باۋىرجان باتىردى ەلجىرەتكەن بالدىرعان كىم؟
ول ءۇشىن الەۋمەتتىك جەلىدەگى ومىردە بەيتانىس، ونلاين-دوسقا قارىزدارمىز.
ۋاقىت سىنى سارعايتىپ، توزىعى جەتكەن فوتوسۋرەتتەگى جۇزىنەن مەيىرىم شۋاعى توگىلگەن باتىر باۋىرجان مومىش ۇلىن بار قازاق جازباي تانيتىنى تۇسىنىكتى. ال باۋكەڭ ەلجىرەپ، قۇشاعىنا باسقان بالدىرعان كىم؟
سۋرەتتى جۇرت كوزىنەن جاسىرا تۇرىپ، بىلەدى-اۋ دەگەندەردەن سۇراۋ سالعانبىز. بالا كەزىندە باتىرمەن سۋرەتكە ءتۇسۋ باقىتىنا يە بولعان بۇرىنعى بۇرىمى ءبىر قارىس بالدىرعان، بۇگىنگى قازاق ەستراداسىنداعى تانىمال انشىلەردىڭ ءبىرى بولىپ شىقتى. وقىرمان ءۇشىن ونى قالاي انىقتاعانىمىز ەمەس، فوتوسۋرەتتىڭ تاريحى قىزىق دەگەن ويدامىز. سول ءۇشىن سارعايعان سۋرەتتىڭ سىرىن سۇراپ، ءانشىنىڭ وزىنە حابارلاسقان ەدىك.
- بۇل فوتودا شامامەن 7-8 جاسار كەزىم. مەنىڭ اجەم نەسىپجامال باتتالوۆا قايسار مىنەزدى، ءبىر ادامداي ءان ايتاتىن، ولەڭ شىعارعان ونەرلى كىسى. ءوزى كورىكتى، تالعاممەن كيىنەتىن ءسانقوي كىسى، شەشەن سويلەيدى. ارابشا حات تانيتىن. ول كىسىلەردىڭ جاس كەزىندە ايەل ادامداردىڭ قانشا ونەرلى بولسا دا، ەلدىڭ الدىندا ءجۇرۋى وتە قيىن بولدى عوي. اجەمىز ونەرىمەن تانىلماسا دا، زيالى قاۋىم وكىلدەرىمەن، اتاقتى اقىن- جازۋشىلارمەن جاقىن ارالاستى. ەسىمى ەلگە بەلگىلى ادامداردىڭ اجەمدى قۇرمەتتەپ توي- تومالاقتارعا شاقىراتىنى ەسىمدە. اجەم 12 نەمەرە، 4 شوبەرە ءسۇيدى. سولاردىڭ ىشىنەن جالعىز مەنى ونەرگە باۋلىپ، «كورسىن، ءبىلسىن» دەپ جانىنان تاستاماي ەرتىپ ءجۇردى. كىشكەنتاي كەزىمدە ءۇيدىڭ الدىنداعى كولەڭكەدە مەنى وتىرعىزىپ قويىپ، قولىما نەشە ءتۇرلى ەرتەگى كىتاپتار، باتىرلىق، عاشىقتىق جىرلاردى بەرىپ، وقىتىپ قوياتىن. ءسويتىپ، الپامىس باتىر، قامبار باتىر تۋرالى جىرلاردى اجەمنىڭ ارقاسىندا وقىدىم. كەيدە وقىپ وتىرىپ ءمۇدىرىپ قالسام، ءوزى جالعاستىرىپ اكەتەتىن سونداي زەرەك كىسى بولدى، - دەدى تانىمال ءانشى.
ءانشى بالا كۇنىندە شاكارىم قۇدايبەردى ۇلىنىڭ ۇلى احات اتامىزدى دا ءوز كوزىمەن كورگەن. ۇلى قايتىس بولعان كەزدە اجەسى ەكەۋى كوڭىل ايتۋعا سەمەيگە بارىپتى. باۋىرجان اتامىزدىڭ ۇيىنە بارعان كۇن دە ءانشىنىڭ ەسىندە ەمىس- ەمىس ساقتالعان.
- وتىرىك ايتپاي- اق قويايىن، اجەم كەيدە قاتتىراق سويلەيتىن كىسى ەدى. ەرتەڭ قوناققا بارامىز دەگەن كۇنى كەشقۇرىم قاتتى دايىندالدى. «ەرتەڭ ءان ايت دەگەندە مايىسىپ ايتپاي قويىپ جۇرمە»، دەپ ماعان ءبىر ۇرسىپ الدى. ءتۇننىڭ ءبىر ۋاعىنا دەيىن باۋىرجان اتامىزعا ارناپ ولەڭ جازدى. سەگىز جاستاعى بوقمۇرىن بالا ەكەن دەمەي ماعان وقىپ بەردى، - دەيدى.
