتقارۋشى ەتىپ تاعايىنداۋدى سۇرادى. ويتكەنى، برازيليانىڭ ۆيتسە- پرەزيدەنتى ميشەل تەمەر رۋسەف تاقتان تايعاننان كەيىن ەل پرەزيدەنتى رەتىندە انت قابىلداپ، 2018 -جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن بيلىگىن جۇرگىزەتىن بولادى. جالپى، رۋسەف وزىنە تاعىلعان بار ايىپتى جوققا شىعارىپ وتىر. كەرىسىنشە، ول ونىڭ قارسىلاستارى ساياسي الاياقتىق جاسادى دەپ سانايدى. الايدا، ساراپشىلاردىڭ پايىمداۋىنشا، رۋسەفتىڭ مۇمكىندىگى وتە از.

الەمدە ديلما رۋسەفتىڭ وتستاۆكاسىنا قاتىستى پىكىر الا- قۇلا دەسەك تە بولادى. ءبىراق، لاتىن امەريكاسى ەلدەرى قاتاڭ ايىپتادى. ماسەلەن، بوليۆيا، ۆەنەسۋەلا جانە ەكۆادور يمپيچمەنتتى «توڭكەرىس» دەپ باعالاپ، ءوز ەلشىلەرىن شاقىرىپ الدى. ال قىتاي بولسا، برازيليامەن بارلىق سالاداعى ىنتىماقتاستىقتى جالعاستىرا بەرۋگە دايىن ەكەندىگىن مالىمدەدى. ا ق ش مەملەكەتتىك دەپارتامەنتى باسپا ءسوز قىزمەتىنىڭ باسشىسى دجون كيربي رۋسەفتىڭ وتستاۆكاسى تۋرالى شەشىم «برازيليانىڭ ىشكى ءىسى» ەكەندىگىن، بۇعان قوسا، بۇل ەلمەن قارىم- قاتىناس بۇرىنعى دەڭگەيدە قالاتىندىعىن اتاپ ءوتتى. رەسەيدىڭ دە ۇستانىمى ءدال وسىنداي. «برازيليادا ورىن العان جايت - بۇل ەلدىڭ ىشكى ءىسى»، - دەلىنگەن بەيسەنبى كۇنى ر ف سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ سايتىندا ورنالاسقان اقپاراتتا.

 مەركەل بەدەلىنەن ايىرىلۋدا

 گ ف ر كانسلەرى انگەلا مەركەل سوڭعى 5 جىلدا حالىق اراسىنداعى بەدەلىن تومەندەتىپ الدى. بۇعان Infratest dimap الەۋمەتتىك ينستيتۋتى جۇرگىزگەن ARD- Deutschlandtrend ساۋالناماسىنىڭ مالىمەتتەرى دالەل. بۇل ساۋالنامانىڭ ناتيجەسى 1 - قىركۇيەك كۇنى كەشكىسىن حالىققا جاريا ەتىلگەن بولاتىن.

ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ 51 پايىزى مەركەلدىڭ گ ف ر كانسلەر رەتىندە 4- ء مەرزىمگە قالۋىنا قارسى بولىپ وتىر. تەك رەسپوندەنتتەردىڭ 46 پايىزى عانا ونى قولدايتىندىعىن بىلدىرگەن.

 باتىس بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ميگرانتتارعا قاتىستى اشىق ەسىك ۇستانعان گ ف ر كانسلەرىنىڭ تانىمالداعى تومەندەي باستاعاندىعىن وسىدان بىرنەشە اي بۇرىن جارىسا جازعان ەدى. كوشى- قون جانە بوسقىندار ءىسى جونىندەگى فەدەرالدىق ۆەدومستۆونىڭ مالىمەتتەرىنە سايكەس، گەرمانياعا جىل سوڭىنا دەيىن 250 مىڭنان 300 مىڭعا دەيىن بوسقىن كەلۋى ىقتيمال. بۇعان قوسا، قازىردىڭ وزىندە ەلدە بوسقىن مارتەبەسىن الۋ ءۇشىن بەرگەن وتىنىشتەرى ءالى قارالماعان 530 مىڭ ادام بار.

Deutsche Welle باس رەداكتورى الەكساندر كۋداشەفف مەركەلدىڭ وسىدان ءبىر جىلعا جۋىق ۋاقىت بۇرىن ايتقان «ءبىزدىڭ شامامىز جەتەدى» دەگەن تاريحي سوزىنە پىكىر بىلدىرە كەلە، بوسقىنداردى قابىلداۋعا گەرمانيانىڭ شاماسى جەتپەيتىندىگىن اشىق ايتقان. «ءبىزدىڭ شامامىز جەتپەيدى. ويتكەنى، كەلىپ جاتقان يمميگرانتتاردىڭ كونسەرۆاتيۆتى الدە ءدىني ەكەندىگىن بىلمەيمىز»، - دەپ جازادى ول.

