ق ر پرەمەر- ءمينيسترى اعىلشىن ساياحاتشىسى توماس اتكينسوننىڭ ۇرپاقتارىمەن كەزدەستى - فوتو
«168 جىل بۇرىن قازاقستاندى زەرتتەگەن اعىلشىن ساياحاتشىسى توماس اتكينسوننىڭ ۇرپاقتارىمەن كەزدەستىم»، دەپ جازدى ۇكىمەت باسشىسى تۋيتتەردەگى پاراقشاسىندا. ت. اتكينسوننىڭ قازاقستانعا العاشقى ساپارى 1847 - جىلى باستالدى. ول التاي ارقىلى وڭتۇستىككە قاراي ريددەر، وسكەمەن قالالارىنا باعىت الىپ، زايسان مەن ارقاندا بولدى، كوكپەكتى تاۋىنداعى موناستىردى كورىپ، سولتۇستىكتەگى دالانى ارالادى.
ءوزىنىڭ ەكىنشى ساياحاتىندا، 1848 -جىلدىڭ تامىز ايىندا ت. اتكينسون جۇبايى ليۋسيمەن بىرگە قازىرگى سولتۇستىك جانە شىعىس قازاقستاننىڭ اۋماعىندا بولدى. ءسىبىردىڭ التاي ولكەسىنەن جولعا شىققان ولار جوڭعار الاتاۋىنىڭ بويىمەن زايسان جانە الاكول كولدەرىن كەسىپ ءوتىپ، قاپال بەكەتىنە دەيىن جەتتى.
ءۇشىنشى ساپارىمەن قازاقستاندا ت. اتكينسون 1852 -جىلى بولدى. ول سول كەزدە سولتۇستىك موڭعوليا مەن سولتۇستىك جوڭعار ارقىلى شىعىستان كەلدى، ودان سوڭ قاپالعا ورالىپ، تەكەلىگە جانە وڭتۇستىككە ىلە وزەنىنە دەيىن باردى.
ت. اتكينسون قازىرگى قازاقستاننىڭ اۋماعىنداعى ءوزىنىڭ وسى ءۇش ساياحاتى تۋرالى ەكى شىعارماسىندا: «شىعىس جانە باتىس ءسىبىر» (1858 ج.) جانە «جوعارى جانە تومەنگى امۋر ايماعىنا ساياحات» (1860 ج.) اتتى كىتاپتارىندا ەگجەي- تەگجەيلى جازدى.
ال ليۋسي اتكينسون ءوز ساپارلارى تۋرالى «تاتار دالاسى تۋرالى ەستەلىكتەر» اتتى كىتاپ جازدى. بۇل كىتاپ 1863 -جىلى ت. اتكينسون كوز جۇمعان سوڭ جارىققا شىقتى. كىتاپتا دالا كوشپەندىلەرىنىڭ تۇرمىس- تىرشىلىگى مەن ۇل بالا تۋعاننان كەيىن انا رەتىندە وعان كورسەتىلگەن زور قۇرمەت كەڭىنەن باياندالعان.
ءوزىنىڭ ساياحاتتارى كەزىندە ت. اتكينسون 600 گە جۋىق سۋرەت سالعان.
2015 - جىلدىڭ قاراشا ايىندا قازاقستاندىق تاراپتىڭ قولداۋىمەن لوندوندا نيك فيلدينگتىڭ «وڭتۇستىككە ۇلى دالاعا ساپار: توماس پەن ليۋسي اتكينسوننىڭ 1847-1852 - جىلدارداعى شىعىس قازاقستانعا ساپارى» اتتى كىتابى جارىققا شىقتى.
بۇل كىتاپتا ت. اتكينسوننىڭ ۇرپاقتارىنىڭ ءبىرىنىڭ جەكە مۇراعاتىندا ساقتالعان جازبالار، كۇندەلىكتەر مەن حاتتار پايدالانىلعان. سونىمەن قاتار كىتاپتا ليتوگرافيا مەن گراۆيۋرالاردىڭ جوعارى ساپالى كوشىرمەلەرى جاريالانعان، اتكينسون وتباسى ءجۇرىپ وتكەن جولدار باعىتى كورسەتىلگەن شىعىس قازاقستاننىڭ كارتاسى، كارتينالار، ت. اتكينسوننىڭ جازبالارى، ەرلى- زايىپتىلار قولىندا بولعان ارتەفاكتىلەر بەينەلەرى دە كورىنىس تاپقان.