سونىمەن، كەلەسى كۇنى قاريا ەڭ ادەمى دەگەن كويلەك- قامزولىن كيىپ، نەمەرەسىن جانىنا ەرتىپ، تاكسيمەن باۋىرجان اتامىزدىڭ ۇيىنە بارادى. فوتوسۋرەتتەگى بالدىرعاننىڭ بەينەسىنە قاراپ جانە ءانشىنىڭ ءوزى ايتقانداي شامامەن 7-8 جاستاعى كەزى دەپ جوبالاساق، بۇل 1970 -جىلداردىڭ ورتاسى، ياعني باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ 65-كە قادام باسقان تۋعان كۇنى بولۋى مۇمكىن. ءانشىنىڭ ايتۋىنشا، اجەسى تۇندە شىعارىپ اكەلگەن ولەڭىن ۇيىندە ۇمىت قالدىرىپ كەتىپتى. ءبىراق سول داستارقان باسىندا ءوزى جانىنان سۋىرىپ، باۋىرجان اتامىزعا ارناۋىن ايتىپ بەرەدى. باۋكەڭنىڭ اڭىزعا اينالعان باتىرلىعىن، وعان دەگەن حالىقتىڭ قۇرمەتىن ولەڭمەن جەتكىزەدى.
- ودان كەيىن ماعان ءان ايتقىزدى. بويىم كىپ- كىشكەنتاي بولعان سوڭ ورىندىققا شىعارىپ قويدى. قانداي ءان ايتقانىم ەسىمدە جوق. ايتەۋىر، باۋىرجان اتا قولىمنان ۇستاپ تۇرعانىن انىق بىلەمىن. ءان بىتكەن سوڭ باۋىرجان اتا مەنى كوتەرىپ الىپ، بەتىمنەن ءسۇيدى. ساقال- مۇرتى بەتىمە تيگەن كەزدە تىتىركەنىپ شوشىپ كەتىپ، سوسىن كۇلىپ جىبەردىم، دەدى ءانشى.
ومىردە قانشا قاتال ادام بولسا دا، بالاعا كەلگەندە ەلجىرەمەيتىن ادام بولمايدى. باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ ۇيىندە باتىر مەن بالدىرعاننىڭ سونداي ءبىر مەزەتى كادرعا ءتۇسىپ قالادى.
ءانشى دەمەكشى، بالا كۇنىندە باۋىرجان مومىش ۇلىمەن فوتوعا تۇسكەن، بۇگىندە ەلگە تانىمال ونەر يەسىنە اينالعان - تولقىن زابيروۆا. باتىردىڭ شاڭىراعىندا تۇسىرىلگەن وسى فوسوسۋرەت - ول ءۇشىن اسا قىمبات ءھام ءقادىرلى بۇيىمداردىڭ ءبىرى. بويتۇمارداي ساقتاپ جۇرگەن قاستەرلى دۇنيە. ۇلكەيتىلىپ، ادەمى فوتوجيەككە سالىنعان فوتوسۋرەت قازىر تولقىن زابيروۆانىڭ شاڭىراعىنىڭ تورىندە ءىلۋلى تۇر.
تولقىن زابيروۆا: «سول كەزدەر ەسىمە تۇسسە، كوزىمە جاس كەلەدى. ول كەزدەگى ادامداردىڭ شىنايى كوڭىلىنە، ءبىر- بىرىنە دەگەن ىقىلاس- پەيىلىنە تاڭعالامىن. اجەمنىڭ باۋكەڭە ارناعان ولەڭىن ۇيدە ۇمىتىپ كەتكەنىن مەنەن كورىپ، ۇرىسقان ءساتىن ساعىنامىن. باۋىرجان اتامىزدىڭ قاتالدىعى، سۇستى ادام ەكەندىگى تۋرالى كوپ ايتىلادى. ءبىراق مەن ءۇشىن جۇمساق مىنەزدى، مەيىرىمدى ادام سياقتى. بۇل فوتوسۋرەت مەن ءۇشىن عانا ەمەس، بۇكىل قازاق ءۇشىن دە ىستىق دەپ ويلايمىن»، دەدى.
باۋىرجان مومىش ۇلى مەن كىشكەنتاي بالدىرعاننىڭ بەينەسى ساقتالعان فوتوسۋرەتتىڭ تاريحى وسىنداي.
ارنۇر اسقاروۆ،
«ەگەمەن قازاقستان»
