قاۋىپسىزدىك ماقساتىندا بەيبىت جيىنداردى شەكتەۋ - زاڭدى

 استانا. قازاقپارات - ق ر جەر كودەكسىنە تۇزەتۋلەر ەنگىزۋگە جانە بۇعان قاتىستى كەيىنگى وقيعالارعا وراي قالىپتاسقان احۋال قوعامدا جانە بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا ايتارلىقتاي جاڭعىرىققا يە بولدى.

 ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىلدىڭ (ومبۋدسمەننىڭ) اتىنا حالىقارالىق جانە وتاندىق ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردان، اتاپ ايتقاندا Amnesty International، سونداي- اق ءۇ. ج. 24 - مامىردا وتكەن قۇقىق قورعاۋشىلاردىڭ باسپا ءسوز ءماسليحاتى بارىسىندا ادام قۇقىقتارى ءۇشىن حارتيادان اتالمىش پروبلەما بويىنشا سۇراقتار كەلىپ ءتۇستى. ومبۋدسمەننىڭ ءتيىستى ۇستانىمى ونىڭ 2015 - جىلعى قىزمەتى تۋرالى ەسەپتىڭ تۇساۋكەسەرى كەزىندە ايتىلدى (www.ombudsman.kz سايتىندا رەسمي ورنالاستىرىلعان).

وسىعان بايلانىستى ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىلدىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى تومەندەگىنى حابارلاۋدى قاجەت دەپ سانايدى.

قازاقستاندىق قوعامدا جەر كودەكسىنە تۇزەتۋلەردىڭ ءتۇرلى، سونىڭ ىشىندە بۇرمالانعان تۇسىنىكتەرىنىڭ تۋىنداۋىنا بايلانىستى، مەملەكەت باسشىسى ونىڭ جەكەلەگەن نورمالارىن قولدانۋعا موراتوري ەنگىزۋ جانە جەر رەفورماسى جونىندەگى كوميسسيانى قۇرۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى. جەر ماسەلەسى بويىنشا قوعامدىق پىكىردى بارىنشا جيناقتاۋ ءۇشىن اتالمىش الاڭ وسى ورايداعى تۋىنداعان ماسەلەلەردى جان- جاقتى تالقىلاۋ ءۇشىن اشىلدى. وسى داۋلى ەرەجەلەردى ءتۇسىندىرۋ جانە جەر زاڭناماسىن پىسىقتاۋ تۋرالى قۇرىلىمدا ۇسىنىستاردى قابىلداۋ بويىنشا «جەدەل جەلى» قۇرىلىپ، قىزمەت اتقارۋدا.

ودان باسقا، ءارتۇرلى فورماتتاردا، سونىڭ ىشىندە قوعامدىق كەڭەستەردە، دەموكراتيالىق كۇشتەردىڭ جالپى ۇلتتىق كواليتسياسىندا جانە باسقالارىندا تالقىلانۋدا.

سونىمەن بىرگە، جوعارىدا كورسەتىلگەن پىكىرتالاستىڭ الدىن الا ناتيجەلەرىن الماي تۇرىپ، ەلدىڭ ءبىرقاتار وڭىرلەرىندە ميتينگتەردى وتكىزۋگە وتىنىمدەر بەرىلدى، ولاردى جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار قاناعاتتاندىرمادى. پروكۋراتۋرا مەن پوليتسيا اتالمىش جيىنداردى وتكىزگەن كەزدە ازاماتتار قۇقىقتارىنىڭ ىقتيمال بۇزىلۋىن بولدىرماۋ ماقساتىندا قولدانىستاعى زاڭناما شەڭبەرىندە شارالار قولداندى. ءبىرقاتار ازاماتتار بەلگىلەنگەن پروتسەدۋرالارعا سايكەس اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلدى، ولار، ارينە، سونداي- اق وسى شەشىمدەرگە شاعىمدانۋدىڭ ءتيىستى تەتىگىن پايدالانا الادى.

 كەيىنگى بەلگىلى وقيعالار ازاماتتىق جانە ساياسي قۇقىقتار تۋرالى حالىقارالىق پاكتىنىڭ 21-بابىنىڭ نورمالارىن قولدانۋ مۇمكىندىگىن قۋاتتادى، ول بويىنشا مەملەكەت «مەملەكەتتىك نەمەسە قوعامدىق قاۋىپسىزدىك، قوعامدىق ءتارتىپ، حالىقتىڭ دەنساۋلىعى مەن ادامگەرشىلىكتى قورعاۋ نەمەسە باسقا دا تۇلعالاردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قورعاۋ مۇددەسىندە زاڭعا سايكەس بەيبىت جيىنداردى شەكتەۋ» قۇقىعىنا يە بولا الادى.

 سونىمەن قاتار، ب ۇ ۇ كونۆەنتسيالىق ورگاندارى، ازاماتتىق قوعامداستىق پەن باسقا دا مۇددەلى تاراپتار بىرنەشە رەت بەيبىت جيىنداردى ۇيىمداستىرۋ مەن وتكىزۋ ءتارتىبىن رەتتەيتىن ۇلتتىق زاڭنامانى جەتىلدىرۋ ماسەلەسىن كوتەرگەن بولاتىن. اتالمىش ماسەلە، ارينە، زاڭ شىعارۋشى تەتىكتىڭ شەڭبەرىندە شەشىلۋى ءتيىس. ول سونداي- اق ومبۋدسمەن مەكەمەسىنىڭ مونيتورينگ جۇرگىزۋ سالاسىندا بولىپ وتىر، ونىڭ شەڭبەرىندە ب ۇ ۇ- نىڭ بەيبىت جيىندار مەن بىرلەستىكتەر جونىندەگى ارنايى بايانداماشىسىن قوسا العاندا، مەملەكەتتىك ورگانداردا، ۇكىمەتتىك ەمەس جانە حالىقارالىق ۇيىمداردا تالقىلاندى.

سونداي- اق جالپى قابىلداعان حالىقارالىق- قۇقىقتىق ستاندارتتار مەن ۇلتتىق زاڭناماعا سايكەس جول بەرىلمەيتىن تىلشىلەردى ۇستاۋ فاكتىلەرى راستالدى. سونىمەن قاتار، تۋىنداپ جاتقان داۋلى ماسەلەلەر جاعىمسىز سالداردى بولدىرماۋ ماقساتىندا تەك قانا وبەكتيۆتى جانە كاسىپتىك تالقىلاۋدى عانا ەمەس، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا ايتارلىقتاي وبەكتيۆتى جانە جان- جاقتى كورىنىس تابۋىن قاجەت ەتەتىندىگىنە كۇمان جوق.

 قازىرگى ۋاقىتتا قۇرىلعان جانە قىزمەت اتقارىپ جاتقان تەتىكتەر ءاربىر مۇددەلى تاراپقا جەر رەفورمالارى ماسەلەلەرىن تالقىلاۋعا قاتىسۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. وسىعان بايلانىستى، زاڭ قولدايتىن قوعامدىق ديالوگ فورماتىن ساقتاپ قالۋ قاجەت دەپ سانايمىز. وسىنى نەگىزگە الا وتىرىپ، اتالمىش ماسەلە ءاربىر ازاماتتىڭ نەگىزگى قۇقىقتارىن قوزعايتىنىن ەسكەرە وتىرىپ، وسى ۇدەرىسكە قاتىسىپ وتىرعان بارلىق تاراپتار وسى قۇقىقتاردى، زاڭنامانى ساقتاۋدى جانە سىندارلى ءوزارا ءىس- قيمىلدى باسشىلىققا الۋى ءتيىس.