 ايتا كەتەرلىگى، 28 - تامىز كۇنى جاريا ەتىلگەن حريستيان- دەموكراتيالىق وداعى جاقتاستارىنىڭ زەرتتەۋ ناتيجەسىندە مەركەلدىڭ كانسلەر رەتىندە جاڭا مەرزىمگە قالۋىن رەسپوندەنتتەردىڭ 70 پايىزى جاقتاپ، تەك 22 پايىزى قارسى بولعان. الايدا انگەلا مەركەلدىڭ ءوزى بولسا، ۇكىمەت باسشىسى لاۋازىمىنا ۇمىتكەر بولۋ- بولماۋ شەشىمىن قابىلداۋدى كەيىنگە قالدىرىپ وتىر. بۇل ماسەلەدە ول توقەتەر شەشىمدى 2017 -جىلدىڭ باسىندا قابىلداماق.

وزبەكستان پرەزيدەنتى يسلام كاريموۆ ومىردەن وزدى

جۇما كۇنى وزبەكستان پرەزيدەنتى يسلام كاريموۆتىڭ 79 جاسقا قاراعان شاعىندا ومىردەن وزعانى بەلگىلى بولدى. جالپى، ساياساتكەردىڭ قازا تاپقاندىعى تۋرالى اقپاراتتار بۇعان دەيىن 28 - تامىزدا ءتۇرلى ەلەكتروندى اقپارات قۇرالدارىندا جاريا ەتىلگەن بولاتىن. ول كەزدە وزبەكستان ۇكىمەتى مۇنداي اقپاراتتى تەرىسكە شىعارىپ، ەل پرەزيدەنتىنىڭ ەم الىپ جاتقاندىعىن رەسمي حابارلاعان ەدى.

كەشە وزبەكستان ۇكىمەتى مەن پارلامەنتىنىڭ جەرگىلىكتى تەلەارنالاردا تاراتىلعان حابارلاماسىندا يسلام كاريموۆتىڭ دۇنيە سالعانى رەسمي جاريا ەتىلدى. «اسا قىمباتتى پرەزيدەنتىمىز يسلام ابدۋعانيەۆيچ كاريموۆتىڭ ومىردەن وتكەنىن قايعىرا حابارلايمىز. مەملەكەت باسشىسى 2016 -جىلدىڭ 2 - قىركۇيەگىندە ميىنا قان قۇيىلۋى سالدارىنان قايتىس بولدى. ءبىزدىڭ ەلدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى يسلام كاريموۆ - ۇلى تاريحي تۇلعا، سول كىسىنىڭ ارقاسىندا ءبىزدىڭ رەسپۋبليكامىز تاۋەلسىزدىگىن الىپ، تاۋەلسىز دامۋ جولىندا زور جەتىستىكتەرگە جەتە ءبىلدى، جاس مەملەكەتىمىزدىڭ قيىن- قىستاۋ كۇندەرىندە سوعىس قاۋپىنەن امان قالىپ، جاعداي تۇراقتى قالىپتا ساقتالدى، - دەلىنگەن ەل ۇكىمەتى مەن پارلامەنتىنىڭ حابارلاماسىندا. - ... ءوز تىلەگى بويىنشا قادىرمەندى پرەزيدەنتىمىز 3 - قىركۇيەك كۇنى تۋعان قالاسى جانە مارقۇم اتا- اناسى جاتقان سامارقاند قالاسىندا مۇسىلمان ءداستۇرى بويىنشا جەرلەنەدى»، - دەلىنگەن ەدى حابارلامادا.

جەرلەۋ ءراسىمىن ۇيىمداستىرۋ كوميسسياسىن وزبەكستاننىڭ پرەمەر- ءمينيسترى شاۆكات ميرزيەيەۆ باسقاردى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ قازاسىنا بايلانىستى ەلدە ءۇش تاۋلىك قارالى كۇن جاريالاندى.

وسى كۇنى وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەت پورتالىندا ي. كاريموۆتىڭ اۋرۋ مەن ولىمىنە قاتىستى مەديتسينالىق ساراپتاما دەرەكتەرى دە جارىق كوردى.

«ي. ا. كاريموۆ 27 - تامىز كۇنى تاڭەرتەڭگى 09.00 شاماسىندا ەس- ءتۇسسىز كۇيىندە وزبەكستان رەسپۋبليكاسى دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى دارىگەرلىك- سانيتارلىق بىرلەستىگىنىڭ ورتالىق كلينيكالىق اۋرۋحاناسىنا جەتكىزىلدى. جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋلەر، سونىڭ ىشىندە ميعا جاسالعان كت ناۋقاستىڭ مي قان اينالىمى تورلى قابىق استىنا قان قۇيىلۋ (ينسۋلت) سالدارىنان بۇزىلعانىن انىقتادى. قان قىسىمى سىناپ باعاناسى بويىنشا 250/120 بولدى. جۇرەك سوعىسى توقتاپ قالدى. 20 مينۋت ىشىندە جاسالعان رەانيماتسيالىق شارالار جۇرەك سوعىسىن قالپىنا كەلتىرۋگە مۇمكىندىك بەردى. وسىدان كەيىن ناۋقاستا اتونيالىق ەستەن تانۋ بولىپ، مي باعانىنىڭ قىزمەتىنە قىسىم ءتۇسىرۋ تىركەلدى. سول سەبەپتى ول جاساندى جولمەن تىنىس بەرۋ قۇرىلعىسىنا اۋىستىرىلدى»، - دەلىنگەن حابارلامادا.

2016 -جىلدىڭ 2 - قىركۇيەگى كۇنى جاسالعان شارالارعا قاراماستان 20:15-تە ەل پرەزيدەنتىنىڭ جۇرەك قىزمەتى توقتاعان. قارقىندى رەانيماتسيالىق شارالار ناتيجە بەرمەگەن جانە 20:55-تە ناۋقاستىڭ بيولوگيالىق ءولىمى تىركەلگەن.

قارالى حابار جەتىسىمەن الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرىنىڭ كوشباسشىلارى وزەك حالقىنا كوڭىل ايتۋ جەدەل حاتتارىن جىبەردى. ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ تا وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى يسلام كاريموۆتىڭ قايتىس بولۋىنا بايلانىستى وزبەكستان رەسپۋبليكاسى وليي ءماجىلىسى سەناتىنىڭ ءتوراعاسى نيگماتيللا يۋلداشيەۆكە كوڭىل ايتۋ جەدەلحاتىن جولدادى. مەملەكەت باسشىسى وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى يسلام ابدۋگانيەۆيچ كاريموۆتىڭ دۇنيەدەن وتكەنى تۋرالى حاباردى زور كۇيزەلىسپەن قابىلداعانىن ايتقان. «قازاقستاندىقتار بۇل مەزگىلسىز ءارى ورنى تولماس قازانىڭ اۋىرتپالىعىن باۋىرلاس وزبەكستان حالقىمەن بىرگە بولىسەدى. 30 -جىلداي قاناتتاسا جۇمىس ىستەگەن دوسىمنان ايىرىلعانىما قايعىرامىن»، - دەلىنگەن كوڭىل ايتۋ جەدەلحاتىندا.

سونداي- اق، نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ەلدىڭ ەكونوميكالىق الەۋەتىنىڭ دامۋىنا، ونىڭ حالىقارالىق بەدەلىنىڭ وسۋىنە، قوعامنىڭ ءال- اۋقاتىنىڭ ارتۋىنا ىقپال ەتكەن اۋقىمدى وزگەرىستەردىڭ جۇزەگە اسىرىلۋى وزبەكستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىزدىگىنىڭ باستاۋىندا تۇرعان يسلام كاريموۆتىڭ ەسىمىمەن بايلانىستى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

 «ول ءوزىنىڭ بۇكىل ءومىرىن تۋعان حالقىنا قالتقىسىز قىزمەت ەتۋگە ارنادى، ءاردايىم قازاقستاننىڭ سەنىمدى دوسى بولدى جانە ءبىزدىڭ حالىقتارىمىزدىڭ اراسىندا دوستىق پەن تاتۋ كورشىلىكتىڭ نىعايا تۇسۋىنە ۇلكەن ۇلەس قوستى»، - دەلىنگەن جەدەلحاتتا.

سوڭىندا قازاقستان پرەزيدەنتى يسلام ابدۋگانيەۆيچ كاريموۆتىڭ تۋىستارى مەن جاقىندارىنا جانە ەلدىڭ باسشىلىعى مەن باۋىرلاس وزبەكستان حالقىنا قاتتى قايعىرىپ كوڭىل ايتتى.

ق ر پرەمەر- ءمينيسترى كارىم ءماسىموۆ وزبەكستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى يسلام كاريموۆتىڭ جەرلەۋ راسىمىنە قاتىسۋ ءۇشىن سامارقاندقا ۇشىپ كەتتى.

«وزبەك حالقىنىڭ قايعىسىن بولىسەمىز. مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىمەن سامارقانعا ۇشىپ بارامىن»، - دەپ جازدى ك. ءماسىموۆ تۆيتتەردە.

اۆتور: مارلان جيەمباي